"דאס געראנגל": א שטורמישע דערציילונג פונעם מענטשליכן גורל

[אבטולמוס]

אינעם פרישן וועקער ערשיינט א שטורמישע דערציילונג מיט'ן נאמען "דאס געראנגל". די געשיכטע האנדלט זיך פון א וויליאמסבורגער יונגערמאן וועלכער האט נעבעך פארלוירן די אמונה, און זיינע אינערליכע און דרויסנדיגע ראנגלנישן וועלכע האבן נאכגעפאלגט.

ווען שמואל גייט אהיים אנגעלענט האלב-שיכור אויף זיינע צוויי קינדער ווייסט ער אז ער איז גליקליך.

דער שרייבער פונעם ארטיקל, יצחק וואלד, איז נאך נישט אנגעקומען צו עפענען א שמועס דא אויף קאווע שטיבל, האט ער מיך מכבד געווען דערמיט.

די געשיכטע ברענגט א שטורם פון רעאקציעס פון לייענער. פון איין זייט הערט מען געוואלדיגע גריסן ווי דאס דרינגט אריין אין דער נשמה פון די מענטשליכע ראנגלנישן, און גיט אן איינבליק וואס מענטשן גייען דורך. פון דער אנדערער זייט איז א גרויסער ציבור נישט געוואוינט צו אזעלכע געשיכטעס, בפרט אז עס רירט אן ענינים וועלכע זענען קיינמאל נאך נישט דערמאנט געווארן אין "דער איד".

סארי פאר'ן זייט ציניש... כ'איז נישט די סטאנדארטן פון דער איד וואס שטערט, נאר ס'איז שווער פאר מענטשן צו פארדייען א מין אפענע גערעדעכץ, הגם די געשיכטע זעלבסט איז דווקא א שטעלונג קעגן די OTD-פענאמען ביי חסידישע מענטשן מיט פאמיליעס.

ווי כ'האב געזאגט פאר איינעם, אמת, די געשיכטע איז אנדערש ווי וואס מיר זענען געוואוינט צו לייענען, אבער דערפאר זענען מיר נישט דער בלאט, נאר דער וועקער!

די נקודות וועלכע ווערן דערמאנט אין דער געשיכטע זענען נוגע פאר אונזער היינטיגער געזעלשאפט, און די קאנצעפטן וואס מיר לערנען דארף יעדער וויסן - צי מ'איז אליין אמאל דורכגעגאנגען ענליכע נסיונות צי נישט. ווייל קרישקעלעך פון דער געשיכטע איז געשען צו דיין ברודער, שכן אדער זון, און איינער פון אונזערע עיקר צילן איז טאקע צו ברענגען צום אויפמערקזאם נושאים וועלכע זענען וויכטיג אויסגעשמועסט צו ווערן.

עס איז אינטערעסאנט צו באמערקן אז לויט דעם שרייבער איז "דאס געראנגל" באזירט אויף אן אמת'ע געשיכטע.

[אבטולמוס]

לגבי דעם עצם טעזע פון דער געשיכטע בין איך ביי דער מיינונג אז מ'קען קיינעם נישט דן זיין. א מעשה איז א מעשה, און ס'מיינט נישט אז דאס איז א לחלוטינ'דיגער פסק אויף וויאזוי א מענטש דארף מאכן באשלוסן אין לעבן. אבער אן קיין צווייפל דינט די געשיכטע פאר חומר למחשבה, עכ"פ צו הערן א מעשה און א צד.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

פונקט נעכטען נאכט האב איך גערעדט אויפ׳ן טלפון מיט א פרוי פון מיין משפחה, וואס האט מיר געזאגט אז אלע (ענגלישע) צייטונגען זענען גרייט ארומצורעדען די קווענקלענישען פון א מאמע צו א שוועסטער פון א בחור א ליטווישע וואס פאלט אוועק, אבער פון די חסידישע חדר איז אלס שא שטיל. אמאל ברמיזה, אבער זיין חסידישקייט איז נאר בהסתרה שבתוך ההסתרה.
און היינט האב איך געליינט אזא אפענע געשיכטע.

גראדע לדעתי איז עס אביסל אויבערפלעכליך. זיך אנצוטרעפען מיט א פרעכע גנב איז ווייניגער בנמצא ווי די אלגעמיינע געראנגלען פון לעבען וואס קענען זיך אנטרעפען אונזער שמואל ברוך.
ס׳איז דא אנגענומענע ווייטאגען איו דער דרויסענדיגע וועלט, וואס מיר ווייסען ניטאמאל פון זיי. ביי אונז, וויפיהל מ׳רעדט זיך אפ דערוועגען, איז נישט ווערען אריינגענומען איו ישיבה, צו ווערען בארעדט לגבי שידוכים וכגו׳ צרות וואס מיר ווייסען וואס זיי זענען און מיר זענען גרייט דערצו. א ווייב וואס גייט מיט א צווייטען איז א דונער בליץ, א זאך וואס מ׳האט נישט מיט וועמען צו שמועסען און זיך צו טרייסטען. ווען איינער פארליעבט זיך מיט א גויה און גייט וואוינען מיט איהר, און דערנאך ׳פאלט זי ארויס פון ליבע׳, האט ער נישט וויאזוי איינצושלינגען אזא צרה. ער האט שוין נישט קיין פלאץ אינ׳ם נייעם סביבה. דאס אז קיינער וויל איהם נישט בארגען סתם אזוי געלט פאר זיין ביזנעס, דאס אז ס׳ווערט געפאדערט געוויסע באציאונגען צווישען מענטשען און שכנים, די אלע געזעלשאפטליכע פאדערונגען, זענען אזוי פרעמד פאר אונז, אז דער וואס שפירט זיך פרעמד אין ווסמב"ג ווייל ער גלויבט אנדעריש ווי זיין סביבה, וועט נישט טרעפען א לעזונג דערצו דורך זיך אריבערפיהרען קיין מינעסאטא.

Sent from my LG-K373 using Tapatalk

[אבטולמוס]

גראדע ווערן א גרויס חלק פון די נקודות בארירט אין דער געשיכטע.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

יא, אבער דער נאקאוט, די שטארקע ווינט וואס האט איהם צוריק געבלאזט צו זיין גאט, איז א זאך וואס איז נישט אזוי בנמצא.

איינער קען זיך איינרעדען ׳נע, דארט איז ער אריינגעפאלען. מיין מאניקע האט מיר עכט ליעב׳. וויסען זאל ער אז אפילו מיט עכטע ליבע איז ער גארנישט אזוי פארזיכערט. די זאכען טוישען זיך שנעל. ווען זי זעט איהם אין ווסמב"ג איז ער א טשיקאווע שטיקעל, איינער וואס האלט אין מיטען אריבערקומען. איין מאל וואס ער איז א גוי גמור, מוז ער זיך קענען פארמעסטען מיט אנדערי גוים גמורים. זיין חן פון זיין א דרויסענדיגער איז שוין פארשוואונדען.

Sent from my LG-K373 using Tapatalk

[הוגה]

אינעם פרישן וועקער ערשיינט א שטורמישע דערציילונג מיט'ן נאמען "דאס געראנגל". די געשיכטע האנדלט זיך פון א וויליאמסבורגער יונגערמאן וועלכער האט נעבעך פארלוירן די אמונה, און זיינע אינערליכע און דרויסנדיגע ראנגלנישן וועלכע האבן נאכגעפאלגט.

פארוואס "נעבעך"? קען זיין אז דער מענטש איז א מיטגעמאכטע רחמנות אבער האבן זיינע שוועריקייטן דייקא א שייכות מיטן פארלירן זיין אמונה? לדעתי (ולפי ספה"ק) איז אמונה א מתנה, איינער האט עס און איינער נישט, ותו לא. דיסקלעימער: כ'האב נאכנישט געליינט די געשיכטע.


.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

אמונה איז א מתנה?! א מענטש האט נישט קיין פליכטען אין דעם?! ס׳איז נישט דער שולד פון דער אפיקורס?!

אז דו האסט א קשיא און דו גלייכסט נישט רנ אלחנן׳ס תירוץ, ממילא. אבער דא שיסט דו א זאץ וואס שטימט נישט אין אונזער גלויבונג.

ליין קודם די מעשה, און נאך דעם ׳עט מען ארום שמועס׳ן.

Sent from my LG-K373 using Tapatalk

[הוגה]

דאס איז נישט די נושא פון דער אשכול. מיין שאלה איז צו זיין פארלירן זיין אמונה האט אים געמאכט א רחמנות אדער איז עס געווען אנדערע זאכן. ווען א מענטש פארלירט זיין פרנסה האט ער "נעבעך" פארלירן זיין פרנסה. ווען א מענטש ווערט אן עושר ומרוב עשרו ווערט ער אן אדיקטיוו געמבלער, איז ער נישט "נעבעך" געווארן אן עושר, נאר ענדערש איז ער "נעבעך" געווארן א געמבלער.


.

[כוכב]

איך פערזענליך זע נישט די גליק פון דעם ארטיקל, סך הכל פלירט עס מיט כפירה און פארבאטענע ליבע, איך האב נישט קיין פראבלעמען מיט די צוויי, בתנאי אז עס פארקויפט עפעס סובסטאנץ אדער זאכליך פאר'ן ליינער וואס איך האב נישט געטראפן אין דעם פאל, און אויב האב איך גוט פארשטאנען, איז עס א קלישעי חלום געשיכטע.

[שמערל]

אז ס'איז גוט געשריבן איז א קלישעי חלום געשיכטע אויך נישט אוועקצומאכן, לדעתי איז עס א הערליכע געשריבענע ארטיקל וואס רירט אן א נקודה וואס ברויך אנגערירט ווערן, און באווארענט זיך נישט צו דן זיין דעם מענטש. עס בלייבט אפען פארן ליינער זיך אליין צו דעסיידן וויאזוי מען ברויך האנדלן אין אזא פאל.

[נעגעל וואסער]

גם אני בעניי, פארשטיי אויך נישט פונקטליך וואס איז דאס מוסר השכל פון דער מעשה.
דער איינציגסטע זאך וואס איך נעם ארויס דערפון איז אז למעשה דרייען זיך ארום אסאך מחללי שבתות בצנעה, און מ'דארף אכטונג געבען פון מענטשען וואס האבן שוין צופיל ידועות און קשיות.

חוץ המעשה, איז עס שיין באשריבן און פראפעשענעל אראפגעלייגט, אבער אז דאס וועקער זאל מצליח זיין, וואלט געווען מער טשענסעס אן אזעלעכע מעשיות.

[אבטולמוס]

דער מוסר השכל וואס איך האב ארויסגענומען איז אז עס זענען דא אזעלכע מענטשן בתוכינו, און אז מיר -- ווי א געזעלשאפט -- דארפן פארשטיין וואס זיי גייען דורך. ווען דאס ווייב באמבאדירט די טיר פון דער בית הכסא ווייסט זי גאר נישט אז איר מאן האלט אין סאמע מיטן פון א מסירת נפש אקט נישט צו צערייסן די משפחה.

[אבטולמוס]

אינעם פרישן וועקער ערשיינט א שטורמישע דערציילונג מיט'ן נאמען "דאס געראנגל". די געשיכטע האנדלט זיך פון א וויליאמסבורגער יונגערמאן וועלכער האט נעבעך פארלוירן די אמונה, און זיינע אינערליכע און דרויסנדיגע ראנגלנישן וועלכע האבן נאכגעפאלגט.

פארוואס "נעבעך"? קען זיין אז דער מענטש איז א מיטגעמאכטע רחמנות אבער האבן זיינע שוועריקייטן דייקא א שייכות מיטן פארלירן זיין אמונה? לדעתי (ולפי ספה"ק) איז אמונה א מתנה, איינער האט עס און איינער נישט, ותו לא. דיסקלעימער: כ'האב נאכנישט געליינט די געשיכטע.


.

כ'ווייס נישט אויב דו קענסט פערזענליך מענטשן וועלכע האבן פארלוירן די אמונה, אבער איך קען עטליכע. כמעט אלע דערציילן אז דאס איז געווען א גאר טראומאטישע איבערגאנג, און טייל פון זיי וויינען הלוואי זיי זאלן קענען צוריקבאקומען די אמונה. כ'מיין אז דאס בארעכטיגט דעם ווארט "נעבעך".

[moshav zekeinim]

אמונה האט גוטע און שלעכטע חלקים. אז מען האט נישט מיט וואס צו ריפלעיסן די גוטע חלקים איז עס א פארלוסט גלייך ווי אנדערע פארלוסטן. אבער די גוטע נייעס איז אז ער איז גלייכצייטוג פטור געווארן פון די שלעכטע חלקים פון אמונה.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

דאס זעט מען פון אזא געשיכטע, אז א מענטש וואס האט זיך זעלבסט אויסגערופען אלס דער וואס ווייסט שוין, ער איז שוין פארצרה׳ט מיט׳ן אנגסט פון פילאזאפישע ענטפערלאזע שאלות, וואס די אמונה פון חדר באהאנדעלט נישט. דער וואס פארמאגט שוין א נאז צו דערקענען ווען מ׳שפילט מיט איהם און וועט זיך נישט לאזען פאר די וואס ווילען איהם איינשלעפען מיט זיסער אמונה׳לעך, איז גאר דער זעלבע וואס איז אפען צו א פרויערישע שמייכעל פון דער פרעמד. זיין גאנצע אויבערחכמה און שקר דעטעקטער איז פארשוואונדען און באהאלטען דורך זיין אבר קטן.

ס׳איז מעגליך אז דער זאץ ׳ס׳איז נישט דא קיין קושיות, נאר תירוצים׳ איז נערישקייטען, אבער ביזדערווייל האב איך זיך נישט אנגעטראפען מיט איינעם ביי וועמען ס׳גילט נישט. אין א סאפיסטיקירטע אופן, פארשטייט זיך, נישט אזוי פראסט און פשוט, אוודאי איז עס טיפער ווי דעם. אבער דער וואס ליינט און שמועסט פון די חברה אביסל, כגון שלום דין וכדו׳, זעט עס גאנץ קלאר.

Sent from my LG-K373 using Tapatalk

[moshav zekeinim]

יעדער לעבט מיט תירוצים. "קאמפערט" אין אידיש מיינט "תירוצים" (אדער פוילע תירוצים). ווען איך בין געווען גאנץ באקוועם אינעם סיסטעם האב איך כסדר געזיכט תירוצים פארוואס עס איז אויסגעהאלטן צו זיין א חסיד בפרט און א חרדי בכלל, אבער מיין דעמאלסדיגער קאמפערט האט מיר שוין געטראפן תירוצים, יעצט אז איך בין נישט קאמפטערבל צווישן חרדים זיך איך תירוצים פארוואס עס אויסגעהאלטן צו זיין אזוי ווי איך בין יעצט.

[שלום שטיסל]

מיר איז גראדע יא אינטערסאנט געווען צו ליינען די מעשה, כ'האב אין איין אטעם געליינט פון אנפאנג ביזן סויף און מיין הארץ האט מיר געקלאפט פון טראכטן וואס ס'גייט פאסירן נעקסט.
איך בין געווען אמעזד ווויאזוי די מעשה איז אראפגעלייגט, און ס'האט מיר אזוי אוועקגעטראגן מיין מחשבה אז ס'איז מיר נישט איינגעפאלן צו טראכטן אז ס'איז נישט די טיפיקעל מעשה וואס מיר זענען געוואוינט צו ליינען.
נישט יעדע מעשה מוז האבן א מוסר השכל, אמאל איז אינטערסאנט צו ליינען א מעשה'לע וואס טראגט אוועק צו אנדערע פלאנעט, ס'דיסקאנעקט די ליינער פון די גאנצע ארום, און ס'געמאכט צו ליינען לשם ליינען.

[יתרו]

אינעם פרישן וועקער ערשיינט א שטורמישע דערציילונג מיט'ן נאמען "דאס געראנגל". די געשיכטע האנדלט זיך פון א וויליאמסבורגער יונגערמאן וועלכער האט נעבעך פארלוירן די אמונה, און זיינע אינערליכע און דרויסנדיגע ראנגלנישן וועלכע האבן נאכגעפאלגט.

פארוואס "נעבעך"? קען זיין אז דער מענטש איז א מיטגעמאכטע רחמנות אבער האבן זיינע שוועריקייטן דייקא א שייכות מיטן פארלירן זיין אמונה? לדעתי (ולפי ספה"ק) איז אמונה א מתנה, איינער האט עס און איינער נישט, ותו לא. דיסקלעימער: כ'האב נאכנישט געליינט די געשיכטע.


.

כ'ווייס נישט אויב דו קענסט פערזענליך מענטשן וועלכע האבן פארלוירן די אמונה, אבער איך קען עטליכע. כמעט אלע דערציילן אז דאס איז געווען א גאר טראומאטישע איבערגאנג, און טייל פון זיי וויינען הלוואי זיי זאלן קענען צוריקבאקומען די אמונה. כ'מיין אז דאס בארעכטיגט דעם ווארט "נעבעך".

ער מיינט אודאי צו פרעגן צו די וואלסט געזאגט די זעלבע אויף א קריסט וואס האט נעבעך פארלוירן די אמונה נאך א לענגערע געראנגעל ?

[יתרו]

אמונה איז א מתנה?! א מענטש האט נישט קיין פליכטען אין דעם?! ס׳איז נישט דער שולד פון דער אפיקורס?!

אז דו האסט א קשיא און דו גלייכסט נישט רנ אלחנן׳ס תירוץ, ממילא. אבער דא שיסט דו א זאץ וואס שטימט נישט אין אונזער גלויבונג.

ליין קודם די מעשה, און נאך דעם ׳עט מען ארום שמועס׳ן.

Sent from my LG-K373 using Tapatalk

ווי איז דא אזא פליכט אין די גאנצע תורה הקדושה?
לעניית דעתי איז דאס א טעות מען קען נישט פארפליכטן איינעם צו גלייבן אין א זאך וואס ער גלייבט נישט, נקודה !!! עס וועט נישט העלפן 27 פעשעטליך פון ר' אלחנן צו זאגן אנדערש.
טאקע וועגן דעם וועסטו נישט זען קיין שום חיוב אין תורה שבכתב אויף דעם. די גאנצע חיוב פון אמונה פאסט נאר אויף אידן וואס האבן זיך געטראפן מיט גא-ט אדער מיט זיינע התגלות'ן אין ווייסן בידיעה אז ער עקזעסטירט און וואס ער פארלאנגט, אז מען ברויך אים טראסטן און פאלגן למשל ווען ער הייסט דעם דור המדבר צו גיין צו ארץ ישראל וכדו'.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

איך גלויב נישט אז איך דארף אראפ ברענגען אלע לשונות הרמב"ם אין דעם. דאס אז אין תושב"כ שטייט עס נישט בפירוש, מיינט נישט אז ס׳עגזיסטירט נישט. דער חיוב פון אמונה מיינט טאקע נישט אז מ׳דארף ׳גלויבען׳, נאר אז מ׳דארף טוהן וואס ס׳פאדערט זיך נישט צו פארלירען די אמונה. דאס איז א לענגערע שמועס, אבער א סוגיא איז עס, מיט ראשונים

Sent from my LG-K373 using Tapatalk

[ליטוואק פון בודאפעסט]

איך גלויב נישט אז איך דארף אראפ ברענגען אלע לשונות הרמב"ם אין דעם. דאס אז אין תושב"כ שטייט עס נישט בפירוש, מיינט נישט אז ס׳עגזיסטירט נישט. דער חיוב פון אמונה מיינט טאקע נישט אז מ׳דארף ׳גלויבען׳, נאר אז מ׳דארף טוהן וואס ס׳פאדערט זיך נישט צו פארלירען די אמונה. דאס איז א לענגערע שמועס, אבער א סוגיא איז עס, מיט ראשונים

Sent from my LG-K373 using Tapatalk

[יתרו]

נאר זיכער צו מאכן ביזן רמב"ם האסטו גארנישט א יא ?
און אפילו לויטן רמב"ם איז אויך נאר א פליכט צו טוען זאכן מען זאל נישט פארלירן די אמונה, אבער אודאי קען מען פארלירן די אמונה אן עובר זיין אויף קיין שום פליכט.

[גר ותושב]

איך האב געליינט די מעשה דעים שבת עס קוקט מיר אויס ווי א אפדעיטעט טיפיקל מוסר השכל מעשה פון אלע צייטונגען דהיינו דו געדאנק איז די זעלבע ווי אלע אנדערע מעשיות ווי מענטשן זענען דורך געפאלן ביז זיי האבן אנערקענט זייער מצב און זיך צוריק געכאפט נאר דא איז עס א אפדעיטעט מעשה וואס האט און זיך די היינטיגע מכשולות בפרטיות (און נישט מיט קיין שמות נרדפים ווי נכשל געווארן דורך אינטערנעט וכדומה) און גראדע איז עס זייער שיין פארציילט איך זעי נישט די קריטיג אויף דעים.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

נאר זיכער צו מאכן ביזן רמב"ם האסטו גארנישט א יא ?
און אפילו לויטן רמב"ם איז אויך נאר א פליכט צו טוען זאכן מען זאל נישט פארלירן די אמונה, אבער אודאי קען מען פארלירן די אמונה אן עובר זיין אויף קיין שום פליכט.

דו האסט דא עפעס א חשבון וואס דו האלטסט, נאר נישט מיט מיר. ממילא האב איך נישט וואס אריינצורעדען.

דער רמב"ם איז, וואס ס׳הייסט אויף ענגליש א codifier, ד.ה. איינער וואס נעמט פון פריערדיגע און איז כולל אלס אין הלכות פסוקות. ער זאגט נישט פון זיך, ער ברענגט פון חז"ל אויף א הלכה׳דיגע אופן. ער טייטשט פון תורת כהנים און ספרי, בבלי און ירושלמי. ס׳איז נישט צו שווער געוואויר צו ווערען די אלע זאכען, פאר דער וואס וויל

Sent from my LG-K373 using Tapatalk

[דעת תורה]

אין דעם ספעציפישן ענין איז דער רמב"ם דוקא א מחדש, כידוע. און אסאך - אפשר רוב - זענען מחולק. סאו עס איז שווער צו עס סימפליפייען ווי א פשוט'ע קאדיפיקאציע.