עולם האמת - קאווע שטיבל

[פרישער]

עולם האמת - קאווע שטיבל

און ליכט וואס איינער האט געפרעיגט דא בשכינת, מה בצע פון שרייבן און קאווע שטיבל, וויל איך ווידמען דעים אשכול וואס די מעלות זענען, איך וועל נישט רעדן פאר יענעם נאר פאר מיר, און איך קען באשטיין דער עולם זאל הערן,

מיין סיבה פארוואס איך גלייך צי שרייבן, איז ווייל ווען איך קים און שיל אדער איך דריק זיך אויס אויף א גרופ אויף וואצעפ אדער א וואויס נאט און איך עפען מיר די יאַפּע, און איך זאג וואס עס דריקט מיר אויפן געוויסן ביסן, אדער אויפן הארצן, אדער גאר ביים געדעירם, אדער אראפציר פשוט ארויס פון אחוריים ארויס, אדער אויב איך וויל סתם פלאפלען עניני פריפיטשיק, האט אלעס א פרייז יעדע ווארט וואס מען זאגט, אויב איז עס גיט און מען זאגט עס נאך בשמי א געלינגענע וויץ, איז נישט גיט, ווייל קיינער וויל נישט זיין דער לץ פון שטאט, א שטייגער ווי יארמע רב, אדער ווי אלע אנדערע לצים ווי ר' בערל קליין שליט"א, אדער יואלי לעבאוויטש און גאמבא דער קלאהן, און אויב איז עס א גיט ווארט אויף איינעם'ס חשבון א שטעכעדיקס באקימט מען שונאים, און א נאמען פון א גאנצער אויבער חכם, גאנץ כלל ישראל קיקט אים האלב אראפ, און האלב כלל ישראל קיקט אים און גאנצען אראף, בקיצור מען וויל זאגן דעים וויץ, מען וויל עס אראפ לאדענען פון זיך, עס דריקט א געדאנק, אבער מען וויל נישט באצאלן דעים פרייז, און דאס איז פארשטענדלעך און פשוט, און אויב זאגט מען שוין יא איז עס מלובש פיל מיט פניות און שקר, כל ערליי חשבונות, עס זאל נישט טוישן דעים אנשטעל וואס מען האט אזויפיל אריין געהארעוועט.

דער בורא בגודל רחמיו וחסדיו האט געזעין דעים פאלטשקייט פינעם דור, דער עולם האט וואס צי זאגען, א אמת ווארט אן קיינע פאלטשקייטן, אבער מען ציטערט פארן אייגענעם שאטן, יעדער האלט ציריק זייער מיינינג מחמת חשש אז עס וועט שאטן פאר שידוכים פאר די קינדער, אדער אפען טעראר פון זיין לאקאל רב, האט ער באשאפן קאווע שטיבל, א מקום ווי מען קען זיך אויס געיבן, מען קען שרייבן וואס עס דריקט, איינער לעינגער איינער קערצער, אבער ווען ער שרייבט איז עס נאר דעים אמת אן קיין פניות, איינעם שטערט דער סיסטעים וואס האט אים גורם געוועין בייז, דאן גיבט ער זיך אויס, און באריאיגט זיך ווען ער זעיט אז צינעזאם מיט אים איז דא פילע אנדערע וואס עס טיט וויי, און ווען ער קימט און שיל, איז ער נאך נישט קיין אויבער חכם, ער איז נאך אלס דער איש מכובד וועים מען מיז מכבד זיין שישי, איינעם שטערט א הארבע אמינה שאלה, איז נאך נישט קיין מעסטער כופר ווי נוטאן און יאשקע, ער קען פרעיגן אן פחד, און חברים דא וועלן אים ארויפ פירען אויף די ריכטיגע רעלסען, איינער איז א מגרש, אדער שלום בית פראבלעימען, איז נאך נישט קיין אימגעלינגענע אפ-פאל פון די בריאה, ער קען זיין ווייטאג אויסגיסן בשער בית רבים, מה שאין כן ווען ער פרעיגט זיין לאקאלע דיין צי עס קען נישט זיין אז דער וועלט איז שוין פערציג מיליאן יאר, וועט ער באשטעלן צימערמאן וחביריו זאלן לכבודו ווייס מאכן א גאס צוויי, אפילו איינער פרעיגט א שאלה, מיינט נישט אז ער איז נישט וויליג מקבל זיין א תשובה, און א שאלה מיינט נישט אז ער גלייבט שוין נישט און די דרייצן אני מאמין'ס.

איינער מיינט אז ער פארמאגט דעים טאלאנט פון שרייבן, און ווערט געוואויר אז ניין ער זייגט, קיינער לייקט נישט וואס ער שרייבט, אדער פארקערט איינער האט א מיינונג און א ענין, און ער האט נאך קיין מאל נישט געשריבן אפילו קיין בריוו צו זיינע קינדער, קיין מאל קיין פעידער און די האנט גענימען, אפילו צי די רעדאקציא פון אידישע ליכט אדער המספיק געזאַט, אפילו צו פרעיגן וויאזוי מען זאל באהאנדלען א ווארצל אויפן אויער האט ער נאך נישט געשריבן, פליצלינג שרייבט ער א קליינער תגובה, און היט דעים יאקפאט, מען ווערט פאריקט פארנעם, ער ווייסט נישט וואס א אוצר ער האט פארמאגט, שוין דרייסיג פערציג יאר א דיימאנד און זיין מוח, קיינמאל נישט געטרויערט צו נעמען דעים שאנס, ווייל ער קען דאך פארלירן אלסדינג, איז נישט גרייט צו גיין אלעס אריין, איינער שרייבט זייער א רייכע שפראך, אבער קען נישט אפילו אויסלייגן דעים ווארט נוח נאר מיט לפחות זיבן גרייזן, איינער נעמט שרייבן און ציביסלעך דערלערנט זיך הלכות שראבעריי, איינער מאכט אייגענע כללים, הלכות אדער גאר אייגענע שפרייכען וואס דער עולם גלייכט, איינער איז ראפענירט נאר און געוויסע ענינים אדער און אין היסטארי אדער צימעס איז ער א גרויסע עם הארץ, בקיצור די אלע זאכן דערלערנט מען זיך ווען מען באקימט די לייקס, איין תגובה גייט דער עולם צידרייט, און כאפט אריין פילע פין די געשמאקע לייקס, אבער דערנאך שרייבט ער א לאנגס און א ברייטס וועיגן א אנדערע ענין און אין גם לייק אחד, אדער באקימט ער איין לייק פון א נודניק וואס ער וואלט געצאלט כל הון אז ער זאל אים אראפ נידערען דעים לייק, דאס איז אלעס קאנסטראקטיוו קריטיסיזעם, און א מעלה וואס איז און ערגעץ נישט פארהאן.

ווען איינער שרייבט א תגיבה וואס ברעינגט נישט קיין כבוד, מען לאכט אים אויס, מען לייקט נישט, זאל עס נישט דיסקארידזשן דעים שרייבער, ער זאל שטאדירן דעים תגיבה, פארוואס האט עס יא אדער נישט געכאפט, ער זאל לאזען דעים פעידער זיך שארפן, וועט ער מצליח זיין, ווען מען זעיט א תגיבה וואס מען האט נישט אזוי שטארק געלייקט בשעת מעשה, אבער און פאקט גייט דער עולם גאגא מיט די טאנציגע הענטלעך און שפרינגעדיגע מענטשלעך, איז א סימן אז מען ברויך זיך נאך עפעס צילערנען, עס איז נאך דא פלאץ, און ווען מען זעיט איינעם שרייבן און שרייבן, און קיינעם אינטערעסירט עס נישט, מה יעשה יחזור ויאכל שום, אדער איבערטראכטן און אפגרעידן דעים וועיג און שרייבן, נישט פאָרן און וואנט אריין.

און ווען א ניק ווערט פארשווינדען איז א סימן געוועינטליך אז ער איז בקקטאתא, ער האט געכאפט א ריק ערגעץ, ער איז דיסקארידשט, ער נעמט זיך די צייט צי שטאדירן אנדערע שרייבערס, עס נעמט געוועינטליך אביסלע צייט, א ירידה לצורך עליה, נישט אים גלייך פארוואנדלען און א פארשווינדענע ניק בלי האפענינג, נאר אויב מען האלט אז ער איז יא גיט, לייק אים אריין, און ריזאלטאטן וועלן זיין, אז הניק יבוא און שרייבן ביתר שאת וביתר עוז.

די דברים טובים וואס קאווע שטיבל האט אויסראפענירט אזויפיל שרייבערס, און מגלה געוועין פאר אסאך איינגערעטע חכמים, אז זיי זאלען זיך זיכן א נייע פאך, איז א געוואלדיגע דערגרייכינג, און הלוואי וואלט דאס געוועין ביי אנדערע ווי זינגערס און גריימערס און דאקטורים, בעלי תפילה, רבנים ועוד.

די מקום אמת וואס איז טאקע נישט אלעמאל ניחא פאר יעדען, איז אבער א נחת רוח פארן אויבערשטן און א קידוש השם, ווען דער אויבישטער מיט זיין פאמליא קיקן זיך צי, קיק ווי מיינע אידישע קינדערלעך פירן זיך אויף, אפילו ווען זיי זענען פריי צי זאגען ככל מה שעולה על ריחם, קיינער צענזערירט נישט בדרך כלל, און זעי ווי שיין זיי פירן זיך אויף, איז זיכער אז עס טיט איבערוועיגן דעים וואגשאל לטוב, און דרייט איבער דעים מידת הדין למידת הרחמים.