ברודערשאפט אין די קעטסקילס

[בן תמליון]

בין איך צוריק דא אין שטאט פונעם וואך-ענדע אין די קאנטרי, פיל איך עס איז ווערד צו שרייבן דא אין אונזער באליבטן שטיבל איבער אן אנגענעמע ערשיינונג אקורשט איבערגעלעבט.

דאנערשטיק נאכט זיכנדיק א מנין מעריב, האב איך מיר אפגעשטעלט ביים קאנגערגעשאן בני ישראל אין וואדבורן. ביים טיר ווארט אפ דער הרב יונגרייז מיט א ברייטן ברוכים הבאים: מעריב שטעלט זיך אין שוהל, מאכטס א ברכה, טשאלנט איז לינקס. אריינקומענדיק אנטפלעקט זיך א זעלטן בילד פון אלע ערליי מענטשן חסידים פון אלע מינים ליטווישע מאדערנע פון אלע סארטן. אויף איין זייט שול זיצט מען און מען ריקט שטיקער, קעיק וואדקע קענדיס מיט סושי און טשאלנט. זעה איך צוויי אידן פון טענענסי צו ווי עסן שטולענט זעט אויס צום ערשטן מאל אין לעבן און פרובירן אויסצופיגערן די אינגרידענטס. אויף אלע טישן איז אויסגעשפרייט כל העולם כלו'ס מיט בליקס צו קענען זען א אידישע צורה בין גברא לגברא. צום עמוד גייט צו איינער מיט א ווייס העמד און זשינס און זאגט יתגאדעל ויתקאדעש און אלע קאטשילאבניקס א פרומער סקווערער, סאטמארע, גורע פייוו טאונס אא"וו דאווענען מיט.

נאכן דאווענען זאגט דער רב יונגריייז א פאר ווערטער און זינגט דעם נייעם בורא עולם וואס ער האט מחבר געווען צום אפקויפן דעם שול. ער זאגט פאריגע וואך דאנערשטיק נאכט איז אויסגעגאנגען 9 קרעקפאטס טשולענט, דער לעצטער מנין איז געווען 2:30 פארטאגס 31 חיובים האבן געדאווענט. עס פילט זיך דא אזא היימישקייט וויי יעדער איד איז דא אינדערהיים. דא דאווענט זאב ברענער מיט שנעבאלג צוזאמען און דער רב מאכט זיי ביידע א ברוכים הבאים. עפעס א פעשער מאדערנער איד פרעגט מיר אויס צו איך בין א זאלי אדער ארוני און ער גייט אריין לעומקן של דבר איז מיר מסביר טיפע רעיונות איבער די סאטמארע מחלוקה בפרטי פרטים מיט משה גבאי'ס הוא אמינא'ס און מסקנא'ס איך וואלט געשווארן דער איד האט א פי עזש די אין סאטמאר פאליטיק. קומט ארויף אויפן געדאנק וואס פראפעסאר גרשום שלום האט געזאגט: פערדעריי איז פערדעריי, אבער דאס שטודירן פערדעריי איז לעגיטימע סקאלערשיפ. בקיצור דאס גאנצע צוזאמקום דא איז א מחזה הוד איך טראכט ווי אנדערש איז א גאנץ יאר דיין ביהמ"ד מיט נאר דיין שניט חסידיות און ווי מען ציט ארויף דעם שומר איז דא פארקערט, אלע ערליי אידן און מיט אזא רואיקייט. מען איז דא אלס אידן וואס ווילן זאגן א אידיש ווארט נישט קיין פארמאליטעטן.

זונטיק האב איך אריינגעוואנדערט אינעם צאנז-קלויזענבורגער קעמפ מיט דעם שיינעם ביהמ"ד און פילע מנינים. דער געשמאקער גבאי וואס איך ווייס נישט זיין נאמען זאגט אין חדר ג' ווארט דער דיין שוין אויף הודו. נישט חלומנדיק גיי איך אריין און איך זעה הגריח"מ פרידמאן, סאטמאר דיין זיצט אויבן אן און לערנט חומש רש"י. איז דאס דער זעלבער וואס א גאנץ יאר זענען די קלויזבורגע מחללי שבתות און ווער רעדט נאך ציונים מיט כל מרעין בישין? דער מנין באשטייט פון אלע מינים, רוב סאטמארע און א פאר קלוזנבורגע אויך. איך באמערק איינעם א גאר הייסער באקאנטער פירנדער ארוני דאוונט דא מיטן פרידמאן דיין אין קלויזנבורג ווי קאמיש. ביים ליינען האט דער דערמאנטער ארוני געקויפט די עליות און מכבד געווען דעם דיין פרידמאן און איך רייב מיר די אויגן. עס קומט אויפן געדאנק דעם בכה ר' ישמעאל בנות ישראל יפות הן אלא שהעניות מנוולתן. דאס זעלבע מיין איך זעט מען דא אז אידישע קינדער האבן זיך ליב נאר די קראנקע אומשטענדן מאכט זיי כצבאות וכאילות השדה און דא אין די מאונטענס באווייזט זיך דער ריכטיקער קאליר פונעם עם הנבחר.

וויי שיין איז ווער מיר זענען ווי איין
אנדערש אבער אייניק טוען מיר זיין
פארן זעלבן ציל אין שול קומט מען אריין
עס זאל זיין יתגדל ויתקדש שמיה רבה אמן