שמן למאור האט געשריבן:סאו דו בעיסיקלי רידעפיינסט די דעפענישן פון מחוייב
המציאות. אנהויב פון אונזער שמועס דא, האב איך דיר געפרעגט אין אישי:
שמן למאור אין אישי האט געשריבן:
וואס איז די פינקטליכע אפטייטש פון מחוייב המציאות?
און דו האסט מיר געענטפערט:
מי אני אין אישי האט געשריבן:
Necessary Existent. עס מוז עקזיסטירן.
לויט יענע דעפענישן, איז דא בלויז דער איין זאך, אז ער מוז זיין. דאס אז עס איז דא א 'פלאץ' וואס ער איז נישט, ווייל ער איז געצוימט פון דארטן, שטערט מיר נישט. דאס רעדט נישט אריין אין זיין 'זיין'; וואס שטערט מיר אז זיין 'זיין' איז נישט דארטן? ס'איז גארנישט מגרע פון די 'זיין' וואו ער איז יא. אז איך בין נאר דא אין ניו יארק און נישט אין ניו דזשערסי, מיינט עס אז עס פעלט פון מיין עגזיסטענס דאהי? איך בין 100 פראצענט דא, אבער נישט איבעראל! לויט ווי די דעפיינסט יעצט מחוייב
המציאות מיינט עס אז ער מוז זיין איבעראל בלי גבולים. די בעיסיקלי דעפיינסט מחוייב
המציאות אז עס זאל פאקטיש מיינען 'בלי גבול'. נייס...
וואס האב איך דא געזאגט אנדערש? "עקזיסטירן" = "זיין", צו וואס, כנראה ביסטו אויך מודה דא. און אזוי ווי דו זאגסט:
שמן למאור האט געשריבן:אז איך בין נאר דא אין ניו יארק און נישט אין ניו דזשערסי, מיינט עס אז עס פעלט פון מיין עגזיסטענס דאהי? איך בין 100 פראצענט דא, אבער נישט איבעראל!
Precisely my point! ווי איך האב עמפאזייסט אין דיינע ווערטער איז דיין עקזיסטענץ געצוימט און אפשרי - סיי טעמפּאָרעלי אין זמן און סיי ספּעישעלי אין מקום: אין די משל דיינער דא, צו נאר די ספּעציפישע מקום (און זמן) און דו עקזיסטירסט טאקע
נישט ערגעץ אנדערש (און אין אַן אנדערן צייט). אט דאס איז counter צו "מחוייב
המציאות". ודון מינה וכו'.
שמן למאור האט געשריבן:סאו לאמיר צוריקגיין א סטעפ און דאס בעסער פארשטיין, לאמיר אנהייבן פון פריער, וויאזוי איז די רמב"ם בכלל מוכיח מסברא אז גאט איז מחוייב המציאות? איינמאל מיר האבן דאס קלאר ארויס, וועלן מיר קענען דן זיין וואס פונקטליך די אפטייטש דערפון איז, און וואס עס מיינט לאו דוקא.
עני ראיה מ'ברענגט זיך גייט אטאמאטיש זיין אין די ראמען פון זמן. אונז, זייענדיג מענטשן תחת שליטת הזמן, קענען נישט טראכטן אנדערש. לדוגמא, אפילו ווען מ'זאגט אז "זמן איז אויך מהנבראות", presupposed דאס אימפּליסיטלי א זמן: עס איז באשאפן געווארן "לאחר" שלא היה. (ועיין
כאן במה שהבאתי מהעיקרים אודות החילוק בין "סדר זמן" ל"זמן"; א סארט מעטאדע צו געבן א conceptual apparatus ווען מ'איז דן דערין.)
דעם רמב"ם'ס ראיה בריש פ"ב במו"נ איז א געוואלדיגע אריכות (4 לאנגע פרקים מיט 25 הנחות, מיט נאך איין קאנדישאנעל הנחה, פאר דעם), און פארלאזט זיך אויף די אריסטאטעליען קאסמאלאגישע מאדעל פון גלגלים ושכליים. אבער הנוגע לענינינו, איז די דריטע ראיה דארט אין פ"א אזוי (די פירוש בריש פ"א בהל' יסודי התורה צייכענט דאס צו):
עס זענען דא נמצאים הנראים בחוש. איז די מציאות על הכלל כולו צוטיילט אין איינס פון אדער דריי סוגים:
1). אדער זענען אלע נמצאים עטערנעל
2). אדער זענען אלע נישט
3) אדער איז א חלק יא און א חלק נישט
די ערשטע איז שקר ווייל מ'זעהט דאך בחוש אז זאכן/נמצאים ווערן נפסד. ווידעראום אויב אלעס מוז זיין אפשרי, דאן וואלט דאך גארנישט געווען וויבאלד עפעס וואס איז
מוכרח על הכלל כולו מפני הגדרתה, אין די פאל אז אלעס איז אפשרי און עווענטועל נפסד, מוז פאסירן - והיינו אז אלעס מוז נפסד ווערן, און דעמאלטס וואלט דאך גארנישט געווען. (דער אפודי דארט איז מסביר, עפ"י המדע של אריסטו, פארוואס מ'קען נישט זאגן זיך ארויסצודרייען דערפון אז אלעס איז יא הוה ונפסד נאר עס איז פשוט בזה אחר זה ע"ש. און דער אור ה׳ איז מסביר במאמר א כלל א פכ״ט אז לויט אריסטו איז דאך יעדעס
מין כאטש קיים שוין לעולם עטערנעל אזוי, די קאנדישאנאל הקדמה 26, קומט דאך אויס אז מ׳קען נישט זאגן אז אלעס איז הוה ונפסד; די
מין איז דאך נישט אזוי.) וממילא בלייבט איבער אז עס איז מוז זיין עפעס וואס איז נישט הוה ונפסד און איז נישט אפשרי, והיינו
מוכרח/מחוייב
המציאות.
ווי געזאגט ארבעט דאס עפ"י המדע של אריסטו בימיו, וידעתי גם ידעתי אז מ'קען זיך דינגען דערויף.
והנוגע בעיקר לענינינו, דערנאך ציטירט דארט דער רמב"ם נאכאמאל די צוועלעפטע, צוואנציגסטע, איין-און-צוואנציגסטע, און צוויי-און-צוואנציגסטע הקדמות וואס ער האט פריער אראפגעברענגט בנוגע מגדיר זיין "מחוייב
המציאות":
יב). כל כח שימצא מתפשט בגוף הוא בעל תכלית, להיות הגשם בעל תכלית.
כ). כל מחויב המציאות בבחינת עצמו אין סיבה למציאותו כלל ולא בשום ענין.
כא). כל מורכב משני ענינים, אמנם ההרכבה ההיא היא סיבת מציאותו כפי מה שהוא בהכרח, א"כ אינו מחוייב המציאות בעצמו, כי מציאותו (תלוי) במציאות ב' חלקיו ובהרכבתם.
כב). כל גשם הוא מורכב מב' ענינים בהכרח וישיגוהו מקרים בהכרח. הם אמנם ב' הענינים המעמידים אותו, החומר שלו וצורתו. והם אמנם המקרים המשיגים אותו, הכמות, והתכונה, וההנחה.
ועפי"ז, האבענדיג מברר געווען (דייעלעקטיקעלי) א "מחוייב
המציאות" איז ער שולל דערפון סיבות, וממילא גוף, וממילא כח בגוף. (וע״ע בהל׳ יסודי התורה פ״א הי״א.)
והגם, ווי איך האב דערמאנט זענען די ראיות דאך תלוי בזמן, קען מען דאס פארשטיין עפ"י די באקאנטע משל פון א bowling ball וואס ליגט אויף א קישן
עטערנעלי. איז די שאלה וואס איז די סיבה פאר'ן אראפגעקוועטשטן לאך אינעם קישן? עס איז די bowling ball, הגם עס איז נישט "קודם"
בזמן פאר'ן קישן - ביידע זענען די זעלבע עטערנעלי אזוי. עכ"פ זעה'מיר דערפון אז סיבה לדבר איז נישט תלוי בזמן. ובנידון דידן, אויב פארשטייט מען אז "מחוייב
המציאות" איז שולל א סיבה דערפאר, וואס דאס איז דאך אינטואיטיוולי פשוט אינעם הגדרה דערפון, איז זמן נישט נוגע - עני סארט "סיבה" המגדיר אותו איז משולל.
יעצט, די "סיבות" וואס ער זאגט דא איז אויך אט דאס וואס מ'מיינט אין אונזער שמועס מיט הגבלות. והיינו, ער זאגט אז הרכבה איז "סיבת" מציאת הגשם, וואס דאס מיינט הגדרתו והגבלתו און זיין בּאַוּנדערי. אין אנדערע ווערטער, "סיבה" דא באדייט וואס מ'רופט אין לאגיק א
נעסעסערי קאנדישאן דערפאר, וואס אָן די א' ("הסיבה") איז נישט שייך עס זאל זיין די ב'. יעצט, יעדעס הגבלה איז ביי דעפיניציע א
נעסעסערי קאנדישאן: למשל אויב איז עס/ער מוגבל בכח ביז א געוויסן פונקט,
מוז זיין אז עס איז נאר דא די קאנדישאן ביז'ן הגבלה, און נישט מער, כדי מ'זאל זאגן אז ער האט די כח. דאס איז "סיבה" אין די קאנטעקסט און דאס האט מען שולל געווען כנ"ל. און ווי דער אור ה׳ איז דאס מסביר (מאמר א כלל א פי״ט) אז עפעס וואס האט א סיבה/
נעסעסערי קאנדישאן איז בהכרח נישט קיין ״מחוייב
המציאות״. וויבאלד עפעס וואס איז ״מחוייב
המציאות״ קען דאס העדר דערפון נישט זיין תלוי אין די העדר פון עפעס אנדערש; דאס באדייט דאך ״אפשרי״ = עס איז מעגליך און אָנגעוואנדן אין עפעס אנדערש (אפגעזעהן פון זמן כנ״ל מיט׳ן קישן). והיינו, אז מ׳נעמט אוועק די סיבה נעמט מען אוועק מציאות הדבר. און ווי דער אוצר חיים איז דארט מסביר דעם אור ה':
4.jpg
ועיין במו״נ ח״א פס״ט וואו ער ברענגט צו אריסטו׳ס פיר מיני סיבות. ועיין באוצר חיים על האור ה' שם בפ"כ.
די ריִזעניִנג זיינע איז לכאורה כזה:
~הוה ונפסד ← מחוייב
המציאות ← ~סיבה/נעסעסערי קאנדישאן ← ~גשם/גוף
איך פארשטיי אז די אינווערס פון הנחה יב איז נישט מוכרח פון דעם הנחה אליין, און עס באדייט נישט אז טאמער איז די כח נישט בגוף דאן איז עס אינפיניט. מיינענדיג:
כח בגוף ← פיניט ⇏ ~כח בגוף (או כזה: כח ~בגוף) ← ~פיניט
קענסט קוקן
דא, ווי איך האב שוין עטליכע מאל צוגעצייכענט דא דורכאויס דעם אשכול, וואו איך האב צוגעברענגט אבן סינא'ס הוכחה דערין. דער שם טוב דארט אויפ'ן רמב"ם זאגט טאקע אז דברי הרמב"ם שם לגבי די ראיה פון הוה ונפסד איז מדברי אבן סינא. און די אויסקום פונעם ארגומענט וואס איך ברענג אראפ געבט דאס (לענ"ד) גרינגער צו פארשטיין אינדרויסן פון די טערמינען פון זמן, און איז בּעיסיקעלי שוה מיט דעם פונעם רמב"ם אין דעם (ובפרט אז ביידע זענען דאס מוכיח אפילו על צד הקדמות).
) דאס אז עס איז נישט באגרינדעט איז נישט קיין סורקעלור ארגומענט, דו שרייבסט דאך אויך אז מען קען זאגן וויאזוי מען וויל און מען קען זיך דינגן מיט זיינע סברות איבער מחוייב במציאות, נו אויב אזוי האט דאך עס נישט קיין אמת'ע גרונט, עס איז בלויז וואס מען וויל.