בית יוסף'ס קשיא, חרדיזם פראבלעם אדער די שם של ארבע אותיות

[קופערניקוס]

עס האט זיך דא אנטוויקלט א מיני סומאטאכע איבער די פוטסטעפס דרשה. פוטסטעפס האט געפייערט א צען יאר דינער און ארויפגעשטעלט אויפן יוםטוב די רעדעס.
אני הקטן, האב זיך גע'יהודא ועוד לקרא'ט צום קרו פון בן-תמליון און פשוט קאמפליצירט, און שארף פארדאמט די שארפע דומהייט פון די פוסטעפס געפירעכץ. אן אימה חשיכה האט מיר אנגעכאפט ווען מיינע צוויי הירא'ס, גאון איזעי'נו לעיקוואד און החכם הוגה האבן זיך ארויסגעשטעלט ווי בארדיטשעווערס, מיט ציין און נעגל צו פארטיידיגן פוטסטעפס. צו מיין גרויס מזל האט מאורנו יאיר געכאפט די משמאילים באן און אונז אפגעראטעוועט, אוי, סארא שאנדע ווען נישט יאיר, מיר בלייבן אליין קעגן אזא בער ווי לעיקוואד און אזא שטיק ראציאנאל ווי הוגה....
אבער ערנסט גערעדט, איך מוז זיך ערקלערן על מה יצא הקצף, די שאלה איז נישט צו די מאחורי הפרגוד'דיגע תיבה הידוע איז שוין מותר לבוא בקהל שלפני הפרגוד, די שאלה איז אויך נישט צו די נפילים ביי די הולכי רגל האט א דין מאחורי אדער א דין מלפני, צו גאר זענען זיי א חברה פרגוד'ס, די שאלה איז נישט צו אויסלענדער'ס סענס אף הומאר האט א טעם ווי החסיד רבי חיים שמעלצער'ס וויצן, צו גאר ווי דזשארדזש קארלין'ס גאונישע בליצן, די שאלה איז נישט צו שלום דין'ס רייכע הערליכע עלעקוואנטע שפראך איז איינדרוקספול, זיכער אז יא אין מיינע אויגן, א יונגל וועמענס וויגעלע האט זיך געוויקלט, סארי, לעדל האט זיך געלעדלט... אין טשערנאביל דנוא יארק זאל רעדן אן ענגליש וואס שטעלט אקעדעמיקס צו שעים בלשונו המחורז והמחודד, אבער לעומת זה איז אזא דרשה אין פלאץ? דאס איז אויך נישט די נקודת הדבר דא, די נקודה איז אסאך א גרעסערע און דאס ערקלערט פארוואס יעדער ווערט ווילד ווען מען רירט אן די נושאים, כי בנפשנו הדבר, עס זענען שאלות וואס בארירן אונזער עקזיסטענץ און פארדעם רירט עס יעדן אין די רויע קישקעס.

עס איז קלאר אז מיר זענען מלא וגדוש מיט פראבלעמען און קריזיסן, דאס חרדישע אידנטום לעבט א גאר שווער לעבן, יעדער בר בי קאווע שטיבל דחד יומא ווייסט פון אונזערע שווערע פראבלעמען, ואטו כי רוכלא ניזיל ונחשיב. אויסרעכענען די אלע פראבלעמען וואס פלאגט אונז וואלט געדויערט לענגער ווי א רוהיגע וויכוח צווישן נאר פרייליך און ריטשארד דוקינס, און וואלט פארנומען מער בלעטער ווי די סומאטאכע. חרדישע אידנטום וויל אנהאלטן א פארצייטישע סארט לעבן אין די מאדערנע תקופה, אן קיין שום אייגענע קריטיק, אן קיין מקום פאר טויש, אן קיין הנהגה און מיט אויגן קוילערנדיג צום הימל.
אונזער עדיוקעישאן איז מתחת לכל ביקורת. עס קומען ארויס געשוואלענע עמי ארצים וואס מאכן א פרי האדמה אויף מאריוואנא, קיין תורה, קיין סחורה.
די ישיבות ווארפן זיך מיט בחורים ווי מיט ברעסלעווער קונטרסים טיילערס, און סעקירן די עלטערן ממש ווי מיין שיבער.
זרענו וכספנו האבן פארדרייט די יוצרות מען האט טויזנטער קינדער און עטליכע סינגל'ס.
די מנהיגים ורבי'ס הפוסעים על ראשי עם קודש זענען אין בעסטן פאל איגנאראנט און אומקאפעטענט און אין ערגסטן פאל בעסטארדן און קאניבאלן.
די האוזינג קריזיס שרייט ארויס פון יעדן בעיסמענט אנגעפילט מיט מחנות קינדער.
די שידוכים קריזיס איז אויסגעקריצט שחור על גבי אלטע צעפליקטע פלעסטיק פון צעפרעסענע תפילין בייטלעך פון באבערדלטע מיואש'דיגע בחורים, יאנקי סופר באווארפענע.
מען שדכ'נט אן יוקיש צו פייווייש ווייל ביידע שטאמען פונעם ערשטן דאבשינער רבי'ן, און שטייטסעך ביידע זענען באגא-באו טייפס.
נאכן שידוך לעקט מען נאך אויך נישט קיין קאסטערד, מען גט זיך און מען רייסט זיך.
די פרויען זענען פוסט, זיי קענען נישט קיין טייטש פון בסייעתא דשמיא, אין ווייבער שול איז דא פלאץ פאר פיר שטיק פון זיי, און זיי זענען ממש נישט קיין טייל פונעם פאלק, אין א דור וואס הדרת נשים איז פון די חמורות שבחמורות. די פרויען וואס זאגן נישט באהבה דעם שעשני כרצונו שרייבן מיאוסע צארנדיגע ביכער, די איבעריגע שטופן זיך צו קוקן מיט קעלבערנע אויגן אדורך די ריזיגע טו-ביי-פאר העלצער וואס דינט אלס מחיצה אין עזרת נשים.
נאר באמעס גייען ארבעטן, און צאנז נתניה' רבי זאגט זאגאר אז מען דארף א היתר מאה רבנים צו גיין ארבעטן, די אנדערע אפציע איז גנב'נען און פלינדערן, אויסטון די רעגירונג נאקעט און לעבן אונטער פחד פון טורמע.
די לעבנס זענען פוסט, די אמונות וואקלען זיך, די חילוק אין שפראך צווישן די אויסגעפאלישטע שפראך וואס מען נוצט אין שבע ברכות שמח תשמח דרשות , אפיציעלע בלעטלעך און אומאפהענגיקע ארגאנען, אקעגן די אמתע שפראך אין די מקוואות און ווהאטס אפ גרופעס זענען כרחוק ר' אהרעלע ראטה מפארנא זייטלעך, די מרחק פון וואס די מאמע בעט ביי די ליכטלעך און וואס דער זון טוט אין זיין פינסטערניש איז ווי די מרחק פון גלען בעק צו כומסקי.
קינדער פאלן אוועק און דאס פרעסט אויף די געזונט פון ערליכע תמימות'דיגע עלטערן.
מעלעסטערס ארבעטן אווערטיים, און די אפשען איז אדער גיין צו נחום און מאכן א שטינק, אומגליקליך מאכן יעדן און אנזייען הונדערט זעכציג זייטן סומאטאכע, אדער גיין צו א רב וואס וועט זאגן אה, רוף מיר צוויי וואכן ארום ווען איך קום צוריק פון פלארידא.
די אכשר דרא מאוומענט קנאקט אוועק, און די ראלע פון שייגעץ דמתא איז שוין היינט אריבער פון חב"ד צו דער ראב"ד און תולדות אהרן.
צניעות האקט שטיקער, און הונדערטער שווארץ פארשלייערטע באטיכלט, באשאלטע מאמעס זעען שוין אויס ווי אט אט גרייט צו ווערן אריינגעווארפן אין סאניטאציע טראק.
רבי'ס לויפן ארום מיט פארדראגטע קולט מיטגלידער, זוכן אזיל רעכטן איבער די לאנגע שאסייען פון קאנאדא, און פון מאראקא צו זימבאבוויע. און מענטשן שאקלען מיטן קאפ און זאגן "אבער ער איז פארט אן ערליכער איד".
ראסיזם ארבעט ביי אונז אווערטיים, נעלסאן מאנדעלע איז אן אנטיסעמיט און נאקאוט צייגט נאכאמאל אז מיר זענען גערעכט מיט ראסיזם, עס שטערט קיינעם נישט אז אין פיליפינס שטארבן מאסן, און ווי די חסידה איז די חסד עם חברותיה פיל מער ווי גענוג.
אסאך אסאך קינדער פאלן אוועק, אבער קיין שום סטראטעגיע איז נישט פארהאן, וויאזוי גייט מען דאס באהאנדלען?
רעגירונגען קוקן אויף חרדיזם ווי אן עפידעמיע, אין געוויסע פלעצער איז עס לימודי חול וואס די רעגירונג ווילן אריינשטעלן, מציצה בפה, שחיטה, גיוס און אזוי ווייטער, אבער קיין שום סטראטעגיע איז נישט פארהאן, וואס טוט מען אויסער ווילדע מחאות?
אבער וואס טוט מען דערצו?
גארנישט!
איז דא איינער וואס זעהט אלע אונזערע קריזיסן און טראכט וויאזוי מען קען אונז העלפן און נעמט שריט?
אויסער אפאר אלטגעזעסענע שניפסלעך ביי א אגודה קאנווענשן ווי מען בארירט כלל ישראל'ס נעכטיגע פראבלעמען על פי משנתו פון מייק טרעס און משה שערער, טוט מען גארנישט. אין די לישכת ההתאחדות באהאנדלט מען א געוויסע בארדא בענדענע וואס איז א ספק חשש קרוב לאדום און מען טאר עס אפשר נישט גיין אין די האלוועי אין קאלעמענטי, אבער דאס איז נישט כלל ישראל'ס עקזיסטענציאלע געפאר.
די בית יוסף'ס קשיא ווערט באהאנדלט גאר ערנסט, עס שיינט אז ערנסטע בעלי בתים און חשובע רבנים שלאפן נישט קיין נעכט, זיי וועקן זיך אויף אין א קאשמאר, שרייענדיג "פארוואס אכט טאג" ביז זיי קומען אויף מיט א נייע תירוץ, וואס מיט דעם קען מען אויך פארענטפערן ר' תנחום מיט זיין נעיבער.
העי, איז די בית יוסף'ס קשיא אונזער פראבלעם?
ווייסט וויפיל לעזונגען עס וואלט געווען פאר אלע אונזערע פראבלעמען און קריזיסן ווען מיר לייגן די כחות וואס מיר זענען משקיע אין די פארענטפערטע קשיא? וויפיל לעזונגען פאר ישיבות, וויפיל מסודר'דיגע מסגרת'ן פאר לימודי חול? וויפיל נייע ישיבות, אבער קיינער קראצט זיך נישט, מען קרעכצט ה' ירחם, מען קריגט זיך מיטן מילטשעווער אקעגן דעם מילצובער, און מען פארענטפערט די בית יוסף'ס קשיא אויף אן אנדערן וועג.

חרדיזם האט נישט קיין פירערשאפט, מיר זענען נישט א טייל פון די מענטשהייט, מענטשהייט האט פירערשאפט, לטוב ולמוטב, אבער מיר האבן זיך עקס-געמענטשלט, אויב איז הייבן די מינימום וועידזש א ברכה פאר מענטשהייט איז עס פאר אונז א קללה וועגן די פראגראמס וכו'....
יעדע סיסטעם איז לעכעריג, אבער יעדע סיסטעם האט א הירעארכיע פון קריטיק און פארבעסערונג, ביי אונז אבער איז די פחד פונעם סיס כל שהוא שטארקער פון די רצון הקיום וההטבה און די פחד פון דעת תורה און מהרהר אחר המשב"ק איז שטארקער פון יעדע שכל הישר.

אלזא, זענען מיר א בריה אן א קאפ.

עס זענען דא וואס פרובירן צו האבן ענטפערס, און בויען א אידישקייט וואס פאסט אריין אין איין און צוואנציגסטן יאר הונדערט. מאדערן ארטאדאקסיע האט פארענטפערט אסאך פראבלעמען ווי פרנסה, דורך לימודי חול, זיי האבן אריינגענומען די נשים אלס טייל פון לעבן, און האבן טראנספארמירט די שידוכים סיסטעם, זיי זענען פערפעקט? ניין. אבער זיי זענען אפען צו הערן, יעדער האט א דיעה און זענען נישט קיין סטאדע. זיי פארענטפערן נישט יעדע קריזיס מיט נאך א תירוץ אויפן בית יוסף'ס קשיא.
עס איז פארהאן א שטארקע מאוומענט פון ברסלב, אדער ווי זיי רופן עס אין ארץ ישראל "חבקו"ק" חב"ד, ברסלב, קוק, און קארלבאך. הצד השוה שבהם א אידישקייט אן די סטאדע אייגענשאפט, א אידישקייט ווי עס איז דא שעפערישקייט, פריייהייט און בעיקר, זי איז באזירט אויף די פאקט אז רעליגיע איז נישט א געזעלשאפט, נאר א פערזענליכע הרגשה און קשר בין אדם לקונו.
צו דאס איז די ענטפער?
אפשר.
אפשר דארף מען בויען א נייע יצירה, אפשר דארף מען מאכן אנדערע ראציאנאלע, דעמאקראטישע, מענטשליכע קהלות.
עס איז קלאר אז מיר האבן פראבלעמען און אז עס ווערט געפאדערט ענטפערס, ערנסטע ענטפערס, נייע איידיעס, נייע קהלות, חינוך סיסטעמען, שידוכים סיסטעמען, הנהגה סיסטעמען, וועגן צו צופרידנשטעלן דעם ציבור און מסדר זיין פראבלעמען און נישט בלייבן אין א סדום בעטל געמיינדע.

אה, עפעס טוט זיך, עס איז דא אן ארגענאזאציע וואס הייסט "פוטסטעפס", לכאורה די איינציגע אלטערנאטיוו צו די חרדישע ווירטשאפט, א שארפע, אפען-מיינדעד געמיינדע, מיט אסאך אנטלאפענע פונעם סיסטעם, אפשר איז דאס די לעזונג?
איך וואלט נישט קריטיקירט די וואס אנטלויפן פונעם שיף, יענער זעהט נעבעך אונזערע פראבלעמען און אנטלויפט ווי די שווארצע פעפער טראגן אים, ווער בין איך אים צו דן זיין? קען איך דען זאגן אז אונזער סיסטעם איז אזוי גוט אז אין עבד בורח ממצרים?
פוטסטעפס מיט אירע מעמבערס און חברים פארמאגן וועבזייטלעך, אקטיוויסטן און ביכער וואס קריטיקירן שטארק די נעגאטיווע זיטן, און זיי זענען גאר אויסגעשפראכן, און אפען אקטיוו און מגלה ערוותנו זיין בראש כל חוצות. אפשר איז עס א גוטע זאך, אייטער האט נישט קיין בעסערע רפואה ווי די זון שטראלן, אבער אפשר וועלן זיי בלויז מרחיק זיין די קץ דורך גורם זיין אז די שלומי אמונים זאלן זיך מער איינהילן אין די דאכענע מיט די נרדפים עדיטוט, און שרייען אז עמלק לא מת, מה זרעו בחיים און מיר מוזן בלויז זיך מחזק זיין אין מעביר סדרה זיין און זאגן אמן יהא שמיה רבה און אלע רשעים זענען נישט ווערט קיין ענטפער.
אבער פוטסטעפס קען נישט אונז אטאקטירן אן לאזן אונז זיי באטראכטן, זיי זענען נישט קריטיק פריי, מען דארף זיי באטראכטן און זעהן, וואס פארקויפן זיי? האבן זיי לעזונגען? זענען זיי א שטיקל אלטערנאטיוו?
ניין, קיין אלטערנאטיוו זענען זיי נישט, זיי העלפן נאר אנטלויפן, אבער טוען נישט קיין שום געביידע, קיין שום אלטערנאטיווע, קיין שום קאמיונטי, זיי זענען א סעיף האוז אויפן וועג ארויס, נו, אקעי, נישט זיי זענען אונזער ישועה, אבער איך האב נישט קיין טענות.

אבער צום צענטן יארטאג, לאמיר זעהן וואס זיי גייען זאגן? וואספארא אימעדזש גייען זיי שטעלן? גייען זיי שטעלן א הומאניסטישע טאן, און אזוי שטעלן חרדיזם אויפן דעפענסיוו? צו גייען זיי שטעלן אינטעליגענץ און חכמה אלס די נקודת הענין, אלס די אלטערנאטיוו?
גייען זיי רעדן מיט ווייטאג און סימפאטיע מיט די עלטערן וואס באוויינען די קינדער וואס זענען אנטלאפן, אבער לעומת זה אוועקשטעלן די מאראלישע דילעמעא אז עלטערנס ווייטאג קעגן די אייגענע פרייהייט איז פרייהייט וויכטיגער, וואס גייען זיי רעדן?
מען באהאנדלט דא עכטע זאכן, עס איז אן ערנסטע אישועס האנדלט זיך פון עכטע מענטשן, מענטשן וואס זוכן פרייהייט אבער לאזן איבער א חורבן אונטער זיך, עס איז עכטע ווייטאג און עכטע פראבלעמען.
עס רעדט זיך איבער א ריזיגע געמיינדע און איבער א גרויסע ציבור וואס טוט א ריזיגע שריט פון לך לך ממולדתך ומסית אביך, אזא זאך פאדערט ערנסטקייט, ישוב הדעת און אחריות, סענזיטיוויטעט און א געפיל פון קשר צו עם ישראל אלס א פאלק.
א גרויסע, גוט פובליצירטע דינער, מעג טראגן א כאראקטער און שטעלן א טאן, אבער אנשטאט דעם זעהט עס אויס ווי א פארזאמלונג פון א קליינע באנדע זעכצן יעריגע, מאריוואנע געשטאפטע אט"ד'יס וואס הערן נישט אויף שרייען "שדפ"א" און הערן מיליטאנטישע דרשות וואס די שם של ארבע אותיות איז איר הויפט מעסעדזש?
וואס איז די נארישע זינלאזע צעלאזטקייט?
אז משה רבינו שפעטיגט איז פארהאן אן ערנסטע דילעמע וואס מען טוט, אפשר איז א עגל א שטיקל סעלושען אבער וואס איז די "ויקומו לצחק"?
מען שפילט זיך מיט א פאלק, מיט נפשות, מיט בלוט, וואס די ---ק קומט אריין א נארישע לץ מיט זיינע --ק אויסדרוקן ווי א רעבעליאס יונגל פון פערצן?
עס זענען געווען צוויי רעדעס וואס מען האט ארויפגעשטעלט אויפן געוועב, ביידע האבן פארמאגט טאלאנט, אבער זענען געווען מיליטאנטיש ווי א געמיש פון נטורי קרתא מיט קוקלוקסקען, דין האט גערעדט עלעקוואנט, אבער איז דאס א טאלאנט שאו? אויסלענדער האט גערעדט ווי א זיסע שיכור, אבער איז דאס א סטענד אפ שאו?
עס גייט קיינעם נישט אן די ספעציפישע פארטי, עס איז בלויז אן אנדייטונג, אז די וואס האבן אסאך צייט און כח צו פראטעסטירן אין פראנט פון סיטיפעלד, ארויסגעבן ביכער קעגן חרדיזם און שנארן פאר אן ארגענאזאציע האבן נישט קיין ערנסטקייט, קיין רוקן ביין, קיין אגענדע, קיין אידעלאגיע, קיין רחמנות און קיין געפיל צו פארשטיין וואס זיי טוען, זיי בויען א קאמיוניטי וואס איז כל כולו סתירת נערים, כל כולו נעגאטיוו און איז בכלל נישט קיין אלטערנאטיוו, ועל זה לבנו דוי.
וועט הרב יששכר כץ מיט זיין "פרום און איינגעמיירעט" זיין מער סוקסעספול, מער מיט א געפיל פון אחריות און יא אוועקשטעלן א אלטערנאטיוו און אויפוועקן א נארמאלע דיסקוסיע איבער חרדישקייט און אירע חסרונות, הלוואי.