כפרות - שוין צייט אפצולאזן דעם מנהג האמורי

[אייניקעל]

שוין ווידעראמאל איז עס די סוף פונעם יאר, עס פאנגט זיך אן א פרישע יאר מיט די עשרת ימי תשובה, יעדער יוד זיכט איינצוזאמלען נאך זכותים ומעשים טובים צום יום הדין

לאמיר נישטאמאל אריינגיין דא א שמועס פון די נערוועזיטעט, דעפרעשאן, אנגעצויגענקייט, און אונגארישע פארמאליטעט וואס כאפט ארום די טעג קינד און קייט, דאס פאדערט זיך א באזונדערע חליפת המוחין צו פארשטיין געבן אז מיר האבן א זיסע באשעפער וואס האט אונז ליב, דערפאר געט ער אונז די געהויבענע געשמאקע האניג-זיסע טעג וואס מיר קענען גרינגערהייט נאנטער ווערן מיט אים, תשובה טוען מיט שמחה וגילו ברעדה וכו'

לאמיר זיך אבער יא אפשטעלן איבער די מנהג פון "כפרות שלאגן" וואס יודן לויפן קויפן פופצן פער משפחה, זכרים מיט נקבות, די אנגעצויגנקייט פון די קינדער באגלייט מיט געוויינעריי ווייל זיי האבן מורא פון "דע חיה" צו פשוט ווייל זיי ווילן נישט ווערן אנגעמאכט פון אויבן ביז אונטן, די שטינק וואס דאס ברענגט אן איבער די סיטי גאסן ווען די גערוך פון די בעלי חיים ווערט אויסגעמישט מיט די געווענליכע פאלושען, איבערהויפט ווען די גאסן זענען אנגעשטויסן מיט טרעפיק, סוכות, פארקויפער טישלעך וכו' וכו' ואין מקום להאריך

כאשטיג איעדער בר דעת פארשטייט אז עס קען גאר נישט זיין אז השי"ת אונזער זיסער טאטע וואס איז חפץ להיטיב עם בריותיו, זאל אונז געבן אזא שווערע מנהג, ווי איוב ע"ה זאגט שוין "ש-ד-י, לא מצאנוהו שגיא כח" אז השי"ת געט אונז נישט קיין מצות וואס וועגט אונז אראפ ביז אונטן, און פארשטייט זיך די פועל יוצא דערפון וואס די יונגערע דור באקומט א נעגאטיווען בליק אויף יודישקייט אלץ א רעזולטאט, פונדעסטוועגן דאך וויל איך ערווענען גאר א אנדערע ערעור אדער טענות אויף די מנהג און דאס איז:

צער בעלי חיים.

די פאקטן זענען באוואוסט פאר יעדן וואס "וויל" נאר זעהן, בקיצור נמרץ ווערן די טשיקענס הינער טראנפארטירט פאר כאטש 24 שעה אויב נישט מער אין גרויסע טרעילאר לאטס, אויף איין טרעילאר קען זיין טויזענטער טשיקענס, נישט נאר באקומען נישט די טשיקענס נישט צועסן און צוטרינקען במשך די נסיעה, נאר אפילו פרישע לופט באקומען זיי, איך דארף נישט צופיל מסביר זיין פארוואס די טשיקענס פון די אונטערשטע שטאקן האבן נישט קיין לופט, אדרבה זיי ווערן גאר באגאסן ווי המן פונעם טאכטער פון אלע אויבערשטע טשיקענס, נאר אפילו די גליקליכע טשיקענס וואס זענען גאנץ אויבן, זענען אויך צוקוועטשט ביז גאר 10-15 פער באקס, די טבע פון א טשיקען איז ארומצולויפן, און דא איז ער ווי טויטע סארדינס אינעם פושקע, אחרי ככלות הכל נאך די גאנצע אושוויץ נסיעה נעמט מען זיי ארויס פונעם באקס, מ'שלעפט זיי ביי די פליגלען וואס טוט זיי זייער וויי, דרייט זיי ארויף און אראפ, ליתר שאת כאפן זיי א גוטן שטויס, און צוריק אונעם באקס פאר א פרישע נסיעה צוריק צופ פארעם (מער פעקטארי ווי פארעם ואכמ"ל) די גאר גליקליכע שבהם ווערן געשאכטן אויפן פלאץ און א עק צו די יסורים, דא רעדט מען על פי רוב פון גאנץ קליינע יונגע און אויסגעדארטע טשיקענס וואס זענען בכלל נישט "פיט" פאר די יסורים לכתחילה.

די אנגענומענע הלכה אין די פוסקים איז אז צער בעלי חיים איז א איסור דאורייתא

שאלה #1
וויאזוי קען א מנהג אוועקשטופן א איסור דאורייתא?

שאלה #2
וויאזוי קען אכזריות צו בעלי חיים מעורר זיין רחמנות אויף אונז אין הימעל?

שאלה #3
א יוד וואס האט אייגענע טשיקענס טאר זיך נישט זעצן עסן פרישטאג אדער נאכטמאל פאר ער געט צו עסן פאר די טשיקענס, ונתתי עשב בשדך לבהמתך און הערשט דערנאך ואכלת ושבעת, וויאזוי האבן מיר פארגעסן א פשוטע פסוק אין די תורה?

שאלה #4
ר' יוד שוין אמאל געהערט פון מצוה הבאה בעבירה?

שאלה #5
פארוואס זענען מיר פאר'עקשנ'ט אנצוהאלטן א מנהג וואס דער רמב"ן באצייכנט אלץ מנהג האמורי? וואס רוב ראשונים שרייבן "יש למנוע המנהג" מען זאל זיך פארמיידן פון מקיים זיין די מנהג?

שאלה #6
חוץ מכל זה וואס איז די היתר ארויסצורייסן טייער יודיש געלט פון משפחות וואס האבן נישט?


די וואס פלעגן טוען די מנהג אמאל אין די אלטע היים פלעגט עס צוגיין אן קיין טראפעלע צער בעלי חיים, ס'איז נישט געווען קיין קאמערשעל ביזנעס פון טשיקען עקספארט א.א.וו. מ'האט גענומען די אייגענע טשיקען ביי זיך אין חצר אדער געקויפט פונעם שכן און דערנאך געשאכטן און פארטיילט די פלייש פאר אמת'ע ארעמעלייט און מקיים געווען מצות צדקה ווי עס דארף צו זיין.

ס'איז שוין העכסט צייט אויפצושטייען פון שלאף, גענוג געווען מיט די אכזריות, לאמיר זוכן זכותים פון רחמנות האבן אויף בעלי חיים, יעדער איינער זאל נעמען א דאללאר פאר זיך און די בני בית אדער מער כפי שידו מגעת, עס געבן א דריי ארום דעם קאפ, זאגן זה הכסף ילך לצדקה און די זכות פון צדקה און רחמנות וועט אונז ברענגן א יאר ווי השי"ת וועט אונז באוואשן מיט צדקה און רחמנות און א גאולה שלימה


-------------------------------
מער וועגן די נושא אויף לשה"ק:
פעם, בעיירות היהודיות, לפני שהכל היה מסחרי וממותג, היו הולכים בערב יו"כ אל השוחט היהודי עם התרנגולת מהחצר ועושים כפרות. אחרי זה השוחט היה שוחט ובודק והיו נותנים לגבאי צדקה לחלק לעניים.
לא הייתה משאית ענק עם מאות לולי תרנגולות כשבכל אחד מן הלולים והמכלאות יושבות צפופות ורועדות עשר תרנגולות מורעבות.
לא היו "מארגני כפרות" שהיו תופסים את התרנגול ביד אחת כשהוא צורח מפחד וקושרים לו את הרגליים חזק. תנסו את זה פעם על עצמכם.
לא היו ילדים שמנסים להאכיל קרטונים ופלסטיקים ופרחים את התרנגולות המסכנות שנחנקו עשר דקות אחרי שעשו בהם כפרות.
לא היו דוחסים שלוש תרנגולות ושני תרנגולים לתוך קרטון של מיץ ענבים בשביל להוביל אותם הביתה.
פעם לא היו עושים צער בעלי חיים בערב יום כיפור. היום זה מתנהל באכזריות ותוך כדי מצווה הבאה בעבירה.

---

נהג מנהג כפרות לפני יום כיפור, אך הזהיר להקפיד בשחיטת התרנגולים ואף הזהיר לא לגרום צער בעלי חיים כאשר תרנגול אהד רואה בשתיטת חברו, דבר שעלול לגרום חשש טרפה(עימוק הריאה). עיין שאפשר להמתין בשחיטת הכפרות אפילו ימים רבים״
(נשיא תלויים / תולדות רבינו רי״ד הלוי מווירצבורג תקעא)

רבי יוסף קארו הסתייג ממנהג כפרות מחשש דרכי האמורי (שו"ע או"ח תרה. בית יוסף) אבל הרמ"א קיבל את המנהג וכך נהגו בכל עם ישראל, והסבירו שבעת כפרות יחשוב האדם שמה שבא על התרנגול היה ראוי לבוא עליו, כמו שהסבירו בטעם קרבן על שוגג, וזה יצטרף לתשובה שלו על עוונותיו (משנה ברורה תרה ס"ק א).

אבל בספר חיי אדם כתב שבגלל הדוחק בשעת שחיטת העופות, וחשש שמא ישחטו שלא כראוי, עדיף להשתמש בכסף, ושכן הוא מנהג קדמונים להשתמש בזרעים (עיין רש"י שבת פא ב), ומכל שכן לפי המנהג לתת את הכפרות לעניים או תמורתן (חיי אדם קמד ד. מובא במשנה ברורה ס"ק ב ובכף החיים אות יא).

וכן כתב הגאון הרב חיים דוד הלוי: "ולמה צריכים אנו דווקא בערב היום הקדוש, להתאכזר על בעלי חיים, ללא כל צורך, ולטבוח בהם ללא רחמים, בשעה שאנו עומדים לבקש חיים על עצמנו מאת אלוקים חיים" (שו"ת עשה לך רב ג עמוד סז).

וכן אמר המקובל הרב יצחק כדורי זצ"ל בשנת תשס"ב שיש להעדיף תרומה לעניים עקב צער בעלי חיים שהוא איסור מן התורה ובעיית הכשרות.

ובספר שלמי מועד לרב טוביה פריינד של פסקים והנהגות הגאון הרב שלמה זלמן אויערבאך זצ"ל מובאים דברי החיי-האדם וכן דברי הלבוש שאפשר גם לקחת דגים לכפרות ודברי אלף המגן שהם עדיפים בגלל בעיות כשרות ושכן נוהגים הרבה לומדי תורה לקחת דגים. ושהג"ר שלמה זלמן אוירבך "נהג בשנים הראשונים לסובב כפרות בתרנגול, ושנים שהיה נוהג לעשות כפרות עם דגים, ובשנותיו האחרונות היה מסובב עם מעות והיה נותנם צדקה לעניים" (עמ' נה-נו).

בסיכום, כיוון שלא מדובר בחובה גמורה אלא במנהג, ולאור בעיות כשרות וצער בעלי חיים, ולאור דברי כל רבותינו שהובאו לעיל, יש להמליץ ולהעדיף לעשות כפרות על ידי כסף ולקיים מצווה גדולה לפרנס עניים וכבר אמרו חז"ל: "צדקה תציל ממוות" (שבת קנו ב).

---

לקראת הכפרות יוצאת עמותת אנונימוס העוסקת בהגנה על בעלי חיים במסע מחאה כנגד אכזריות מנהג הכפרות בקריאה להעדיף "פדיון כפרות" על פני שחיטה. הארגון יערוך במהלך היום הפגנת מחאה בשוק הכרמל, בסמוך לאזור שחיטת התרנגולות לצורך כפרות. פעילי אנונימוס ברחבי הארץ הפיצו לאחרונה בבתי כנסת אלפי עלונים וכרזות תחת הכותרות "הצלת נפשות, ולא נפש תחת נפש" ו"היהדות - דת של חמלה ולא של אכזריות".

בכרזות ובעלונים צוטטו רבים מחשובי פוסקי ההלכה בכל הזמנים שהתנגדו בחריפות למנהג הכפרות, הן בשל צער בעלי-חיים הכרוך בו, והן בשל העובדה שהמנהג נראה בעיניהם כעבודת אלילים. הכרזות נחתמו בבקשה מן המתפללים להעדיף מתן צדקה לנזקקים -"פדיון כפרות"- על פני פגיעה מיותרת בעופות.

לטענת אנשי אנונימוס טקס הכפרות עצמו כולל החזקת התרנגול ברגליו או בכנפיו, טלטולו סביב הראש ושחיטתו. אולם במסגרת מנהג הכפרות עובר על העופות סבל נוסף עם הובלתם לשווקים, החזקתם במשך שעות ואף ימים בכלובים דחוסים, כשהם ממתינים ללא כל מים או מזון, ולבסוף- שחיטתם. תרנגולים שלא נעשה בהם שימוש נמצאו לאחר הטקס נטושים, גוועים בכלוביהם.

בעמותה מחזקים את בקשתם בציטוטים של כמה מחשובי הפוסקים בכל הזמנים שראו במנהג הכפרות מעשה פסול, הגורם צער בעלי-חיים ללא כל הצדקה: כך, למשל, ר' יוסף קארו, הרשב"א, הרמב"ן ואחרים. ר' יוסף קארו, בעל השולחן ערוך, קבע: "מה שנוהגים לעשות כפרות בערב יום כיפורים לשחוט תרנגול על כל בן זכר ולומר עליו פסוקים יש למנוע המנהג".

מבין הפוסקים בני דורנו שהתנגדו למנהג הכפרות בתרנגולים ניתן להזכיר את הרב חיים דוד הלוי, שהאריך בדברים נגד המנהג, ובין השאר כתב: "ולמה צריכים אנו דוקא בערב היום הקדוש, להתאכזר על בעלי-חיים, ללא כל צורך, ולטבוח בהם ללא רחמים, בשעה שאנו עומדים לבקש חיים על עצמנו מאת אלקים חיים"