רבי ברוך ממונקאטש

[berlbalaguleh]

בן אדם: איך גיי נישט אריין אין קיין אידעאלאגישע וויכוחים מיט איהם. איך לאז איהם נאר וויסן אז ער ווייסט נישט פון פארשידענע פאקטן...!

[סקרן]

איז ווי לערנט מען אזוי?
ווייל אפי' אין סאטמאר לערנט מען נישט אזוי אויס
כמו ששמעתי כמה פעמים פון תלמידי ה'דברי יואל' אז ער האט געענטפערט ווען מען האט אים געפרעגט
אויב ער האט געזאגט אויף הרב קוק זי"ע דעם זעלבן טיטל ווי איהר יהודי פשוט האט געשריבן אויף זיבוטינסקי אפילו פון קומפיוטער וואלט איך עס נישט געוואלט שרייבן
האט ער געזאגט חלילה איך האב אין מיין לעבן נישט געשאלטן קיין איד און איך האב דאס נישט געזאגט
איז ווי לערענט מען יא אזוי?

[יהודי פשוט]

דאס וויל איך שוין נישט אויס זאגן...

[ארי נוהם]

כווייס נישט פארוואס, אבער ר' ברוך'ל געט מיר די טשילס...
אין א גוטע וועג.


צווישן אלע ארגומענטען, האב איך ווייניג וואס געפונען מזאל זיך מתייחס זיין צום פאלגענדען פונקט: ר' ברוך'ל וואלט זיכער געווען א וועלטס רבי אויב די צווייטע וועלט מלחמה וואלט נישט אויסגעבראכען. די האלעקאוסט האט אים צושאסען פיזיש און גייסטיש, און וויפיל ער זאל נאר האבן געליינט און גענאשט און זיך אויפגעקלערט נאך בעפאר די קריג - כפי השמועה, וואלט ער ווייטער געצויגען די מונקאטשע חסידות נאר אן די מנחת אלעזר'ס ווילד-קנאישע שטריכן. סוף דבר וואלט ער אוועק אלץ צדיק יסוד עולם, גאר א מתנגד צום מדינה הציונות און אפילו די אגודה, און שלום על ישראל.

מה עשה הקב"ה? צוגעשיקט א חורבן, וואס האט חרוב געמאכט זיין אלטע השקפה, און אים אויפגעקלערט און געמאכט אז ער זאל גענצליך טוישען זיין מיינד סעט. די תוצאה איז געווען פאטאל, מ'האט אים צוגרינד געלייגט, צוגענומען די רביסטעווע, זיין זון דער היינטיגער רבי איז געווען צוקריגט מיט עם, און ער איז פארבליבען מיט זיין בינת נבונים.


אבער סגעווען נאך אזא פארשוין ביים קריג, געהייסן האט ער הרב טייכטאל, און אויך ער איז געווען א תלמיד פונעם מנחת אלעזר מיט אלע שיטות. ביים קריג האט ער געזען די בראך פון זיינע אמאליגע שיטות, און טאקע זענדיג די טויט פאר די אויגען האט ער געטוישט זיין מיינונג און עס נאך באוויזען צו פובליצירען אין א ספר מיטן נאמען אם הבנים שמחה. ער איז גע'הרג'עט געווארן ביים קריג, אבער זיינע קינדער האבן איבערגעלעבט.

ער האט געהאט מזל צו שטארבן ביים קריג, אזוי האבן זיינע אייניקלעך - צווישן זיי דער שארפער קנאי ר' מאיר בראנדסדארפער פון די עדה - עם געקענט פושט ולובש צורה זיין. מיטן שטענדיגען נארישן טענה פון מקען נישט דן זיין א איד בשעת צרה, האט מען פארטושט די מוחות און ער האט נישט געמיזט פארשווארצט ווערן לעולמי עד, נאר בלייבן א היימישער אפילו ווען ר' ברוך'ל איז געווארן א שייגעץ פארן טוישן דעה.


וכאן הבן שואל, פארוואס פאלט קיינעם נישט איין, אז ר' ברוך'ל והרב טייכטאל מחייבים את כולם? אפשר טאקע ווייל זיי זענען געקומען פון די שארפסטע קנאות און זיך אפגעשאקלט דערפון ביים קריג, איז עס א סימן אז זייער צווייטער דעה איז מער ריכטיג? אנשטאט זיי פארענטפערן, דארפען מיר זיך פארענטפערן.

[איסר האטלקי]

ער קומט אראפ מארגן אי"ה צו די שמחת החתונה בבית בנו כ"ק אדמו"ר ממונקאטש שליט"א.

(אויב לאזט אים דער זון נישט אריין צום חתונה זאל מען אלארמירן ליפא, ביים קומענדיגן שני וחמישי וועט ער קעיר נעמען דערפון...).

[שמעון וואלף]

ער קומט אראפ מארגן אי"ה צו די שמחת החתונה בבית בנו כ"ק אדמו"ר ממונקאטש שליט"א.

(אויב לאזט אים דער זון נישט אריין צום חתונה זאל מען אלארמירן ליפא, ביים קומענדיגן שני וחמישי וועט ער קעיר נעמען דערפון...).

שעיני וחמישי, כנוסח סקווירא

@ארי נוהם
מ'האט נישט צוגענימען פון ר' ברוך די מונקאטשע רעביסטעווע. ער אליין האט געזיכט צו אנטלויפן דערפון און נישט געווען אינטערעסירט דערין. זעהט אויס ער האט זיך אסאך צאמגעליטן אלץ מונקאטשע רב און ער האט געוואלט פארגעסן דערפון

[ריכטיג]

ארי נוהם, איך זעה נישט פארוואס די בראנדסדארפער טענה איז נעריש, און פארוואס ער מיט ר' ברוכל זענען מחייב את כולם. לענ"ד קען מען פונקט אזוי זאגן פארקערט, פארן קריג זענען זייערע מיינונגען געווען אביעקטיוו, די צרות פונעם קריג האט זיי געמאכט האבן נגיעות.

[יהודי פשוט]

ארי נוהם: איך ווייס נישט צו די ווייסט אבער ביי די מלחמה זענען געוועהן נאך אסאך וואס האבן מכ׳לומר׳שט איינגעזעהן אז זייערע פריערדיגע השקפות זענען נישט געוועהן קיין גוטע, צווישן זיי זענען געוועהן אזעלכע וואס האבן איין געזעהן אז די גאנצע אידישקייט איז נישט גערעכט און זיי האבן נאך די מלחמה אפגעלאזט תורה און מצוות, פאר מיר זאגט דאס גארנישט, אפשר פאר דיר יא, אויב די רעכענסט דיך מיט די השקפות וואס מען האט אוועק געווארן נאך די מלחמה, דעמאלטס ווארף אוועק די גאנצע אידישקייט און פטור א געשעפט.
חוץ פון דעם ביסטו א שטיקל עם הארץ אז דע ווייסט בכלל נישט אז ר׳ ברוכ׳ל ז״ל האט הישט געטוישט קיין שום השקפות דורך אויס די מלחמה ער האט געהאט די זעלבע השקפה פארדעם ווי נאכדעם, נאר איין חילוק אז דורך אויס די מלחמה האט ער געזעהן וויפיל געלט די ציונים ימ״ש האבן גע׳לקח׳נט וואס מען וואלט געקענט מיט דעם ראטעוועהן נאך טויזענטער אידן, אזוי ווי ער האט אליינס מעיד געוועהן.
לגבי טייכטאל, א מורא׳דיגע חכמה צו ברענגען איינס פון הונדערטער תלמידים פון הגה״ק בעל מנחת אלעזר מ׳מונקאטש, פארוואס רעדסטו נישט פון די אנדערע הונדערטע וואס זענען געבליבן געטריי צום בוכ״ע און צו די ריינע אמונה????

[מיר'ער בחור]

ארי נוהם: איך ווייס נישט צו די ווייסט אבער ביי די מלחמה זענען געוועהן נאך אסאך וואס האבן מכ׳לומר׳שט איינגעזעהן אז זייערע פריערדיגע השקפות זענען נישט געוועהן קיין גוטע, צווישן זיי זענען געוועהן אזעלכע וואס האבן איין געזעהן אז די גאנצע אידישקייט איז נישט גערעכט און זיי האבן נאך די מלחמה אפגעלאזט תורה און מצוות, פאר מיר זאגט דאס גארנישט, אפשר פאר דיר יא, אויב די רעכענסט דיך מיט די השקפות וואס מען האט אוועק געווארן נאך די מלחמה, דעמאלטס ווארף אוועק די גאנצע אידישקייט און פטור א געשעפט.
חוץ פון דעם ביסטו א שטיקל עם הארץ אז דע ווייסט בכלל נישט אז ר׳ ברוכ׳ל ז״ל האט הישט געטוישט קיין שום השקפות דורך אויס די מלחמה ער האט געהאט די זעלבע השקפה פארדעם ווי נאכדעם, נאר איין חילוק אז דורך אויס די מלחמה האט ער געזעהן וויפיל געלט די ציונים ימ״ש האבן גע׳לקח׳נט וואס מען וואלט געקענט מיט דעם ראטעוועהן נאך טויזענטער אידן, אזוי ווי ער האט אליינס מעיד געוועהן.
לגבי טייכטאל, א מורא׳דיגע חכמה צו ברענגען איינס פון הונדערטער תלמידים פון הגה״ק בעל מנחת אלעזר מ׳מונקאטש, פארוואס רעדסטו נישט פון די אנדערע הונדערטע וואס זענען געבליבן געטריי צום בוכ״ע און צו די ריינע אמונה????

ס'געווען א איד ר' דוד קליין, א גרויסע גאון, ער האט געמאכט א ספר בית ארזים אויף טור או"ח, א גאונ'ישע עמקות'דיגער ספר, אין ער איז געווען א תלמיד פונעם מונקאטש'ער רב אין נאכן קריג האט ער זיך געדרייט ביים קלויזענבורג'ער רב אין וויליאמסבורג (ער איז געווען עפעס א שטיקל מגי"ש ערגעץ, איינער פון זיינע תלמידים זענען ר' הערשל וועבער, מייסד ארגון הצלה,) אין נאכדעם איז ער געווען רב אין קרית צאנז אין נתניה, פאר א שטיק צייט, נאכדעם איז ער געווען א רב ביי די אגודה אין ב"ב , עכ"פ ער האט געזאגט אז מונקאטש'ער רב וואלט נאכ'ן קריג געהאלטן די זעלבע ווי קלויזענבור'ער רב, לגבי וואוינען אין א"י, אין ארויפגיין קיין א"י וכו' די גאנצע קנאות איז אלס געווען פאר'ן קריג אין פאר ס'שוין געשטאנען א מדינה.

[תנחום]

@מירער בחור
ס'איז א פשוטע זאך, מונקאטשער רב האט נישט געהאט קיין פראבלעם מיט שלש שבועות מ'זעהט נישט קיין איין ווארט וועגן ש"ש און זיינע בריוון אין תיקון עולם, ער האט נאר געהאט א פראבלעם מיט די פרייע לעבן און דאס איז שוין נישט גילטיג היינט

[מיר'ער בחור]

@מירער בחור
ס'איז א פשוטע זאך, מונקאטשער רב האט נישט געהאט קיין פראבלעם מיט שלש שבועות מ'זעהט נישט קיין איין ווארט וועגן ש"ש און זיינע בריוון אין תיקון עולם, ער האט נאר געהאט א פראבלעם מיט די פרייע לעבן און דאס איז שוין נישט גילטיג היינט

ס'איז נישט אזא פשוט'ע זאך בכלל, די אלע רבי'ס/רבנים פון די קרייז, לדוגמא, קאלאשיצע'ער רב, נאסויד'ער רב וכדומה, פון פאר'ן קריג, האבן בפירוש נישט געהאלטען פון גיין קיין א"י וואוינען, אין זיי האבן ענדערש מצדד געווען צו שיקן קיין אמעריקא די המון עם,כידוע סאטמאר'ער רב'ס שיטה בזה.

[אישתישבי]

איז דא נאך וואס האלטען דער איסור פין שלש שבועות חוץ סאטמאר והגלילות?

[שש משזר]

ארי נוהם, איך זעה נישט פארוואס די בראנדסדארפער טענה איז נעריש, און פארוואס ער מיט ר' ברוכל זענען מחייב את כולם. לענ"ד קען מען פונקט אזוי זאגן פארקערט, פארן קריג זענען זייערע מיינונגען געווען אביעקטיוו, די צרות פונעם קריג האט זיי געמאכט האבן נגיעות.

איך פארשטיי נישט די סברא.

אויב די צרות פון קריג מאכט אז א מענטש זאל איבערקלערן הנחות וואס ער האט געמאכט עסנדיג האלעפטשעס און גולאש, און ער זעט אז קנאות איז פונקט גענוג גוט ווען א מענטש זיצט על סיר הבשר, אבער דארט ענדיגט זיך עס, דאן איז די מיינונג וואס ווערט געשאפן אינמיטן קריג די מערסטע אביעקטיוו.

"נגיעות" מאן דכר שמיה? אט די "נגיעות" זענען טאקע די וואס האבן ארויסגעווארפן די קנאות - וואס קומט פון זיצן על סיר הבשר - פון פענסטער, נמצא אז קיין נגיעות זענען נישט פארהאנען.

[ריכטיג]

איך טענה נאכאלץ אז ווען א מענטש איז רואיג און ער שפירט נישט קיין קאנסעקווענצן פון קיין שום צד איז זיין מיינונג מער אביעקטיוו, דאס איז א מסקנא פון א ריינעם שכל (יא יא, מיטן סיר הגאלאש אינאיינעם). אויב גייט ער דורך צרות ביים קריג און ער קומט צום מסקנא אז וואלט געדארפט עולה זיין פריער איז דאס שוין נישט קיין אביעקטיווע מיינונג, ער איז א פארווייטאגטער און די צרות רעדן פון איהם. דאס רוף איך נגיעות.

[בן אדם]

יעדער מענטש האט אייביג צרות, דאס מיינט אז ער איז פיל מיט נגיעלעך. און פון דער יוגנט, וואס עלטער מ'ווערט קומט אלץ צו פארשידענע צרות, דאס מיינט אז א מענטש האט נישט קיין נארמאלע דיעה, ווייל ער איז אייביג אינספארירט פון צרות?

[בן אדם]

לענ"ד דארף מען קוקען אויף דעם מענטש וואס ער איז יעצט. פירט ער זיך אויף ווי א נארמאלע מענטש, ער איז העפי און נישט דיפרעסט, ער זוכט ווייטער צו גיין מיט'ן לעבן, איז ער ס"ה געווארן אויפגעקלערט. ער איז קלוגער געווארן און מ'קען זיך רעכענען אז דאס איז זיין אמת'ע דעת. אבער טאמער זעט מען אז ער איז ליידער נאך באיינדרוקט פון די צרות און נאך אונטער איר רושם המכונה 'דעפרעסט' איז דעמאלטס איז שוין אן אנדער מעשה...

[ריכטיג]

יעדער מענטש האט אייביג צרות, דאס מיינט אז ער איז פיל מיט נגיעלעך. און פון דער יוגנט, וואס עלטער מ'ווערט קומט אלץ צו פארשידענע צרות, דאס מיינט אז א מענטש האט נישט קיין נארמאלע דיעה, ווייל ער איז אייביג אינספארירט פון צרות?

דעפענעטלי! נישט נאר צרות, נאר כל מיני זאכן רצונות וכו' וואס שטיפן מאטיוון אונטערן באוואוסטזיין פונעם מענטש, ס'איז לכאורה בכלל נישט מעגליך צו טראכטן "גענצליך" אביעקטיוו, ס'איז אפשר דא "מער" אביעקטיוו אדער "ווייניגער" אביעקטיוו, אבער "גענצליך" איז לכאורה נישט פארהאן. און איך דינג זיך אביסל מיט דיין נאכפאלגנדע תגובה, אלעס איז דעם מענטשנס "אמת'ע דעת", ס'קען זיין די אמת'ע דעת פון א פריילעכע מענטש און ס'קען זיין די אמת'ע דעת פון א דעפרעסטע מענטש, די שאלה איז אייביג וועלכע דעה איז מער אביעקטיוו.

די איינציגסטע וועג פעסטצושטעלן - אין אלגעמיין - וועלעכע דעה איז אמת איז צו בודק זיין וועלכע דעה מען קען נישט אפפרעגן.

[יהודי פשוט]

ואני הקטן אומר אז די דעה וואס איז די מערסטע אביעקטיוו איז די דעה וואס שטימט די מערסטע מיט די תורה הקדושה

[ריכטיג]

נניח, אבער דא האט ער דאך ביידע מיינונגען געזאגט עפ"י תורה, איז וויאזוי ווייסטו - יהודי פשוט (ווערטער שפיל, איך מיין נישט דירעקט דיר) וואס איז נישט דער גרעסטער למדן - וועלעכע מיינונג איז די אמת'ע דעת תורה אביעקטיווערהייט, און וועלעכע איז מיט נגיעות?

[יהודי פשוט]

נניח, אבער דא האט ער דאך ביידע מיינונגען געזאגט עפ"י תורה, איז וויאזוי ווייסטו - יהודי פשוט (ווערטער שפיל, איך מיין נישט דירעקט דיר) וואס איז נישט דער גרעסטער למדן - וועלעכע מיינונג איז די אמת'ע דעת תורה אביעקטיווערהייט, און וועלעכע איז מיט נגיעות?

כך קיבלתי מרבותי

[סקרן]

מרבותך האסטו זיך געלערנט שעלטן אויך אפשר זענען יענע רבי'ס נישט באגלייבט?

[סקרן]

דאס וויל איך שוין נישט אויס זאגן...

[יהודי פשוט]

מרבותך האסטו זיך געלערנט שעלטן אויך אפשר זענען יענע רבי'ס נישט באגלייבט?

מען זאגט נאך א ווארט פון ר׳ משה׳לע וויזניצ׳ער אויפן פסוק ויאמינו בשם ובמשה עבדו, ווי ווייסט מען אויב איינער האט אמונה אין בוכ״ע, מען קוקט צו ער גלייבט אין משה עבדו

[ריכטיג]

דער בינת נבונים איז דאך אויך געווען א רבי, טא פון וואנעט ווייסטו וועלעכע רבי איז געווען גערעכט?

[יהודי פשוט]

ווען ער האט מחבר געוועהן בינת נבונים איז ער שוין נישט געוועהן קיין רבי