פריוואטע ישיבות, א נגע צרעת וואס מ'קען היילן איבערנאכט

[איסר האטלקי]

ווער דערלייגט? די מוסדות וועלכער שוויצן פארן ציבור אין אלע אנדערע הינזיכטן.

נאך איינער דערלייגט, שוואכע בחורים פון ארימע שטיבער וועמען מ'ווארפט צו די הונט.

[calculator]

איך פארשטיי אינגאנצן נישט דיין פראבלעם, עס איז אומפארשטענדליך אז א טאטע זאל ווילן שיקן איין קינד דא און א צווייטער דארט?

יעדער לפי זיינע כשרונות.

איך האב שוין געזעהן פון אנהייב @יוסף ראקאווער זאל זיין געזונט און שטארק, איז א פאטריאט פאר איינע פון די חסידות'ן (איך מיין א זאלי), מילא האלט ער אז גאנץ אידישקייט איז דאס וואס די חסידות'ן פארקויפן. אויב אזוי, אויב עס איז דיר גוט געווען די חסידות אלץ אינגעל דארפסטו בלייבן דארט ביז דיין טויט, און די ביזט זיי שילדיג, דיך און דיין קינדער לעולמי עד.
איך זאג דיר, ווען זיי וועלן פארטיג ווערן מיט די פריוואטע ישיבות, וועלן זיי גיין צו די פריוואטע כוללים, און דערנאך צו די פריוואטע בתי מדרשים, און דערנאך צו די פריוואטע בתי חיים. ווילאנג זיי וועלן האבן א חשש אז ערגעץ ווי קענסטו אפשר באקומען אביסל "ביטחון עצמי", און אנהייבן טראכטן אליינס, וועלן זיי דיר דערגיין דיין יארן. יעדעס מאל מיט אן אנדערע שלייער. (הכרת הטוב, צובערכסט די ישיבה, שלעכטע השקפות, רבי ז"ל האט דוקא געוואלט מען זאל דאווענען ביי אינזערע שולן, און קויפן אין אינזער בוטשער. וכהנה, וכהנה)

אגב, האב איך געהערט נאכזאגן בשם הרה"ג ר' יצחק לעבאוויטש, אז די פסוק כי גם את בניהם ואת בנותיהם ישרפו באש לאלהיהם, גייט ארויף אויף חסידות ודפח"ח.

[תורה ומדע]

ווער דערלייגט? די מוסדות וועלכער שוויצן פארן ציבור אין אלע אנדערע הינזיכטן.

נאך איינער דערלייגט, שוואכע בחורים פון ארימע שטיבער וועמען מ'ווארפט צו די הונט.

זיי קענען גיין צו די מוסדות און לערנען מיט די בינונים פון ארימע שטובער און די בעלי כשרון וועלכער זענען לויעל צום סיסטעם.

[איסר האטלקי]

ווי כ'האב שוין געשריבן אנהויב פונעם אשכול, ווערן די שוואכע מער געווארפן פון די מוסדות זייט די פריוואטע ישיבות האבן אנגעהויבן זייערע סעלעקציעס. די מוסדות מוזן ווארפן מער וויבאלד זיי האבן ווייניגער מצוינים.

[גדליה]

ווי כ'האב שוין געשריבן אנהויב פונעם אשכול, ווערן די שוואכע מער געווארפן פון די מוסדות זייט די פריוואטע ישיבות האבן אנגעהויבן זייערע סעלעקציעס. די מוסדות מוזן ווארפן מער וויבאלד זיי האבן ווייניגער מצוינים.

כ׳ווייס נישט צי דאס איז אמת, אבער טאמער יא, אוי לאותה בושה.
ס׳טייטש, דער שוואכער בחור איז דאך נאר אין ישיבה ווייל ס׳איז דא א מצויין קעגן אים. אנדערש איז דאך זיין בלוט הפקר. איז איינמאל דער קוואנטיטעט פון מצויינים פאלט ברויך מען פטור ווערן פון די ״שוואכע״ סחורה.
אין מיין תורה שטייט אז גוטע קעפ מיט שוואכע קעפ האבען די זעלבע דין ווען ס׳קומט צו דיני נפשות.
אזוי אויך סייענטיפיש איז באשטעטיגט אז אין די אדערן פון די שוואכע קעפ פליסט די זעלבע רויטע בלוט ווי ביי די גוטע קעפ.

[הדסים]

ווי כ'האב שוין געשריבן אנהויב פונעם אשכול, ווערן די שוואכע מער געווארפן פון די מוסדות זייט די פריוואטע ישיבות האבן אנגעהויבן זייערע סעלעקציעס. די מוסדות מוזן ווארפן מער וויבאלד זיי האבן ווייניגער מצוינים.

כ׳ווייס נישט צי דאס איז אמת, אבער טאמער יא, אוי לאותה בושה.
ס׳טייטש, דער שוואכער בחור איז דאך נאר אין ישיבה ווייל ס׳איז דא א מצויין קעגן אים. אנדערש איז דאך זיין בלוט הפקר. איז איינמאל דער קוואנטיטעט פון מצויינים פאלט ברויך מען פטור ווערן פון די ״שוואכע״ סחורה.
אין מיין תורה שטייט אז גוטע קעפ מיט שוואכע קעפ האבען די זעלבע דין ווען ס׳קומט צו דיני נפשות.
אזוי אויך סייענטיפיש איז באשטעטיגט אז אין די אדערן פון די שוואכע קעפ פליסט די זעלבע רויטע בלוט ווי ביי די גוטע קעפ.

כ׳ווייס אויך נישט צו דאס איז אמת, אבער טאמער יא, קען איך עס פארשטיין.

אויב האסטו אן עולם וואס מאכט א גוטע רוח אין ישיבה, קענסטו זיך ערלויבן צו האבן בחורים וואס שוואכן אביסל אפ, ווייל די רוח איז למעשה גוט.
אבער איינמאל די מצויינים זענען נישטא, ווערט די רוח סך מער נשפע פון די שוואכערע.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

נאר מעורר צו זיין אויף דער קעפל פון דער אשכול, וואס איז אויך א טעות.

ווי קען מען היילען די 'נגע' איבערנאכט? מענטשן ווילען מצויינים ישיבות, וויאזוי גייסטו זיי אפשטעלן? ווער גייט זיי זאגען אז זיי מעגן נישט טון וואס זייער הארץ באגערט? וויאזוי טוישט מען מענטשליכע נאטור? א גרויסע ציבור גייט ווערן אויסגעשפארט פון חדרים, קען דער ציבור דאס דערהייבען?

דאס איז א גרויסע דמיון, מ'האט נישט קיין שליטה אויף דער ציבור. מצויינים ישיבות זענען דא און זיי גייען אין ערגעץ נישט אוועק. באשולדיגע נישט קיינעם, טו צו דער זאך.

די מנהלים פון די ישיבות זאלען טרעפן א וועג צו פיקסען זייער פראבלעם, נישט זוכען איינעם צו באשולדיגען פאר זייער פראבלעמן. פונקט ווי די מצויינים ישיבות האבען פאראורזאכט א שינוי לטובה אין די אלגעמיינע ישיבות און זיי געצווינגען זיך צו פיהרען בעסער, אזוי זאלען זייב רענגן נאך א ישועה פאר דער וועלט און שטופען די גרויסע ישיבות צו טרעפן א לעזונג פאר די 'שוואכערע' בחור. פארשטייט זיך נאך דעם וועט דער מנהל\רבי\כ"ק אדמו"ר זיך פאררופען אלס א העלד וואס איז אריין געשפרינגען בעובי הקורה צו טרעפן א לעזונג. ער קען זיך באטיטלען אלס דער חכמיא דיהודאי, אדער אלס דער עעעערשטע צו טון דערין, וואס ער וויל נאר.

[יאסל ראקאווער]

זייט איך האב געעפענט די אשכול בין איך געוואויר אז די באבוב 48 רב טוט טאקע אזוי. ער לאזט פארשטייט זיך ארויס נעמען קינדער פון זיין ישיבה אבער ער שיקט מיט די אינגערע קינדער מיט די בחורלעך.

אויב נאך אפאר מוסדות וועלן זיך אינטערגארטלען מיט די זעלבע עזות דקדושה, וועט מען פטור ווערן פון די נגע איין צוויי דריי. אדער וועט די נגע ברענגען גאלדענע גליקן (טאקע ווי חז"ל זאגען אויף נגעי בתים) און די ישיבות וועלען עפענען מוסדות און חדרים.

[calculator]

איך האב אמאל געהערט פון הרה"ג ר' שמואל ניימאן, אז מעשה וואס ער האט מיט געהאלטן, הגם איך וואלט מיך אליינס געקענעט זיך פארשטעלן, אז דאס קען פאסירן, אבער פארט אז עס איז געווען, איז עס שטארקער.
עס איז געווען א בחור אן ערליכע חסידישע בחור, וואס האט געהערט צו א געוויסע חסידות, וואס פאר סאם ריזען (דאכט זיך ער האט געהאט עפעס א געזונהייט פראבלעם) איז אים נישט געגאנגען א שידוך ווי אלע זיינע חבירים, (וואס בדרך כלל זענען די חסידים זיך משדך, נאר מיט אזא איינער וואס גלייבט אונעם זעלבן צדיק וואס ער גלייבט) יארן זענען א דורך, ביז מען האט אים אנגעטראגן א ליטווישע מיידל. ער האט געטראכט ווי קומט עס צו אים, עס איז אן אנדערע מאנטעליטי, און שערן די האר איז ביי יענע משפחה נישט אנגענומען, אבער ווי לאנג נאך קען ער נאך בחור'ען, איז ער געגאנגען פרעגען, זיין צדיק און וועם ער גלייבט. און די רבי וואס האט אים געוואלט אנרעדן אז ער זארגט זיך פאר אים, האט אים געזאגט, יא, טו דער שידוך, איי די ווייב וועט זיך נישט שערן די האר, נו, בלית ברירה, קען מען מוותר זיין. וכך הוה. ער האט חתונה געהאט און געהאט א קינד מיט איר, ויהי היום ער דארף שיקן זיין קינד אין די ת"ת\סקול, איז ער געגאנגען איינשרייבן זיין קינד אין די מוסדות פון זיין חסידות ווי ער איז אויפגעוואקסן, און מען זאגט אים, דו קענסט דא נישט שיקן, דיין ווייב שערט זיך נישט די האר קענסטו נישט דא שיקן, עס איז א תקנות המוסד. האט ער פראבירט זיך צו טענה'ן, אז וואס איז ער שילדיג, די רבי האט אים געזאגט אז ער זאל טוען דעם שידוך, אבער גארנישט האט געהאלפן. דאכט זיך ר' שמואל האט צו געלייגט אז דער אינגערמאן האט אפגעלאזט אידישקייט. אזא מעשה וואלט אין 90% פריוואטע ישיבות נישט פארגעקומען.
יעצט פרעג איך ענק ווער איז א "נגע צרעת" פאר כלל ישראל, די פריוואטע ישיבות אדער די פאבליק ישיבות?

[איסר האטלקי]

יעצט פרעג איך ענק ווער איז א "נגע צרעת" פאר כלל ישראל, די פריוואטע ישיבות אדער די פאבליק ישיבות?

פארוואס קען נישט זיין אז ביידע? נישטא אזא מעגליכקייט?

[הדסים]

אזא מעשה וואלט אין 90% פריוואטע ישיבות נישט פארגעקומען.

וואס מיינט "אזא מעשה וואלט נישט פארגעקומען"? די משפיע אין די פריוואטע ישיבה וואלט אים געזאגט נישט צו טון דעם שידוך? די פריוואטע ישיבה וואלט יא אריינגענומען זיינע קינדער?

איך וויל קלאר שטעלן, די מעשה איז א ווייטאגליכע מעשה, און א חוצפה פון די קהילה מוסדות. אבער די עליטע ישיבות זענען נאר ערגער.

[calculator]

אזא מעשה וואלט אין 90% פריוואטע ישיבות נישט פארגעקומען.

וואס מיינט "אזא מעשה וואלט נישט פארגעקומען"? די משפיע אין די פריוואטע ישיבה וואלט אים געזאגט נישט צו טון דעם שידוך? די פריוואטע ישיבה וואלט יא אריינגענומען זיינע קינדער?

די צווייטע.

איך וויל קלאר שטעלן, די מעשה איז א ווייטאגליכע מעשה, און א חוצפה פון די קהילה מוסדות. אבער די עליטע ישיבות זענען נאר ערגער.

איך פארשטיי נישט, וואלסט שוין געמעגט קענען מחלק זיין ציווישן די געדאנק פון פריוואטע ישיבות, און דער געדאנק אויף ישיבות למציונים.

יעצט פרעג איך ענק ווער איז א "נגע צרעת" פאר כלל ישראל, די פריוואטע ישיבות אדער די פאבליק ישיבות?

פארוואס קען נישט זיין אז ביידע? נישטא אזא מעגליכקייט?

קודם ביסטו שוין א מודה במקצת

[איסר האטלקי]

איך פארשטיי נישט, וואלסט שוין געמעגט קענען מחלק זיין ציווישן די געדאנק פון פריוואטע ישיבות, און דער געדאנק אויף ישיבות למציונים.

קודם ביסטו שוין א מודה במקצת

מודה במקצת? איך האב געזאגט אז אין די מוסדות איז מסודר? דער נושא האשכול איז איבער די נגע פון פריוואטע ישיבות וואס צוליב דעם פאלן ארויס שוואכע בחורים. איך האלט מיך אין דעם אשכול צום נושא.

קענסט אפשר געבן געבן עטליכע דוגמאות פון פריוואטע ישיבות וואס איז נישט למצוינים? נישט אז ס'איז זיי נישט געלונגען, נאר זיי האבן דירעקט געצילט בינונים.

[calculator]

קענסט אפשר געבן געבן עטליכע דוגמאות פון פריוואטע ישיבות וואס איז נישט למצוינים? נישט אז ס'איז זיי נישט געלונגען, נאר זיי האבן דירעקט געצילט בינונים.

וואס הייסט, אויסער "אלכסנדר" ווייס איך נישט פון קיין ישיבה וואס שטעלט זיך דוקא אויף מציונים.
פון בארא פארק קען איך, יוסף מייער, דושונסקי, יושע נחמן בערגער, נהרדעה ז"ל. די אלע ישיבות אז די שרייבסט אן דיין קינד ביי די ערשטע עיטש גענוג פרי. אויב דיין בחור איז א פיינע ערליכע בחור וועלן זיי אים אנעמען. אויב די כתה איז שוין מער ווייניגער פיל, וועלן זיי זיכען זיך ארימצושפילן מיט דיר, טאקע ווייל זיי זענען פריוואטע אונטערנעמונגען קענען זיי נישט פארנעמען צופיל בחורים.

[איסר האטלקי]

אלע די ישיבות זוכן מצוינים, און זיי נעמען נישט די סארט פראבלעמאטישע בחורים וואס די מוסדות פלעגן יא אננעמען אן קיין צווייפל. חוץ ר' יאסל מאיער וואס נעמט יא א געוויסע פראצענט פון עמטליכע בינונים. נהרדעה האט אויך געזוכט מצוינים, נאר מער די בעל בתישע סארט. ר' יושע נחמן נעמט מצוינים פון זיין סארט, א מצוין מיינט ביי אים א גרויסע קאפל מיט א שיפע היט. דושינסקיא האט א סעלעקציע פונקט ווי אלכסנדר, נאר נישט אלץ געלונגט עס.

די בחורים וואס מ'ווייסט שוין פון חדר אז זיי האבן שוואכע קעפ, ליגן אין אנדערע זאכן, דארפן טערעפי, הילף וכדו', זיי פלעגן בלייבן אין די סיסטעם אמאל, איידער די עפאכע פון פריוואטע ישיבות. היינט זענען זיי אויפן גאס.

דיינע תגובות, און בעיקר די לעצטע, צייגן אז דו קענסט זיך אויס אין ישיבות ווי איך קען יבמות. איך האב געענדיגט די דיסקוסיע פון מיין זייט.

[שלום שטיסל]

מיין בליק איז ווי פאלגענד.

דער טאטע פונעם בחור דארף טוהן דאס בעסטע פאר זיין קינד. אויב זעהט ער אז זיין זון וועט האבן א תכלית אין א צווייטע סארט ישיבה זאל ער אים אהין שיקן.

דער ראש ישיבה וואס האט אויפגעשטעלט דער ישיבה נאר פאר מצויינים, האט בלוט אויף זיינע הענט. ער טוט א מאסיווע שאדן פאר אונזער דור. און ער איז שולדיג פארוואס מ׳ווארפט זיך מיט בחורים.

רז״ל מסאטמאר וואס איז א מנהיג פון א גרויסע חסידות, און דארף טוהן זיין חלק עסקנות פארן דור דארף ארויסקומען פארדאמען די אקט פון די סארט ישיבות. צו ער האט למעשה געמיינט זיך אדער די טובה פונעם דור איז יעדער בארעכטיגט צו זיין מיינונג.

והדבר פשוט אז כהיום אין די קהילה ישיבות שטעלט מען צו די זעלבע דרגה לומדות און עיון פאר דער וואס זוכט עס.

און ס׳איז נישט קיין סוד אז די מצויינים ישיבות זענען ע״פ רוב 75% בחורים פון רייכע שטובער און 25% פיינע בחורים. נאר ס׳טראגט די נאמען, און די נאמען ווערט געבויעט דורך זיך ווארפן מיט בחורים. באט איטס אלל אבאוט די נעים...

אבער די סך הכול איז אז איינמאל דער בחור האט חתונה איז אלעס די זעלבע

[גוט געזאגט 1976]

ביז די צייטן פון פריוואטע ישיבות, האט יעדער בחור געהאט א ישיבה, חוץ אן אויסווארף ממש. עס איז נישט געווען אזא זאך ווי ארויסווארפן א בינוני. איינמאל די נאצישע סעלעקציע האט זיך אנגעהויבן, האט זיך אנגעהויבן א פליעריי פון די מוסד ישיבות. זיי האבן פשוט נישט געקענט בלייבן מיט גאנצע קלאסן פון בינונים.

איז אפשר זאלן די גרויסע פארמאכן זייערע ישיבות, וועט קומען דער וואס קען יא און עס פירן. און גראדע איז דא גענוג פריוואטע ישיבות וואס נעמען אריין ביניני בחורים

איך קען אפאר אזעלכע ״פריוואטע״ ישובות וואס נעמען אריין בחורים וואס די קאמערציאלע ישיבות .................. ודל לדוגמה רב געלבמאן מאנסי ואדמר מסטנסלו מאנסי

[גוט געזאגט 1976]

א בחור דארף א מסגרת נישט א ישיבה א ישיבה פאר א בחור איז וויכטיג ווי א לאך אין קאפ, בין הזמנים ישיבות יוכיחו, א בחור לערנט אסאך פלייסיגער אין בין הזמנים ישיבה ווי אין א געהעריגע ישיבה, פאר פרייע אבצאל, וכן היה שיטתו של הדברי חיים ורוב גדולים בגאליציע

[גדליה]

לאמיר רעדען פשוט׳ע פאקטען, היסטאריע.
ר׳ זלמן לייב האט געעפענט א אייגענע ישיבה אין שנת תשנ״ט מיט בליט און שווייס, ער האט אנגעהויבען מיט בערך צעהן בחורים, ער האט פארגעלערענט שיעורים, זיך אפגעגעבן מיט בחורים מיט לייב און לעבען, יעדע בחור וואס האט געהאט א קשיא, סיי אין לומדות סיי אין השקפה סיי אין הלכה, איז געגאנגען זיך דורכרעדען מיט די ראש ישיבה הרב זלמן לייב. צוביסלעך אדאנק די פירערשאפט פון ר׳ זלמן לייב איז זיין ישיבה אין קווינס אויסגעוואקסען קע״ה צו אזא מעכטיגע פעסטונג פון טויזענטער בחורים בלעה״ר.
אזוי אויך האט ר׳ זלמן לייב שווער געארבעט אויפצובויען א ת״ת אין וומס״ב, ער האט צאמגענומען אינגעלעך אין זיי געטראגען יעדען טאג אין חדר מיט זיין סטעישען וועגען, יעדען טאג האט ער פארגעלערענט אלף בית פאר קינדער גארטען, חומש פאר כתה ג און גמרא תוספות פאר כתה ז׳.
און יעצט קומט זיך עפעס א פרעמדע ראש ישיבה׳לע און כאפט אוועק ״זיינע״ בחורים. און איצטערט וועט ער בלויז האבען עלף הונדערט בחורים אנשטאט פערצען הונדערט. און דאס מיינט אז ער וועט נעבעך מוזען ווארפען אלע שוואכע בחורים וואס ער האט זיך אלע יארען אפגעגעבן פערזענליך מיט זיי, און איצטערט האט ער נישט קיין ברירה נאר זיי שטעלען אויפ׳ן וואסער ווארום אלכסנדר האט צוגעגנבעט זיינע מצויינים.
א ווינדער ער האט טענות?