אסתי וויינשטיין: נאך א קרבן פון די חרדישע מלאכי חבלה

[ליטוואק פון בודאפעסט]

קיין איינער פון זיי האסטו נישט געוויזען אז ס'איז געווען זעלבסטמארד. אז איינער פאלט פון א באלקאן אין בת ים, מיינט נישט ער/זי איז געשפרינגען, וכן הלאה.
אז דו ווילסט זיך איינרעדען אז יא, איז עס דיין נגיעות.

מיין תכלית דא איז נישט דער זעלבסטמארד. אסאך רעדן זיך אפ אויף פארשידענע זאכען אינ'ם געזעלשאפט, כאילו אינדערויסן איז עס נישט דא. חרדים מאכען פאקטען כפי וואס ס'שמעקט זיי. ווייז איך דיר אז דו טוסט אויך אזוי, און דער חילוק איז נאר וואס ס'שמעקט, נישט דער ערך פון ווארהייט

[moshav zekeinim]

אנטשולדיגט אבער דו ציסט שוין איבער דאס שטריקל מיט דיין איגנאראנט, ווארום, וואס ווערסטו מיר פונקט יעצט אזוי מדיוק. איך האב געברענגט פעלער וואו עס איז כמעט קלאר געווען סועסייד, און זיי זענען נישט אנדערש ווי סועסיידס פון אטד אדער פרייע וואס עס איז אויך נאך כמעט ברור אז זיי זענען געווען סועסייד.

[moshav zekeinim]

למעשה וויל איך איין זאך, אז מען זאל וויסן אז אונטערדרוקונג קאסט א טייערע פרייז, און א סך מאל איז דער פרייז סועסייד. דעריבער זאל מען זיך נישט ארום דרייען מיט א שלום עלי נפשי געפיל ווען מען האלט מיט אזא חרידישער אונטערדרוקונג, נאר מען זאל האלטן דעם קאפ אז עס האנדלט זיך פון רציחה ממש, און מען זאל וויסן אז ווער עס האט א האנט אין חרידישע אונטערדרוקונגען אדער מיניפולאציע וואס איז גורם שטארקער עגמת נפש לזולתו, האט א האנט אין שפיכת דמים ממש.

גענוג מיט די רשעות'דיגער איגנאראץ.

[שבת אחים]

איך ווייס נישט וואס איז געווען אין זיין הארץ - יא אטד נישט אטד, איך האב אים נישט געקענט
זיינע חבירים ביי די לויה מאכט שווער צו זאגן אז נישט

דאס איז אמאל זיכער ס'איז אן אבדה פאר כלל ישראל

זיינע חברים זענען געוועהן מעהר טונא בייגל געשטימט נישט קיין אט״ד. און חוץ מזה מעגסטוך אויסלערנען אז מ׳מעסט נישט קיין מענטש׳ס רעליגע סטאטוס געבעיסט אויף זיינע חברים, סאיז דא גענוג און נאך פרומע מענטשען וואס האבן אסאך חברים וואס זענען אט״ד- מיינט נאכנישט אז זיי זענען נישט רעליגעז. לכאורה איז עני ווען א שאד צורעדן מיט דיר אין די סובדזשעקט ווייל לויט דיין שרייבן זעהט מען ווי שטארק בייעס און איינזייטיג דו ביסט, אבער אולי ירחם.

טוה דיר אליינס א טובה און ענטפער יעצט גארנישט וועגן עוועלאושען כדרכך בקודש, ס׳קומט פשוט נישט אריין יעצט אין די שמועס.

העי, איך בין אן עקסידענט
דו ביסט אן עקסידענט
דער לעצטער אטד וואס האט נאכן זיך גענעמען זיין נשמה מזמן, יעצט אויך זיך גענימען זיין גוף, איז אויך נישט מער וואו אן עקסידענט,

ביי די לויה איז געווון א געוואלד מיט טונא בייגל געשטימט וואו אזוי דו ריפסט דאס (אנע קאפלעך) - קען זיין ער האט געטון אין קירוב

איך ווייס נישט צו איך בין עקסידענט, אבער דעס איז איך רעדט יעצט מיט אזא מענטש ווי דיר איז זיכער א עקסידענט

[הקטן]

איך זעה באמת נישט וואס פארארא ווערט זאל האבן איינענס לעבען און זיין אייגען אויגן, אויב זעט ער זיך נישט מער וואו א רענדעם אנלויפעניש פין junk dna
איינער וואס ווייסט נישט זיכער אויב ער איז אן עקסידענט אדער נישט' פארוואס זאל ער נישט זיין pro choice ?

דאס פארענפערט אפשר פארוואס מען טרעפט דאס אזוי אפט אין יענע גראפ

ס'איז היינט דא אסך בעלי תשובה וואס זייערע עלטערן, און משפחה, זענען ציקריגט מיט זיי און ווילען זיי נישט קענען
ס'וואלט ווען געווען כדי צי זען אויב דארט טרעפט זיך אויך אזוי סך

[שבת אחים]

איך זעה באמת נישט וואס פארארא ווערט זאל האבן איינענס לעבען און זיין אייגען אויגן, אויב זעט ער זיך נישט מער וואו א רענדעם אנלויפעניש פין junk dna
איינער וואס ווייסט נישט זיכער אויב ער איז אן עקסידענט אדער נישט' פארוואס זאל ער נישט זיין pro choice ?

דאס פארענפערט אפשר פארוואס מען טרעפט דאס אזוי אפט אין יענע גראפ

ס'איז היינט דא אסך בעלי תשובה וואס זייערע עלטערן, און משפחה, זענען ציקריגט מיט זיי און ווילען זיי נישט קענען
ס'וואלט ווען געווען כדי צי זען אויב דארט טרעפט זיך אויך אזוי סך

פארוואס האסטו אויסגעלאזט די קליינע אותיות אין די תגובה? האסט גארנישט וואס צו זאגן אין קליין???

[שבת אחים]

דו זעהסט נישט די אויפטוה פון מיין סטייל לעבן און איך זעה נישט די אויפטוה פון דיין סטייל לעבן, יעצט טראכט א מינוט, ווער זאגט אז דיין גאנג איז גערעכט? ווייל דו זאגסט אזוי? אבער איך שריי דאך פונקט ווי דיר אז מיין סטייל לעבן מאכט מעהר סענס? ענטפערן שוין די אחרונים אויף דעם אז סאיז נישט דא אזא מציאות ווי א יעדער לעבט די זעלבע סטייל לעבן נאר ענדערש זאל יעדער אליינס אפמאכן וויאזוי ער וויל לעבן און לאזן אנדערע מענשטען אליינס מחליט זיין צי זיי גלייבן אין דעם צי נישט לקיים מה שנאמר Live and let live.

[על המחיה]

שווה קריאה
א בריעף פין די שלמה וויינשטיין צי זיינע קינדער

[מאיר הערש]

איז ווייל דו האסט אפגעמאכט אז עס איז דא זעלבסטמארדן נאר מ'פארוואסערט עס, וועגן דעם איז די ראטע גרויס, ביי די חרדישע עולם.
מהיכן דנתנו, האסט פאקטישע ראיות און פרוף אויף דעם ליילעך וואס דו פרובירסט צו ארויפלייגן? אז מ'פארוואסערט זעלבסטמארדן?

איך ווייס פון אפאר פעללער ווי מ׳האט פארדרייט די מעשה, נישט אייביג איז עס בכדי שיעשו אבער אויב מ׳קען וועט עס הצלה טוען , אין די פרומע קאמיונטי איז די סאועסייד ראטע פונקט אזוי הויך ווי ביי אטד״ס אדער נאך העכער! אדרבה מאך א ליסטע און צייל די מענטשען וועסטו זעהן פאר דיר אליינס, סאועסייד קומט פון דיפרעסיע אלץ א געבורט פעלער און אפילו אז א מענטש האט כל טוב וטוב קען מען נאך אלץ זיין טויט דיפרעסט ווייל מאיז קלינקלי דיפרעיסט, אוואדי נישט יעדער וואס נעמט זיך דאס לעבן איז עס א מטרה פון קלינקעל דיפרעישאון ס׳קען אויך זיין situational, און ביי אטד״ס איז אסאך מעהר שייך אז זיי זאלן צו קומען צו אזא מצב און סאיז אסאך מעהר פארשטענדליך אז איינער וואס פארלירט זיין סביבה, קאמיונטי, חברים, משפחה, קינדער, עלטערן, מיט אסאך resistance פון די קאמיונטי, משא״כ אינערהאלב די פרומע קאמיונטי ווי יעדער לעקט דאך האניג וואלטן דאך די פראצענטען געדארפט זיין אסאך ווייניגער.

אז די "פרומע" קאמיוניטי וואס רעכנטש אריין אלע, אלע שומרי שבת (ווי אלי וויזל, שלמה קארלבאך וכדו') איז שוין דער חשבון גאנץ פשוט און איינפאך.

OTD הייסט OFF THE DERECH. אין אנדערע ווערטער, דער דרך הישר איז דער חרדישע טראדיציאנאלער דרך. די וואס נויגן אפ, זיי זענען OFF THE DERECH. די OTD, א נייע revolutionary דרך החיים פילן ווי זיי האבן ענדעקט אמעריקע. דאס דערמאנט מיר וואס איך האב אמאל געהערט אז ס'איז געווען א צייט וואס מענטשן האבן ארויפגעקלעבט סטיקערס אויף די באמפערס פון זייער קארס "We found it". קלוגע אידן האבן רעאגירט מיט סטיקערס "We never lost it.". די ארגינעלע קריסטן זענען אויך קודם געווען אידיש OTD'ס. אפילו אמעריקא פארשטייט אז מען טוט רעספעקטירן די אלטע אינדיאנע וואס האבן דא געוואוינט און האבן ספעציעלע רעכטן.

[שבת אחים]

דו מאכסט א טשולנט פון אסאך אנדערע מיני מענטשען און דו מישסט קאשע, אלי וויזל איז געוועהן פריי נאך די מלחמה אבער ער איז געבליבן א מסורתי (זעהט אויס דו וויזניצע ברען פארלירט מען קיינמאל נישט ) ווידער שלמה קארליבך איז געוועהן שטארק גלייביג און פרום ער האט נאר ליעב געהאט די זאך וואס דו האסט נישט פיינט.

[moshav zekeinim]

על המחיה, איך זעה אז דו ביסט איינגעשטעלט פון די חרדישע מאפיע. יעדעס מאל א מעשה רשע ווערט אנטדעקט קומסטו פראבירן עס צו פארדעקן. קודם פאר דעם אנטווערפענער העקער און נוכל שלום ווייסמאן און יעצט פאר שלמה וויינשטיין. דער גאנצער בריוו זיינער איז א שטיק עקל.

[געוואלדיג]

זיין ברייו איז אזוי עקלדיג ווי איהר ביכל, מיט איין חילוק אז זי באשמוצט איהם אפן און ער איהר באהאלטן.

מען זעהט אז דו ביסט איינגעשטעלט אין די אטד מאפיע יעדעס מאל איינער באגייט סועסייד פראבירסטו עס צו פארדרייען....

[יעקב מענטש]

איך זעה באמת נישט וואס פארארא ווערט זאל האבן איינענס לעבען און זיין אייגען אויגן, אויב זעט ער זיך נישט מער וואו א רענדעם אנלויפעניש פין junk dna
איינער וואס ווייסט נישט זיכער אויב ער איז אן עקסידענט אדער נישט' פארוואס זאל ער נישט זיין pro choice ?

דאס פארענפערט אפשר פארוואס מען טרעפט דאס אזוי אפט אין יענע גראפ

ס'איז היינט דא אסך בעלי תשובה וואס זייערע עלטערן, און משפחה, זענען ציקריגט מיט זיי און ווילען זיי נישט קענען
ס'וואלט ווען געווען כדי צי זען אויב דארט טרעפט זיך אויך אזוי סך

עגרי הונדערט פראצענט.

איך פערזענליך פארשטיי נישט פארוואס א אטעאיסט וואס גייט דורך יסורים אויף די וועלט אהן קיין ספעציעלע האפענונע אויף א בעסערע עתיד, זאל זיך נישט וועלן נעמן דאס לעבן? יא! ס'איז דא א נאטורליכע 'מורא' פון טאן אזזא זאך, אבער איך קען זעהן אז אין א שוואכע מינוט זאלן זיינע געפיהלן שליסן שלום מיט זיין לאגיק און טאנצן פון די דאך, (אפשר בינעך נישט גערעכט, אדרבה זאל מיר א אטד פארשטיין געבן די אנדערע צד)

איך פארשטיי יא פארוואס א מאמין, וואס גלייבט אז ער איז דא פאר א תכלית, ער פאקט אוועק יעדן טאג א זעקעלע עולם הבא אין זיין אקאונט אויף צו נוצן נאך די 120, ער האט דעם טיעפן הנאה פון עבדות ה' (עפעס וואס מ'קען נישט טרעפן אין גשמיות, זעה די אינטערוויו מיט אבישי כהן אין די עמי פאריגע וואך), זאל אפמאכן אז אפי' ס'איז ביטער שווער, מ'דרייעט מיט חובות, מ'קען קוים צאלן רענט, לוינט זיך נאך אלץ צו בלייבן לעבן.

[געוואלדיג]

דא איז דא א אשכול דערוועגן

[moshav zekeinim]

אין פארווערטס איז די וואך דא אן ארטיקל וועגן די געשטיגענע צאל זעלבסמארדן דורך חרידים און אטד. לויט זיי זענען פארגעקומען 26 זעלבסמארדן זינט ראש השנה.

אויף א קליפ מיט ליפא שמעלצער האב איך געהערט אז דער צאל האלט ביי איבער פופציג זייט ראש השנה, ווידער פון א איד וועלעכע איז מקרב מענטשן וועלעכע זענען ארויס געפאלן פון זייער משפחה, האב איך געהערט אז עס האלט ביי איבער ניינציג דאס יאר.

וויאזוי די נומערן זאלן נאר נישט זיין, איז אבער איין זאך זיכער, אז עס איז צייט ארויס צוקריכן פון דעם שעדליכן קעסטל פון איינרעדענישן, און אנהייבן קלערן באמת בשל מי הרע הזאת.

ביי מיר איז א אידיש לעבן טייערער ווי אלץ אין די וועלט.

[מאיר הערש]

פלוצלונג זענען אנעקדאטען א ראיה?!
איך זעי נישט, ווי מאיר הערש, אז אן א.ט.ד.'ס זעלבסטמארד איז נישט קיין אחריות הציבור. ער קומט פון אונזער חינוך און מיר האבען געהאט א שייכות מיט זיין גליטשען.
איך זעי אבער נישט אז ס'האלט ביי אזעלכע הויכע שטאפלען אז דער סיסטעם זאל זיך געבען א טרייסטעל. א ווייטאג, יא, אבער א פירכא, זעי איך נאך נישט

Sent from my HTC Desire 512 using Tapatalk

איך פארשטיי נישט. אלע (אדער רובא דרובא) אטד'ס זענען אמאל געווען חרדים אדער שטאמען פון עכט היימישע חרדים, ווי אויך דוד גרין, בעסער באקאנט אלס דוד בן-גוריון. Believe it or not! זאגסטו, אז מיר חרדים און אונזער חינוך זענען שולדיג אין זייער גליטשן? באבקעס! ווייל אויב אזוי, מוז דאך משה רבינו, דער רמב"ם און אלע גדולי ישראל אין אלע דורות אויך זיין שולדיג. אודאי איז סך לייכטער ארויפצולייגן דאס שולד אויף א צווייטן מיט אלע מיני תירוצים. אבער דער אמת איז, זיי האבן זיך דאס אליין אפגעטון און אפשר אפגעלערנט פון זייערע גוי'שע / פרייע שכנים / מיטארבייטער אדער ווער ווייסט פארוואס?

[מאיר הערש]

עגרי הונדערט פראצענט.

איך פערזענליך פארשטיי נישט פארוואס א אטעאיסט וואס גייט דורך יסורים אויף די וועלט אהן קיין ספעציעלע האפענונע אויף א בעסערע עתיד, זאל זיך נישט וועלן נעמן דאס לעבן? יא! ס'איז דא א נאטורליכע 'מורא' פון טאן אזזא זאך, אבער איך קען זעהן אז אין א שוואכע מינוט זאלן זיינע געפיהלן שליסן שלום מיט זיין לאגיק און טאנצן פון די דאך, (אפשר בינעך נישט גערעכט, אדרבה זאל מיר א אטד פארשטיין געבן די אנדערע צד)

איך פארשטיי יא פארוואס א מאמין, וואס גלייבט אז ער איז דא פאר א תכלית, ער פאקט אוועק יעדן טאג א זעקעלע עולם הבא אין זיין אקאונט אויף צו נוצן נאך די 120, ער האט דעם טיעפן הנאה פון עבדות ה' (עפעס וואס מ'קען נישט טרעפן אין גשמיות, זעה די אינטערוויו מיט אבישי כהן אין די עמי פאריגע וואך), זאל אפמאכן אז אפי' ס'איז ביטער שווער, מ'דרייעט מיט חובות, מ'קען קוים צאלן רענט, לוינט זיך נאך אלץ צו בלייבן לעבן.

פאר איך האב געליינט דיין תגובה האב איך פונקט געקלערט די זעלבע געדאנק.
די אטד קאמיוניטי וואס באגיין זעלבסטמארד איז נישט נאר וועגן דיפרעשן און וועגן פארלירן משפחה און גוטע פריינד וכו', נאר בעיקר ווייל זיי האבן זיך אליין פארלוירן. יעדער איד באקומט א אידישע נשמה ביים געבורט. טאמער איינער הרג'עט זיין אידישע נשמה פילט ער שוין נישט קיין טעם אין לעבן ווייל ער האט שוין נישט אויף וואס צו לעבן. ממילא the distance צו זעלבסטמארד איז א קליינע.

[מאיר הערש]

אין פארווערטס איז די וואך דא אן ארטיקל וועגן די געשטיגענע צאל זעלבסמארדן דורך חרידים און אטד. לויט זיי זענען פארגעקומען 26 זעלבסמארדן זינט ראש השנה.

אויף א קליפ מיט ליפא שמעלצער האב איך געהערט אז דער צאל האלט ביי איבער פופציג זייט ראש השנה, ווידער פון א איד וועלעכע איז מקרב מענטשן וועלעכע זענען ארויס געפאלן פון זייער משפחה, האב איך געהערט אז עס האלט ביי איבער ניינציג דאס יאר.

וויאזוי די נומערן זאלן נאר נישט זיין, איז אבער איין זאך זיכער, אז עס איז צייט ארויס צוקריכן פון דעם שעדליכן קעסטל פון איינרעדענישן, און אנהייבן קלערן באמת בשל מי הרע הזאת.

ביי מיר איז א אידיש לעבן טייערער ווי אלץ אין די וועלט.

נאכאמאל, דו דארפסט געדענקען אז וואס דו און דיין גלייכן און דער פארווערטס רופן "חרדים" האט א גאנץ אנדערע פירוש ווי ביי אמת'ע חרדישע אידן. ביי אייך זענען אלע אידן וואס זענען נישט פריי אדער בארדעליין "חרדים". וועגן דעם פארשטייט מען פארוואס ס'איז דא אזא הויכע שטאפל פון זעלבסטמארד ביי די גרופע אידן וואס איר רופט "חרדים". ביי עכטע חרדישע אידן איז דא באמת א זייער קליינע percentage וואס באגיין זעלבסטמארד ל"ע.

[פלאוויוס]

איך פארשטיי נישט. אלע (אדער רובא דרובא) אטד'ס זענען אמאל געווען חרדים אדער שטאמען פון עכט היימישע חרדים, ווי אויך דוד גרין, בעסער באקאנט אלס דוד בן-גוריון. Believe it or not! זאגסטו, אז מיר חרדים און אונזער חינוך זענען שולדיג אין זייער גליטשן? באבקעס! ווייל אויב אזוי, מוז דאך משה רבינו, דער רמב"ם און אלע גדולי ישראל אין אלע דורות אויך זיין שולדיג. אודאי איז סך לייכטער ארויפצולייגן דאס שולד אויף א צווייטן מיט אלע מיני תירוצים. אבער דער אמת איז, זיי האבן זיך דאס אליין אפגעטון און אפשר אפגעלערנט פון זייערע גוי'שע / פרייע שכנים / מיטארבייטער אדער ווער ווייסט פארוואס?

פון וואו נעמסטו די זיכערקייט? דער פיאסעצנער ז"ל אינעם "חובת התלמידים" שרייבט אין דער הקדמה צו זיין ספר, אז היות די מיליאנען סעקולערע אידן קומען פון אונזערע אייגענע חדרים איז משמע אז מיר גייען ערגעץ שלעכט. דאס איז דאך דער אלף-בית פון א חינוך-סיסטעם, צו קוקן אויב ס'איז דא אן ערנסטער לאָך. נישט אזוי?

וויאזוי האסטו געשריבן? "ס'איז סך לייכטער ארויפצולייגן דעם שולד אויף א צווייטן" (גוי'שע/ פרייע שכנים וכו'; אדער ווער ווייסט פארוואס). אבער אפשר טאקע דארפן מיר איבערקלערן אויף אונז אליין אויך? נוץ די זעלבע לאגיק כלפי דעם גאנצן ענין.

[שש משזר]

זיין ברייו איז אזוי עקלדיג ווי איהר ביכל, מיט איין חילוק אז זי באשמוצט איהם אפן און ער איהר באהאלטן.

כ'וואלט קיינמאל נישט צוגעגליכן זיין בריוו צו איר ביכל.
זי האט מבזה געווען איר משפחה, זי האט געשריבן שמוץ - אסאך שמוץ, זי האט נישט גענומען אחריות אויף גארנישט, זי האט געהאקט אן רחמנות.

ליינענדיג זיין בריוו זע איך, אז אפגעזען ווער ס'איז גערעכט מיט ספעציפישע פאקטן, האט ער פרובירט מאחה צו זיין די קרעים, און אפילו האקנדיג אויף זיין עקס - וואס האט זיכער געטון א געפערליכע עוולה - רעדט ער פארט מיט רעספעקט, און איז איר דן לכף זכות איינמאל און נאכאמאל. זיין שפראך באופן כללי - א חוץ זיין זיך באנעבעכן - איז איידל, חיזוק, און מאכט סענס.

איך וואלט שוין געטוישט די נאמען פון דעם אשכול צו: "אסתי וויינשטיין, א קרבן פון אירע נערוון", אדער בעסער: "אסתי וויינשטיין: א מלאך חבלה פאר איר חרד'ישע פאמיליע".


די מה יפית טאנץ לאורך דעם אשכול ברענגט מיר צום ברעכן. איך האב שוין א לאנגע צייט צוריק געזען בילדער פון דעם צדיקת, נאכן גיין אט"ד, וואו זי גייט אנגעטון כאחד הריקים. זי האט גוט געוואוסט ווי שטארק דאס גייט וויי טון פאר איר משפחה, שאנדפולע בילדער, אבער זי האט זיך מיט קיינעם נישט גערעכנט. א חיה רעה, וואס האט אפשר הצדקה צוליב נערוון פראבלעמען. אבער צו מהפך זיין הקערה על פיה, באשמוצן 'חרדים' אין איר מעשה, ווען זי האט גאר געטון די עוולה, דאס איז שוין א גרויל!

[הקטן]

איך פארשטיי נישט. אלע (אדער רובא דרובא) אטד'ס זענען אמאל געווען חרדים אדער שטאמען פון עכט היימישע חרדים, ווי אויך דוד גרין, בעסער באקאנט אלס דוד בן-גוריון. Believe it or not! זאגסטו, אז מיר חרדים און אונזער חינוך זענען שולדיג אין זייער גליטשן? באבקעס! ווייל אויב אזוי, מוז דאך משה רבינו, דער רמב"ם און אלע גדולי ישראל אין אלע דורות אויך זיין שולדיג. אודאי איז סך לייכטער ארויפצולייגן דאס שולד אויף א צווייטן מיט אלע מיני תירוצים. אבער דער אמת איז, זיי האבן זיך דאס אליין אפגעטון און אפשר אפגעלערנט פון זייערע גוי'שע / פרייע שכנים / מיטארבייטער אדער ווער ווייסט פארוואס?

אסך, זייער אסך, וואס זענען off די דרך זענען קיינמאל נישט געווען אויף די דרך
די סיבה פארוואס זיי זענען נישט געווען אויף די דרך, איז ביי א גרויס טייל, ווייל מיר האבן זיי נישט געלייגט אויף די דרך

ווען איינער נעמט זיך דאס לעבן איז דאס נאר ווייל ער איז off דער דרך
ווען איינער איז געזינט און איז ON די דרך נעמט ער זיך נישט דאס לעבן, קיינמאל!
דער עצם נעמען זיך דאס לעבן איז א סימן פין גיין off די דרך, ניטש ווייניגער וואו א וועק ווארפען דעם קאפעל
דער איד וואס איז אויף דעם דרך האט אייביג א סיבה צי לעבן

אטד סיבה פאר לעבן איז נאר צי האבן הנאה פין דער וועלט, נאר וואס מען קען ארויס קוועטשען פין דעם וועלט
און אז דער וועלט האט נישט וואס צי געבען איז - למה לי חיים
אויב דער מאטא אין לעבן איז "אכול ושתו כי מחר נמות"
איז פארוואס זאל דאס זיין א יש מחר לאחר זמן?

וויקטער פרענקעל אין זיין בוך man's search for meaning שרייבט
he who has a why can bear any how

דער איד וואס איז אויף דעם דרך האט אייביג א WHY
דער וואס האט נישט קיין WHY, מעג ער האבן סיי וואספארא בעקיטשע, ער איז אבער נישט אויף דעם דרך

מושב, דו ווייז מיר איינער וואס האט זיך גענימען דעם לעבן, און איך וועל דיר ווייזען איינער וואס איז טאטאלי אף די דרך

רבתי, מיר טון נישט געניג צי לייגן אינזער קינדער, און זיך אליין, on the derech

[מאיר הערש]

Congratulations!
צו הערן די אמת'ע ווערטער פון דיר און סוף כל סוף געקומען צום אנערקענונג, קומט דיר א מזל טוב. ס'זעט אויס די וואס האבן זיך געטרויט צו רעדן אקעגן די בוליס and put them in their right place האט געהאלפן פאר אנדערע אפירצוקומען און ארויסברענגען זייער אמת'ע אינערליכע געפילן אן קיין שום מורא און פחד.

[מאיר הערש]

איך פארשטיי נישט. אלע (אדער רובא דרובא) אטד'ס זענען אמאל געווען חרדים אדער שטאמען פון עכט היימישע חרדים, ווי אויך דוד גרין, בעסער באקאנט אלס דוד בן-גוריון. Believe it or not! זאגסטו, אז מיר חרדים און אונזער חינוך זענען שולדיג אין זייער גליטשן? באבקעס! ווייל אויב אזוי, מוז דאך משה רבינו, דער רמב"ם און אלע גדולי ישראל אין אלע דורות אויך זיין שולדיג. אודאי איז סך לייכטער ארויפצולייגן דאס שולד אויף א צווייטן מיט אלע מיני תירוצים. אבער דער אמת איז, זיי האבן זיך דאס אליין אפגעטון און אפשר אפגעלערנט פון זייערע גוי'שע / פרייע שכנים / מיטארבייטער אדער ווער ווייסט פארוואס?

פון וואו נעמסטו די זיכערקייט? דער פיאסעצנער ז"ל אינעם "חובת התלמידים" שרייבט אין דער הקדמה צו זיין ספר, אז היות די מיליאנען סעקולערע אידן קומען פון אונזערע אייגענע חדרים איז משמע אז מיר גייען ערגעץ שלעכט. דאס איז דאך דער אלף-בית פון א חינוך-סיסטעם, צו קוקן אויב ס'איז דא אן ערנסטער לאָך. נישט אזוי?

וויאזוי האסטו געשריבן? "ס'איז סך לייכטער ארויפצולייגן דעם שולד אויף א צווייטן" (גוי'שע/ פרייע שכנים וכו'; אדער ווער ווייסט פארוואס). אבער אפשר טאקע דארפן מיר איבערקלערן אויף אונז אליין אויך? נוץ די זעלבע לאגיק כלפי דעם גאנצן ענין.

עס קען גאנץ מעגליך זיין אז דער חינוך פון איין ישיבה/חדר אדער צוויי איז נישט בסדר, אבער צו באשולדיגן אין אלגעמיין די חרדישע חינוך פון דער גאנצע וועלט האט ער זיכער נישט געמיינט. די שאלה איז פארוואס פון די קינדער פונ'ם דור נאך די מלחמה איז נישט געווען קיין אטד'ס, אדער אפשר נאר יחידים, אבער אזא שרעקליכע מגיפה ווי היינט אין דער גאנצע וועלט, פון אלע ישיבות/סקולס, וואס היינט שעמט מען זיך נישט דערמיט און זיי וואוינען און דרייען זיך אין די היימישע געגענט, דאס איז דעמאלסט נישט געווען.

קען זיין פארשידענע טעמים:

א) אפשר ווייל דעמאלסט האט דער ליבעראלע וועלט נישט אזוי שטארק דאמינירט די וועלט און אויך זיך נישט אריינגעמישט אינ'ם חרדישן חינוך און געלאזט דער רבי מחנך זיין ווי אזוי ער האט פארשטאנען, ווי אזוי מען האט מחנך געווען אינדערהיים (פאר די מלחמה), ממילא איז טאקע ארויסקומען גוטע פירות, ערליכע אידן. (ב"ה אריינפראקן קינדער טוט מען שוין נישט היינט, אבער אפילו די קינדער וואס האבן יא באקומען קלעפ, דעמאלסט זענען נישט אראפ פון וועג – כאטש איך האב קיינמאל נישט געהערט אז יא.)

ב) אויף א רבי (מלמד) האט מען ארויפגעקוקט און מכבד געווען און נישט אזוי ווי היינט ווען רבי'ס (און טיטשערס) זענען פאניע-בראט, (באדי-באדי), גאר חברים מיט זייערע תלמידים (תלמידות), וואס ברענגט צו חוצפה, עזות, חוסר דרך ארץ און זלזול.

ג) די תוה"ק האט אנגעווארנט "וישמן ישורון ויבעט". ווען אידן וועלן זיין רייך, זיך אנזאמלען א גרויס פארמעגן און שטארק מצליח זיין עקענאמיש און פינאנציעליש, וועלן זיי ל"ע פארגעסן דעם רבש"ע און אין אים מורד זיין. ווי ריכטיג זעט מען דאס היינטיגע צייטן ווען דער שפע איז ב"ה גרויס. קינדער און ערוואקסענע האבן אלעס וואס נאר זייער הארץ גלוסט און דאס האט ל"ע זייער א נעגעטיווע ווירקונג אין א סך געביטן.

ד) מאמעס זענען דעמאלסט נישט געגאנגען ארבייטן און די וואס זענען יא, זענען שוין געווען אינדערהיים בעפאר די קינדער זענען אהיימגעקומען פון חדר/סקול. אבער היינטיגע צייטן, ווען א מאמע קומט אהיים 5-6 אזייגער, נאך אדער אין דער זעלבע צייט ווי אירע קינדער קומען אהיים, אויסגעמוטשעט פון ארבייט און פונ'ם travelling, האט זי שוין נישט קיין געדולד פאר אירע קינדער. איר 2 יעריג אינגעלע וויינט און שרייט ער וויל א קענדי און די מאמע איז מיד און נערוועז און געבט אים דאס נאך, אפילו זי האט נישט געהאלטן דערביי ווייל ס'איז דאך פאר נאכטמאל און ס'פעלט אים נישט אויס. א קינד פון 5 יאר באמוטשעט די אויסגעמאטערט מאמע אז ער וויל א בייק. ער מוטשעט און וויינט אזוי פיל אויף איר אנגעצויגענע נערוון און זי געבט אים נאך. אזוי גייט עס טאג איין, טאג אויס, יאר איין, יאר אויס. ביי 14 יאר ווען א קינד וויל א זאך וואס איז נישט פאסיג אדער נישט אויסגעהאלטן ע"פ הלכה אדער מנהגי ישראל, קען שוין די מאמע נישט פלוצלונג אנפאנגען אים מחנך צו זיין מיט'ן זאגן 'ניין', דאס קענסטו נישט באקומען אדער דאס טארסטו נישט טון, ווען אלע יארן האט זי אים נאכגעגעבן. בקיצור, אז קינדער באקומען נישט קיין חינוך פון די עלטערן אנפאנגענדיג אין די יונגע יארן, ווי אזוי עקספעקט מען זיי אויפצואוואקסן ערליך?

[מאיר הערש]

איך פארשטיי נישט. אלע (אדער רובא דרובא) אטד'ס זענען אמאל געווען חרדים אדער שטאמען פון עכט היימישע חרדים, ווי אויך דוד גרין, בעסער באקאנט אלס דוד בן-גוריון. Believe it or not! זאגסטו, אז מיר חרדים און אונזער חינוך זענען שולדיג אין זייער גליטשן? באבקעס! ווייל אויב אזוי, מוז דאך משה רבינו, דער רמב"ם און אלע גדולי ישראל אין אלע דורות אויך זיין שולדיג. אודאי איז סך לייכטער ארויפצולייגן דאס שולד אויף א צווייטן מיט אלע מיני תירוצים. אבער דער אמת איז, זיי האבן זיך דאס אליין אפגעטון און אפשר אפגעלערנט פון זייערע גוי'שע / פרייע שכנים / מיטארבייטער אדער ווער ווייסט פארוואס?

אסך, זייער אסך, וואס זענען off די דרך זענען קיינמאל נישט געווען אויף די דרך
די סיבה פארוואס זיי זענען נישט געווען אויף די דרך, איז ביי א גרויס טייל, ווייל מיר האבן זיי נישט געלייגט אויף די דרך

ווען איינער נעמט זיך דאס לעבן איז דאס נאר ווייל ער איז off דער דרך
ווען איינער איז געזינט און איז ON די דרך נעמט ער זיך נישט דאס לעבן, קיינמאל!
דער עצם נעמען זיך דאס לעבן איז א סימן פין גיין off די דרך, ניטש ווייניגער וואו א וועק ווארפען דעם קאפעל
דער איד וואס איז אויף דעם דרך האט אייביג א סיבה צי לעבן

אטד סיבה פאר לעבן איז נאר צי האבן הנאה פין דער וועלט, נאר וואס מען קען ארויס קוועטשען פין דעם וועלט
און אז דער וועלט האט נישט וואס צי געבען איז - למה לי חיים
אויב דער מאטא אין לעבן איז "אכול ושתו כי מחר נמות"
איז פארוואס זאל דאס זיין א יש מחר לאחר זמן?

וויקטער פרענקעל אין זיין בוך man's search for meaning שרייבט
he who has a why can bear any how

דער איד וואס איז אויף דעם דרך האט אייביג א WHY
דער וואס האט נישט קיין WHY, מעג ער האבן סיי וואספארא בעקיטשע, ער איז אבער נישט אויף דעם דרך

מושב, דו ווייז מיר איינער וואס האט זיך גענימען דעם לעבן, און איך וועל דיר ווייזען איינער וואס איז טאטאלי אף די דרך

רבתי, מיר טון נישט געניג צי לייגן אינזער קינדער, און זיך אליין, on the derech

ס'איז אביסל פילאזאפיש געשריבן אבער דער געדאנק איז ריכטיג.

לתועלת הענין, וואלט געווען פאסיג און לייכטער צו פארשטיין וואס דו שרייבסט אויב דו (און אנדערע) וואלטן געמאכט א שינוי השם. דהיינו, אנשטאט זיי צו רופן מיט א פארווע נאמען 'אטד', דארף מען עס ארויסזאגן ברחל בתך הקטנה וואס יעדער איינער פארשטייט אז ס'איז unacceptable און זיי רופן קלאר און דייטליך "אידישע שקצים".

[א איד]

איך פארשטיי נישט. אלע (אדער רובא דרובא) אטד'ס זענען אמאל געווען חרדים אדער שטאמען פון עכט היימישע חרדים, ווי אויך דוד גרין, בעסער באקאנט אלס דוד בן-גוריון. Believe it or not! זאגסטו, אז מיר חרדים און אונזער חינוך זענען שולדיג אין זייער גליטשן? באבקעס! ווייל אויב אזוי, מוז דאך משה רבינו, דער רמב"ם און אלע גדולי ישראל אין אלע דורות אויך זיין שולדיג. אודאי איז סך לייכטער ארויפצולייגן דאס שולד אויף א צווייטן מיט אלע מיני תירוצים. אבער דער אמת איז, זיי האבן זיך דאס אליין אפגעטון און אפשר אפגעלערנט פון זייערע גוי'שע / פרייע שכנים / מיטארבייטער אדער ווער ווייסט פארוואס?

פון וואו נעמסטו די זיכערקייט? דער פיאסעצנער ז"ל אינעם "חובת התלמידים" שרייבט אין דער הקדמה צו זיין ספר, אז היות די מיליאנען סעקולערע אידן קומען פון אונזערע אייגענע חדרים איז משמע אז מיר גייען ערגעץ שלעכט. דאס איז דאך דער אלף-בית פון א חינוך-סיסטעם, צו קוקן אויב ס'איז דא אן ערנסטער לאָך. נישט אזוי?

וויאזוי האסטו געשריבן? "ס'איז סך לייכטער ארויפצולייגן דעם שולד אויף א צווייטן" (גוי'שע/ פרייע שכנים וכו'; אדער ווער ווייסט פארוואס). אבער אפשר טאקע דארפן מיר איבערקלערן אויף אונז אליין אויך? נוץ די זעלבע לאגיק כלפי דעם גאנצן ענין.

ביי די שלשת ימי אפילה זענען אוועק פיר פיפטלעך פון כלל ישראל, דאס מיינט אז אכציג פראצענט פון כלל ישראל איז געוווען אט"ד לויט דעם אויבערשטן'ס חשבון, אפשר איז דארט געווען א לאך?? (ח"ו אזוי צו רעדן און טראכטן) אלא מאי עס ווענדזט זיך נישט אין דעם, וויפיל עס פאלן אוועק בכלל, מיר דארפן טוהן וואס עס איז ריכטיג...