פראפ' מארק שפירא

[קארל]

אין דער וועלט פון תורה ומחשבה איז אוממעגליך אויסצולאזן די פערזענליכקייט פון הגאון המופלג פראפעסאר מארק (מלך) שפירא, וועלכער איז בארימט מיט זיין גדלות בתורה און אומגעהויערע ידיעות אין תורה, מחשבה, און היסטאריע.
שפירא האט באקומען זיין דאקטאראט אין הארווארד אוניווערסיטעט, וואו ער איז געווען א תלמיד פון פראפ' יצחק (איזידאר) טווערסקי ז"ל מטאלנע, איידעם פון הגרי"ד סאלאווייטשיק ז"ל.
ער האט געשריבן עטליכע ביכער און שרייבט כסדר מאמרים אויף דעם וועב און אין קובצים. ער גיט אויך שיעורים אויף "תורה אין מאשען". שפירא איז שטארק בארימט פאר זיין בוך "די גרעניצן פון ארטאדאקסישער טעאלאגיע: דעם רמב"מ'ס 13 עקרים פריש אפגעשאצט", וואו ער ווייזט אויף אז די 13 עקרים זענען נישט געווען קיין אנגענומענע דאגמעס אין לויף פון דער היסטאריע. שפירא האט אויך ארויסגעגעבן א ביכל איבער הגר"ש ליבערמאן ז"ל און זיין פארוואלקנטער שייכות צו דער ארטאדאקסישער וועלט, און א בוך איבער הגרי"י וויינבערג ז"ל (חוץ די "כתבי הגאון רבי יחיאל יעקב וויינברג זצ"ל", ב"כ).
נאך א ביכל, "טוישן די אומטוישבארע: וויאזוי ארטאדאקסישע אידישקייט שרייבט איבער איר היסטאריע", האט געזאלט געדרוקט ווערן אין 2011, אבער איז אפגעשטיפט געווארן צו 2013 צוליב דעם וואס שפירא האט אוועקגעגעבן א סך צייט פאר די רייזעס וועלכע ער פירט אן קיין אייראפע.
מארק שפירא'ס א מאמר איז אייביג מלא וגדוש מיט חידושים נפלאים; פון יעדער שורה קען מען ארויסנעמען ידיעות נפלאות להפליא. עס איז נישט מער ווי רעכט אז די חברי הקאווע שטיבל זאלן לייענען שפירא'ס מאמרים, און דן זיין בדבריו הנפלאים. שפירא שרייבט גאנץ אפט אויף דעם פאפולערן "ספרים בלאג", און איך וועל טאקע אנפאנגען מיט זיין פרישסטן מאמר.

[קארל]

שפירא איז אין זיין פרישן מאמר דן איבער דעם פסוק אין קהלת (ב,ח) "עשיתי לי שרים ושרות". וואס איז פשוט טייטש: דו האסט געמאכט פאר מיר זינגערס און זינגערינס. אין לעצטן מאמר האט שפירא צוגעברענגט פארשידענע שיטות וויאזוי אפצולערנען דעם פסוק, און וויאזוי טראדיציאנעלע מפרשים האבן זיך געספראוועט מיט דעם פראבלעם פון קול באשה. יעצט ברענגט ער צו אן אינטערעסאנטן פירוש פון קהלת רבתי אויף די ווייטערדיגע ווערטער אין דעם זעלבן פסוק "שידה ושידות". דער מדרש טייטשט דאס: "שדה ושדות: דיינים זכרים ודיינות נקבות."
שפירא גייט אריין אין אן אינטערסאנטן שמועס איבער דעם ענין, אויפברענגענדיג די קאנטראווערסיע מיט שרה הורביצ'ס רבנות. בנוגע דעם ווייטערדיגן טענדענץ, זאגט שפירא פאר אז ארטאדאקסיע וועט למעשה אננעמען פרויען רבניות, ער האלט אבער אז ארטאדאקסיע איז נאך נישט גרייט דערפאר. אלץ א ביישפיל ברענגט ער דעם פאקט אז עס איז נאך נישט ארויסגעקומען קיין איין איינציגן ספר מיט א פירוש אויף א מסכת אין ש"ס דורך אן ארטאדאקסישער פרוי.
שפירא דערמאנט דעם אינטערעסאנט פאקט וועלכער איז רעקארדירט דורך מהר"ם מראטנבורג, אז אין זיינער צייט האט מען זיך געפירט אין "רוב ערטער" אז פרויען האבן געדינט אלץ סנדק ביי ברית'ן. דער מהר"ם איז געווען קעגן דעם מנהג, און האט סוקסעספול באוויזן דאס אויסצורייסן.
אן אינטערעסאנטן ציטאט ברענגט ער אין א הערה, פון הג"ר יצחק שחיבר, ספרדישער רב אין בוענאס-איירעס: "ואשר לעניין מראות הדמים לא נהגנו בזה כלל, כי מעולם לא ראיתי להרבנים באר"צ [ארם צובה] שטפלו בזה, אך הנהיגו את הנשים שכל מראה הדומה למראית אדמומית שהוא טמא, זולתי אם יהיה כמראה לבן או ירוק שהוא טוהר."

צוריקגייענדיג צו א פריערדיגן ענין, דערמאנט שפירא דעם מאמר פון שלמה לעווינזאהן וועלכער ערשיינט אין דער ווילנא משניות, וואו עס ווערט ברמז דערמאנט די שיטה פון די ביבל-קריטיקער אז קהלת איז געשריבן פיל שפעטער ווי דער מסורה, און האט נישט געקענט געשריבן ווערן דורך שלמה המלך. שפירא האט אנגעצייכנט אין א פריערדיגן מאמר אז עס איז אינטערעסאנט אז דווקא ר' משה קוניצ'ס ביאגראפיע פון ר' יהודה הנשיא איז צענזורירט געווארן פון היינטיגע דרוקן פון דער משניות, אבער די פיל מער צווייפלהאפטיגע ווערטער פון לעווינזאהן זענען געבליבן. שפירא ווייזט אבער יעצט אן אז אין משניות "זכר חנוך" פון הוצאת וגשל האט מען משנה געווען לעווינזאהנ'ס ווערטער אזוי אז דער רמז זאל פארלוירן ווערן.

פון דא פירט שפירא אריין די לייענער אין דער סוגיא פון די "אויסגעלאסענע" בילדער וועלכע האבן באצירט די שער-בלעטער פון אמאליגע ספרים. דאס איז שוין באמת עטליכע מאל דיסקוטירט געווארן אויף "ספרים בלאג" און אויך אין "ספרים וסופרים".

אן אינטערעסאנטע שאלה איז שפירא דן במשנתו פון הגר"ע יוסף, צי אן אשכנזי'שער איד וועלכער וואוינט אין א"י מעג אויף זיך מקבל זיין צו גענצליך אדאפטירן די מנהגי הספרדים. ווי באקאנט, האלט הגר"ע יוסף אז א"י האט א דין ווי אתרא דמר פון רבי יוסף קארו בעל השלחן ערוך, און דעריבער נעמט די מנהגי הספרדים פרעצעדענט איבער די מנהגי האשכנזים. הרב יוסף זאגט נישט אז אן אשכנזי דארף זיך פירן אין א"י מיט מנהגי הספרדים, די שאלה איז אבער יא צי אן אשכנזי קען אויף זיך נעמען די מנהגי הספרדים בין לקולא ובין לחומרא. און דאס איז היבש נוגע צום יו"ט פסח לגבי דעם אשכנזי'שן איסור אויף אכילת קטניות. שפירא ברענגט קעגנזייטיגע בריוו פון צוויי אנדערע קינדער פון הרב יוסף. הרב אברהם יוסף האלט אז זיין טאטע האלט אז אן אשכנזי מעג גענצליך נעמען אויף זיך די מנהגי הספרדים, אבער הרב יצחק יוסף האלט אז זיין טאטע האלט אז מ'קען נישט. לויט אים קען בלויז א בעל-תשובה אויף זיך מקבל זיין ספרדי'שע מנהגים.
פארשטייט זיך אז הרבה יותר ממה שכתב כאן איז דא צו געפינען אין שפירא'ס מאמר. איך האב בלויז מסכם געווען אויפ'ן שפיץ גאפל.

[קארל]

אן אינטערעסאנטע הוספה וויל איך צולייגן צו שפירא'ס שמועס איבער נשים רבניות און פסקים אויף כתמים, וואס עס ווערט געברענגט אין קובץ בית הלל (צו וועלכן שפירא צייכנט צו אלץ א מקור צו הרב שחיבר'ס ציטאט). עס ווערט דארטן געברענגט בשם הגאונים אויערבאך, אלישיב און שיינבערג, "שאין צורך בשימוש או מסורת מיוחדת כדי לפסוק במראות, ושכן הורו להלכה למעשה, שכל המכיר צבע אדום ראוי להורות ועל זה יחליט כל חכם לפי חכמתו בלבד."

[יידל]

ווען מ'רעדט פון ר' מלך שפירא איז אוממעגליך נישט צו ווערן נתפעל. וויל איך טאקע הארציג באדאנקען כבוד ידידינו ר' קארל פארן ארויפברענגן אזא חשובע פערזענליכקייט אויפן טיש און אזוי רייך ארומשמועסן. קארל כה לחי!

אויב האט איר שוין אמאל זיך געוואונדערט וואס מיינט דאס "אין עושין נפשות של צדיקים שדבריהם הן הן זכרונם" וועט איר דאס זיכער געוואור ווערן ווען איר וועט לייענען דעם אשכול, ווייל עס איז אוממעגליך צו שמועסן איבער שפירא אן שמועסן איבער זיינע ברייטפארצווייגטע שרייבערייען.

קודם וועל איך צולייגן אפאר נקודות אויף וואס קארל האט געזאגט און איך האף צו פארברייטערען אין א צווייטע געלעגנהייט. צום ערשט, ר' מלך האט אויך סמיכה לרבנות (הוראה, ווי מ'רופט עס ביי אונז) פון הרב זלמן נחמיה גאלדבערג מירושלים, תלמידו המובהר של הגרשז"א אויערבאך.

צווייטענס, ר'' מלך'ס בוך אבער די דרייצען עיקרים וויזט לאו דוקא אויף אז די י"ג עיקרים פער סע זענען נישט געווען קיין דאגמא, נאר אז די י"ג עיקרים וויאזוי דער רמב"ם האט זיי אראפגעלייגט איז נישט געווען קיין דאגמא. שפירא איז דאס שטארק מדגיש אין זיין הקדמה צום בוך, אז ווער עס גלייבט נישט אין יעדען איינציגען פרט פון די י"ג עקרים איז א כופר לויטן רמב"ם, און אסאך גדולי ישראל האבן זיך ארומגעקריט מיטן רמב"ם אין פרטים.

זיין בוך איבער הגרי"י ווינבערג איז נישט סתם א בוך נאר דאס איז ממש די גולת הכותרת פון שפירא'ס ביכער, א ריכטיגע מייסטער ארבייט. נאך א בוך וועלכע קארל האט נישט אויסגערכנט איז זיין בוך "חקירות און רמב"ם און אין זיינע מפרשים" ווי ער איז מסביר דעם חילוק פון די טראדיציאנאלער צוגאנג צום רמב"ם און דער אקאדעמישער צוגאנג, און ער צייגט ווי אפט די אקאדעמיקער נוצן די כלים פון די מפרשים און פארקערט ווי די מפרשים האבן אויך געזאגט זאכן וועלכע מיר וואלטן ווען ערווארטערט צו הערן פון די חוקרים.

די ביכל וועלכע האט געזאלט ארויסקומען אין 2011 איז נישט נאר אפגעשטופט געווארן צוליב די נסיעות נאר אויך צוליב די איבערפלוס פון חומר וואס איז דא פאר דעם בוך. דער טעמע פונעם בוך איז א באליבטער טעמע דא אין קאווע שטיבל: צענזור. שפירא גייט דורך טויזענטע פעלער ווי מ'האט צענזורירט (נישט די גויאישע צענזור, נאר אידן, די מדפיסי ספרים וכדו') ווייל מ'האט געוואלט באהאלטן דעם טרוקענעם אמת כהוויתו. די ביכל פארשפרעכט צו זיין א קנאק פון א זאך.

די לעצטע נקודה וועלכע איך וועל יעצט שרייבן איז אז פאר א צייט צוריק האט שפירא מרמז געווען אין א ספרים בלאג מאמר אז ער גייט שרייבען גוטס איבער די חסידישע געמיינדע. דערווייל זוימט זיך נאך דער מאמר, אבער ווען שפירא זאגט אז ס'קומט גוטס דעליווערט ער געווענטליך.

[יידל]

אה כ'הב מיך דערמאנט נאך איין זאך וואס כ'האב געוואלט זאגן. איינס, מארק שפירא איז געווען דער לעצטער מענטש צו באקומען א דאקטאראט פון ר' פרופ' יצחק טווערסקי. צווייטענס, שפירא זאגט אז ער איז געווען דער איינציגסטער וועלכער האט באוויזען ארויס צו ציען א שמייכל פון פרופ' טווערסקי ביים שיעור. אבער די מעשה וועט שוין ווארטן אויף מארגען

[קופערניקוס]

דאס איז פאר קארל, צו נעמען א גאנצע אקאדעמישע מאמר און אונז געבן די תמצית דערפון איז א חכמה ומלאכה, תשואות חן חן חן חן לו
און דא פאר יידל פארן אונז עדיוקעיטן איבער מארק'ס ווערק אויף הרב וויינבערג.
די נושא פון הרב וויינבערג פאדערט א באזונדערע אשכול, א איד וואס אזוי ווי אסתר איז "כל אחד נדמה לו כאומתו", די בני תורה גלייכן אים און ווילן פארגעסן זיין בערלינער חלק, און די מאדערנע ווילן פארגעסן זיין סלאבאדקע עבר. ווי כאראקטעריסטיש איז וואס האט זיך אפגעטון ביי זיין לווייה ווען די בני תורה האבן אים געשלעפט קיין הר המנוחות חלקת הרבנים און די מאדערנע האבן אים געשלעפט צו א מזרחי חלקה.... רבי מיילעך שפירא'ס בוך איז א לעבעדיגע עדות, קעגן די חרדישע ווערק "לפרקים" וועלכע איז געווען פארהאלטנסמעסיג גאנץ אויפריכטיג, אבער פארט היימיש גענויגט.
ווער ווייסט אפשר וועט נאך איינער ארויסגעבן איין טאג א צענזורירטע ספר פון האי גברא רבה, איש האשכולות, חכם הרזים מורנו הרב אלימלך שפירא זצ"ל, און זיינע אנהענגער וועלן שפרינגען. אזוי גייט עס.

[יאנקל]

א גרויסן דאנק פאר׳ן עפענען דעם אשכול. איך האב געליינט טייל פון שפירא׳ס ביכער, ווי אויך א גרויס חלק פון זיינע ספרים בלאג פאוסטס. מ׳קען רעדן און רעדן פון זיינע חידושים און נישט פארטיג ווערן (אז איינער לייענט זיינס א מאמר און לאזט אויס אפילו בלויז א הערה, איז ער פארזיכערט צו פארפאסן א דבר חידוש).

יידל, ס׳איז שוין ״מארגן״. מיר ווארטן יעצט צו הערן די מעשה וויאזוי פראפ׳ שפירא האט ארויסגעצויגן א שמייכל פון פראפ׳ טווערסקי.

[געפילטע פיש]

זייער אינטרעסאנט חברה, וואס איז פשט אז פרחה ששון רעדט פון זיך בלשון זכר?

[קופערניקוס]

וואס האט פראפעסער שפירא געהאט אין פלאן צו שרייבן איבער חסידישע אידן האט ער געשריבן דעטאלן?

[יידל]

וואס האט פראפעסער שפירא געהאט אין פלאן צו שרייבן איבער חסידישע אידן האט ער געשריבן דעטאלן?

יא, ער האט געשריבן אז ס'רעדט זיך וועגן טאלעראנץ פון אנדערע ובפרט גויים ביי חסידים.

[קופערניקוס]

וואס ער האט באוואונדערט אונזער טאלעראנץ? לעצטע מאל איך האב בודק געווען איז ביי אונז נישט געווען קיין טאלעראנץ אפילו צווישן ארונים און זאלונים, און ווער רעדט שוין אין די צוויי פראקציעס אין די זאלונים וכו'.......

[יידל]

וואס ער האט באוואונדערט אונזער טאלעראנץ? לעצטע מאל איך האב בודק געווען איז ביי אונז נישט געווען קיין טאלעראנץ אפילו צווישן ארונים און זאלונים, און ווער רעדט שוין אין די צוויי פראקציעס אין די זאלונים וכו'.......

ער באוואונדערט נישט אונזער טאלעראנץ, ער באוואונדערט.... ווייסטו וואס? איך וועל דיר אים ברענגען ככתבו וכלשונו:

In two posts from now, I will discuss a dispute currently taking place in the hasidic world in America about how to relate to non-Jews. For now I will simply note that a common theme among virtually all who abandon hasidic life, in explaining what they found objectionable in their former lifestyle, is the denigration of “the other” found in the hasidic world. In the forthcoming post, I will deal with a brave voice from that world who is putting forth a different approach.

אין מאמע לשון: אין צוויי פאוסטס פון יעצט, וועל איך ארומם רעדן וועגן א ויכוח וואס קומט יעצט פאר אין די חסידישע וועלט אין אמעריקא לגבי וויאזוי זיך צו באגיין מיט נישט-אידן. יעצט וועל איך נאר זאגן אז עס איז פארהאן א הסכמה צווישן כמעט אלע וואס האבן פארלאזט די חסידישע וועלט, אז א חלק פון די סיבה פארוואס זיי האבן פארלאזט זייער אלטן לעבנסשטייגער, איז די דעניגראציע פון "דער אנדערער" וואס מ'טרעפט אין די חסידישע וועלט. אין די פארקומענדע פאוסט וועל איך רעדן וועגן א בראווע שטימע ביי חסידים וועלכע שטעלט פאר א צווייטער צוגאנג". עכ"ל.
פון דא.

[קופערניקוס]

א דאנק, אבער עבר קציר כלה קיץ ועדיין לא.. ער האט ווי עס שיינט פארגעסן?

[יידל]

א דאנק, אבער עבר קציר כלה קיץ ועדיין לא.. ער האט ווי עס שיינט פארגעסן?

א חבר מיינע האט גערעדט צו שפירא, האט ער אים געזאגט אז דער ויכוח גייט נאך אן, און ווי נאר דער ויכוח וועט געפערטיגט ווערן וועט ער פאסוטען דעם פאסוט. ווי ס'שיינט מיינט ער מיט "ויכוח" א געשריבענער ויכוח און ער ווארט אז די לעצטע ווארט אין דעם ויכוח זאל געזאגט ווערן.

[יאנקל]

פון וועלכער ויכוח רעדט ער. איך בין אין דער חסידישער וועלט און איך ווייס נישט פון קיין ויכוח וואס גייט אן...

אגב, יידל, מיר ווארטן נאך אויף דער מעשה.

[יידל]

איך האב פרובירט צו טרעפן אוואו איך האב די סיפור געזען, דערווייל אן הצלחה. ווי נאר איך וועל עס געפינען וועל איך עס גלייך ארויפלייגען.

[יאנקל]

יידל,
פארוואס האלטסטו אז שפירא׳ס בוך אויף הגרי״י וויינבערג איז זיין גולת הכותרת?

[יידל]

יידל,
פארוואס האלטסטו אז שפירא׳ס בוך אויף הגרי״י וויינבערג איז זיין גולת הכותרת?

ווייל אויף דעם בוך האט ער געארבייט די שווערסטע, די מערסטע גוחות אריינגעלייגט און עס איז טאקע די בעסטע באשריבען און בעארבייט פון אלע זיינע ביכער. די אנדערע זענען על פי רוב אויסגעוואקסן פון ארטיקלן, און האבן זיך - מער ווייניגער - ארויסגעגאסן פון זיין ארבעל. די איינציגסטע בוך וועלכע דראעט איבערצושטייגן דעם בוך איז זיין קומענדיגע בוך אויף זעלבסט צענזור ביי אידן.

[לאדיך אפ]

ס'איז מיר סתם אזוי געווען אינטערעסאנט אז פראפעסאר שפירא טראגט א מערידזש רינג:

Marc Shapiro.png (77.3 KiB) געזען געווארן 13701 מאל

[געפילטע פיש]

ס'איז מיר סתם אזוי געווען אינטערעסאנט אז פראפעסאר שפירא טראגט א מערידזש רינג:

ס'דא וואס זאגן אז ער גייט אויך נישט מיט חסידישע גאטיעס...

[גלות יוד]

ער שרייבט אין קובץ אור ישראל http://www.hebrewbooks.org/pdfpager.asp ... 65&hilite=

[קרעמער1]

ס'איז אינטרעסאנט אז איך זעה דארט אז ער הייסט טאקע "מלך" (קעניג), איך האב געמיינט אז עס איז בלויז א קיצור פון אלימלך

[יידל]

ס'איז אינטרעסאנט אז איך זעה דארט אז ער הייסט טאקע "מלך" (קעניג), איך האב געמיינט אז עס איז בלויז א קיצור פון אלימלך

יא טאקע אן אינטערעסאנטע זאך. אויף דזשעני האב איך געזען נאך איינער מיט דעם נאמען http://www.geni.com/people/Shapira-Mele ... 4012491417. אויף היבור בוקס האב איך געטראפן איינעם מיטן נאמען מלך http://hebrewbooks.org/49681 און אויף דעם סייט http://www.behindthename.com/name/melech שטייט אז אין תנ"ך שטייט אז מיכה (נישט די נביא) האט געהאט א זון מלך. אבער איך ווייס נישט ווי אין תנ"ך דאס שטייט.

[נולד מאוחר]

Recently failed messiah had a dispute with professor Shapiro about Rabbi Elyashiv, Im wondering what der olen halt who is right ?
.I believe shpiro is correct with his point, if he said something in a class its not meant to be publicized on the web under his name.
I apologize if this is a political question not a torah’digeh.

http://failedmessiah.typepad.com/failed ... s-456.html
[url][/url]

[יאנקל]

איך האב גראדע געוואלט שרייבן וועגן דעם, האב איך דיר געגעבן א לייק פארן אויסכאפן... (זעט אויס איך בין געבוירן געווארן שפעט, נישט דו...)
פעילד מעסייע איז א גייסטיש-צערודערטער, אומבאלאנצירטער, אנטי-סאציאלער פארשוין. עס איז א סכנה בכלל ארויפצוקומען אויף זיין ראדאר. אוודאי איז שפירא גערעכט אז פעילד מעסייע האט נישט קיין רעכט צו נעמען א פאר ווערטער וועלכע ער האט געזאגט אין א פריוואטער לעקציע, און אויף דעם בויען ווייטער אז הגרי״ש אלישיב שליט״א איז א ״sick, evil, vindictive man״, ר״ל.