שלמה מימון

[טאמבל סאס]

בס"ד

[justify]שלמה מימון (געבוירן 1753 – 22 נובמבר 1800 ) איז געווען א אידישער פליזאף, געהערט צו די השכלה באוועגו­נג­­­­, און איז אויך גאר באקאנט געווען צווישן די אלגעמיינע גויאישע פיליזאפן אין יענע צייט, בעיקר אדאנק זיינע דערגרייכונגען אין פיליזאפיע אינעם תחום פון עפיסטאמאלידזשי.

שלמה בן יהושע (ער האט שפעטער געטוישט זיין נאמען מכח שעצע צום רמב"ם) איז געבוירן געווארן ערגעץ צווישן 1751 און 1754( ס'איז נישט קלאר) אין דער שטאט סאקאוויבארג נעבן מיר, (היינט בעלארוס) און האט באקומען א טראדיציאנאלע ערליכע חינוך. אלס קינד האט ער זיך ארויסגעוויזן פאר א עילו אין לימוד התורה, און צוערשט האט ער געלערנט תורה ביי זיין טאטן, און שפעטער ביי די תלמידי חכמים אין מיר.

זיינע עלטערן האבן זיך געמיטשעט מיט פרנסה, און אים דעריבער א חתן געמאכט צו צוויי באזונדערע מיידלעך מיט'ן ציהל צוקענען מסדר זיין ביידע נדנ'ס... און ביי 11 יאר האבן אים שוין זיינע עלטערן פארהייראט מיט איינע פון די מיידלעך,(פון שטאט נעסיוויזש) וועמען ער האט הערשט נאר געזען ביי די חופה. און ביי די 14 יאר האט ער שוין א קינד געהאט, און איז געווארן א מלמד. זיין שלום בית, און באציהאונגען מיט זיין שווער און שוויגער זענען געווען שלעכטע, און די לעצטע האבן נישט איינגעהאלטן די קעסט וואס זיי האבן זיך אונטערגענומען כלפי דעם פארל.

נאכדעם וואס עס האט זיך צו אים דערקייקלט צו דער האנט דער מורה נבוכים פון רמב"ם האט ער אנגעהויבן עוסק זיין אין חקירה/פיליזאפיע אין די נעכט, טראץ די אומצופרידנקייט פון זיין משפחה. שפעטער האט ער אנגעפאנגען זיך פארטיפן אין די לעהרעס פון שפינוזה און עמאנועל קאנט. און אזוי האט ער זיך אליין דערלערנט די דייטשע שפראך, דורכן לייענען ביכער, און גיין די גאנצע וועג ביז סלוצק אוואו ער האט זיך באקאנט געמאכט מיט א רב וואס האט געלערנט אין דויטש, און אים פארבארגט ביכער אין פיזיקס, זעה קראפט, און מעדעצין. נאכ'ן ווערן אנשטלאסן פארצוזעצן ווייטער שטודירן, האט ער איבערגעלאזט זיין פאמיליע ביי די עלטער פון 22 יאר.

באקומענדיג א אינטערעסע אין קבלה האט מימון געוויילט א באדייטנדע צייט אין הויז פון מגיד מ'מעזריטש פון די גודלי עולם החסידות, אבער זייענדיק אנטוישט פון אים איז ער אוועק פון דארט. מימון אין זיינע כתבים לאכט אפ פון די מגיד'ס חסידים פאר זייער ענטוזיאזם אין זייער רעבין, און באשולדיגט דעם מגיד אין מאנופולירן זיינע נאכפאלגער. דאך שרייבט ער זענען זיינע געדאנקען און אידעאלן איבער מאראל און רעליגיע מער שכל'דיגער ווי דאס וואס מ'האט אים געלערנט אין חדר.

מכח זיין גרויס אהבה צו תורת הרמב"ם האט ער זיך אנגעהויבן רופן מיטן צינאמען "מימון".

מימון איז אריבער וואוינען קיין פויזן ביי הרב צבי הירש דער רב הקהילה וועמען מען האט גערופן "איש האלוהים". הרב הירש האט ערלעדיגט פאר אים א פאסטן אלס מלמד, אבער טראץ די שוץ וועלכע ער האט געפונען אין פויזן, האבן מימון'ס דעות נישט געשמעקט פאר זיינע קהילה לייט, בפרט די חסידים צווישן זיי, און ער איז דערווייטערט געווארן פון די אידישע קהילה אלס "כופר".

אין יאר 1779 זייענדיק 25 יאר אלט איז מימון פארטריבן געווארן קיין בערלין, דארט האט אים דער אבי ההשכלה משה מנדלסון מקרב געווען, און רעקאמענדירט די רייכע קהילה אידן זיי זאלן זארגן פאר זיינע געברויכן. דריי יאר האט מימון געלערנט אין בערלין אפטייקעריי, אבער ער איז נישט אנגעקומען עס צונוצן פאר א פראקטישע פראפעסיע. זיין לעבן שטייגער וואס איז באצייכנט געווארן א "הפקר'דיגע" איז געווען צופיהל פאר מענדלסאן און ער האט בעפארצוגט אים אוועק צושיקן צו זיינע פריינט קיין אמסטערדאם. ווי אויך האט מימון נישט פולשטענדיג אריינגעפאסט אין די דייטשער געזעלשאפט צוליב זיין ארימקייט און שוואכערע באהאוונטקייט אינעם שפראך.

אבער אויך פון אמסטערדאם איז מימון פארטריבן געווארן צוליב זיינע כפירה'שע דעות וואס ער האט געלאזט הערן ברבים, און האט אפילו גורם געווען מענטשן זאלן אים באווארפן מיט שטיינער. זוימענדיג זיך אין אמסטערדאם איז ער אריינגעפאלן אין מרה שחורה און פרובירט זיך נעמען דאס לעבן, אבער ער האט חרטה געהאט.

לויט ווי ער שרייבט אין זיין אייגענע אויטאביאגראפיע "חיי שלמה" האט ער נאך וואס ער איז אריבער קיין האמבורג זיך געוואנדן צו א גלח זאל אים אפשמד'ן. אבער ווען דער כומר האט אים געפרעגט אויב ער וויל אויף אן אמת זיך טויפן, האט ער מודה געווען אז לדעתו איז אידישקייט מער שכל'דיג ווי נוצרות, אבער נוצרות העלפט בעסער פאר פאר מאראלישע פראקטיק. דער גלח האט זיך אנטזאגט פון אים שמד'ן, און ער איז פארבליבן א איד.

שוין א תקופה פארדעם האט מימון אנגעהויבן טוהן אין חקירה און פיליזאפיע, און אפילו געשריבן מאמרים און ביכער אויף ברוך שפינוזה. ספעציעל איז ער באקאנט געווארן, נאכדעם וואס ער האט געשריבן א חיבור מיט'ן נאמען "ארטיקל אויף טראנסעדענטעלישע פילאסאפיע" איבער דעם דייטשן פיליזאף עמאנועל קאנט וואס האט אים שטארק אינספירירט. דער חיבור האט מימון אליין איבערגעגעבן פאר קאנט, וואס האט אים אנהויב אפגעשטופט, אבער נאכוואס ער האט איינגעשטימט צו מעיין זיין אינעם ספר, האט ער אנטדעקט דעם עמקות דערין. קאנט אליין אבער האט אפגעווארפן מיימון'ס דינגערייען אויף זיינע תורות, אבער האט אויסגעלויבט זיין חריפות, און געזאגט אויף אים "פון צווישן אלע וואס קריגן אויף מיר, איז נישטא קיינער וואס לערנט מיר אזוי גוט אפ ווי אים".



מימון האט אויך פובליצירט א פירוש אויף די מורה נבוכים אין 1790. ווי אויך האט ער געשריבן פאעטן, פארשטעלונגען און ערציילונגען.

אין יאר 1790 האט אים אריינגענומען צו זיך אין גיט, דער דייטשער אדלמאן, הער קאלקרויט – אינעם שטאט נידער-זיגעסדארף וואס איז שלעזיע אין דייטשלאנד, דארט האט ער געוואוינט ביז זיין טויט אינעם 22 נאוועמבער 1800, 48 יאר אלט, ווען ער איז געשטארבן פון אנזעהעוודיגע אלקאהאליזם. זיין קערפער איז געברענגט געווארן קיין גלגאו.

און מען פארציילט אז די קינדער פון די אידישע קהילה זענען נאכגעלאפן נאך זיין ארון און באווארפן מיט שטיינער. מיימון איז באגראבן געווארן חוץ לגדר, אזוי ווי מען האט זיך געפירט יענע תקופה צו טאן מיט מענטשן וואס האבן זיך פראקלאמירט אלץ כופרים.[/justify]

המשך יבוא איבער זיינע שיטות.