רבי דוב בער פון ליעווע - וואס האט דארט פאסירט? (דיסקאסיע)

[חקרן]

עטליכע אינטערעסאנטע זאכן וואס איך האב געפינען.

[קאצקע ציקער]

@חקרן איך האב באקומען א אימעיל אז דו האסט תוגעלייגט א הודעה איך קום אריין והנה פינטל.

זאג, ער איז דיר עפעס שילדיג?

[לית דין בר נש]

ער איז אים גארנישט שולדיג ער וויל אים נאר ווייזן ווי שטארק ער ווארט ארויס פאר זיינע ארטיקלעך
די עולם גייט דא מיט עפעס אזעלכע שווארצע ברילן אנבעליוועבעל

[ריכטיג]

@דובר משרים, ווי איך זעה איז דיין כוונה געווען טאקע אריינצורעדן אין דעם אשכול, אלזא וויל איך דיר בעטן היות דער ספר דובר מישרים איז שוין לאנג נישט דא צובאקומען און דאכצעך אז מכון זכר נפתלי איז אינטערגעגאנגען און איך זוך שוין לאנג דעם ספר, איז אויב דו פארמאגסט דאס אפשר ביסטו זיך מטריח און דו סקענסט דאס לטובת הכלל און דו שטעלסט עס ארויף?
לעצטע מאל איך האב דאס געזעהן געדענק איך אז ס'איז נישט אזוי גרויס.

א דאנק.

ענדליך געטראפן עמיצער וואס פארמאגט דעם ספר, ער האט מיר ערלויבט צו מאכן קאפיס פון אפאר בלעטער.

[ונבנתה העיר]

הפלא ופלא, @חקרן, כ'קוק שטארק ארויס אויפן המשך.

[חקרן]

כאפסט די לאקשן פאר די זופ... מיר האפן בקרוב צוצוקומען צו דעם בריוו און וועלכע זאך עס האט דאס צוגעברענגט.

[בן אדם]

כ'האב געמיינט די בריוו איז סאך ערגער פון דעם.
ס'איז זייער א שיינע בריוו דאס!

[עזריאל]

@חקרן אלעס האט א שיעור! מיר ווארטן שוין זייער לאנג. ווילאנג נאך גייען מיר ווארטן אויפן המשך?
גיי איך אויך דארפן אוועקגעבן מיין צוויי טויזענסטער תגובה דיר צו בעטן?

[חקרן]

נענתי לך... היינט נאכט קומט א פארזעצונג... (כאטש כ'אב נישט געפלאנט.)

[עזריאל]

נענתי לך... היינט נאכט קומט א פארזעצונג... (כאטש כ'אב נישט געפלאנט.)

מיר בלייבן אויף

[חקרן]

טראצדעם וואס דער ליעווער צדיק האט נישט איבעריג ליב געהאט זיינע ברידער און שוואגער - וואס האבן געלייגט דרוק אויף אים צו פירן רבי'סטעווע, און האבן אים כסדר גע'מוסר'ט אויף זיין צוריקגעצויגנקייט, נישט צו וועלן זיין רבי - האט ער פארט געהאט אין די משפחה נאנטע מענטשן מיט וועמען ער האט זיך געשפירט באקוועם און נאנט, צווישן זיי איז געווען דער הייליגער שטיפענעשטער צדיק, ר' מנחם נחום זצוק"ל, וואס האט סוף ימיו געוואוינט אין יאסי, און זיין פלימעניק רבי יצחק פון בוהוש זצוק"ל. מיט די צוויי צדיקים איז דער רבי געווען ספעציעל נאנט, בפרט מיט זיין ברודער וועלכער האט פארמאגט פיל ענליכקייטן צו אים, נישט זאגנדיג קיין תורה און פארשטייענדיג צו די וועלט. עס ווערט דערציילט איז ווען די צוויי צדיקים פלעגן זיך צוזאמענקומען, פלעגט מען שמועסן שעות ארוכות און צומאל פלעגט מען אויך שפילן שאך. עס איז אויך געווען א געוויסע נאנטקייט צווישן דעם לעווער און זיין שוואגער, הרה"ק בעל צמח צדיק מוויזשניץ זצוק"ל, טראץ נישט אזוי שטארק ווי די פריעדיגע אויבנדערמאנטע צדיקים.

יענע ימים-טובים פון יאר תרכ"ט, דעמאלס ווען עס איז פארגעקומען דער ערד-ציטערניש אין יאסי, איז שוין דער שטיפענעשטער געווען שטארק קראנק. טראץ זיין יונגער עלטער פון זעקס-און-פערציג יאר, האט ער זיך געפלאגט מיט קראנקהייטן און איז געלעגן על ערש דוי. נאך די ימים טובים, האט זיך דער ליעווער ארויסגעלאזט אויפן וועג קיין יאסי, צו באזוכן זיין קראנקן ברודער.

אויף יענעם באזוך ווערט דערציילט, אז די צוויי צדיקים האבן געשמועסט אליין אין דער אינערווייניגסטער צימער, בשעת פונדרויסן האבן זיך דערטראגן הויכע טענער פון טענה'רייען. צווישן אנדערע האט מען געהערט דעם שטיפענעשטער זאגן "אז מען זאגט משוגע זאל מען גלויבן", אויך האט מען געהערט זאגן "אז מען שטייגט אויף א פערד, מוז מען קאנען רייטן" און נאך אזעלכע ענליכע רעדערייען.

אין טאג פון י"ד כסלו תרכ"ט האט בית רוזשין געכאפט דעם קלאפ, ווען עס איז נסתלק געווארן דער צדיק פון שטיפענעשט זצוק"ל לגנזי מרומים, בשעת זיין ארט האט איבערגענומען זיין זוהן, הרה"ק רבי אברהם מתתיהו זצוק"ל. די ברידער זענען געזעצן שבעה און גאנץ בית רוזשין האבן געטרויערט נאך דעם גרויסן פארלוסט פון דעם צדיק.

ספעציעל האט וויי געטאן פארן ליעווער רבי דער פארלוסט מיט דער פריצייטיגער פטירה פון זיין נאנטער ברודער. אין א בריוו וואס איז געשריבן געווארן אינעם יאר פוןן די פטירה, שרייבט דער ליעווער 'כי רחוק ממני 'מנחם' משיב נפשי', מיינענדיג דערמיט זיין ברודער, הרה"ק ר' מנחם נחום זצוק"ל. טראצדעם וואס עס איז נישט זיכער צי דער בריוו האט דער ליעווער אליין מנסח געווען, אדער האט ער בלויז אונטערגעשריבן דערויף, לאזט זיך זאגן אז די פטירה פון א נאנטער ברודער האט געלאזט אויף אים א טרויער און צער, ווער רעדט נאך אין אזעלכע צייטן וואס עס האט אים אויסגעפעלט א נאנטער ברודער וואס זאל אים פארשטיין און זיך געפינען מיט אים.

עס איז פאראן א לעגענדע וואס דערציילט, אז די וואך נאך די פטירה פון זיין ברודער, איז דער ליעווער אריינגעקומען צום טיש פרייטאג-צו-נאכטס, ווען פלוצלינג ביי קידוש האט ער אויסגעגאסן די וויין, אוועקגעווארפן דעם בעכער און צוריסן די בעקעטשע. די דאזיגע פאסירונג ווערט דערציילט אויפן ליעווער, טראצדעם וואס עס איז נישט זיכער צי די מעשה איז נישט קיין געבארגטע פונעם קאצקער, אדער גאר האט מען ארויפגעלייגט אויפן קאצקער א ליעווער מעשה. אויף אזויפיל איז גאנץ זיכער אז איינער האט גענומען די מעשה פונעם צווייטן און עס איז מסתמא נישט פארגעקומען ביי ביידע צדיקים די זעלבע מעשה.

אצינד איז דורכגעגאנגען שווערע מצבים אין שטוב פון דער ליעווער צדיק. פון איין זייט האט די רביצין שיינדל מיט די גבאים געזען, אז דער רבי איז אן ערנסטער פראבלעם, ער קען זיך צעלאזן און שרייען אינמיטן גאס און אין בית-המדרש. אפגעזען צי דער פראבלען איז בלויז געווען יום-כיפר, אדער אויך שבת ביי קידוש, האבן די גבאים געזען אז עס איז פראבלעמאטיש מיטן רבי'ן. די באשרייבונגען אין די צייטונגען אז דער רבי וויל זיך שמד'ן, האט נישט צוגעגעבן קיין כבוד פאר ליעווע און עס האט נאר פארגערגערט דער פראבלעם.

דער רבי פון זיין זייט האט אויך באקומען א שווער הארץ אויף די רביצין און די גבאים, אויב איז די לאגע ביז יעצט געווען שווער, האט זיך דער רבי דערזען אין א טיפן פראבלעם. ער האט פארשטאנען אז די רביצין און די גבאים זעען אין אים א פראבלעם, לויט ווי ער האט דערציילט שפעעטער אין טשערנאוויץ, האט ער אנגעהויבן חושד זיין און שמעקן אז די רביצין וויל אים פאר'סמ'ען, כדאי עס זאל נישט ארויסקומען א חילול השם און א פארשוועכונג פארן רוזשענער כבוד. אפגעזען צי עס איז טאקע געווען אזעלכע פלענער אדער נישט, איז דער רבי שוין נישט געווען זיכער מיט זיך און געציטערט צו זיין אין די סביבה פון זיין אייגענע רביצין און גבאים.

לאמיר זיין אויפריכטיג, דער רבי האט באמת געהאט פון וואס מורא צו האבן; אז מיר קוקן וואס דארט האט זיך אפגעטאן, געפינען מיר אז מען האט אים טאקע נישט פאר'סמ'ט, אבער אנדערע גאר שווערע און געוואגטע אקציעס זענען יא דארט פארגעקומען, און ווער ווייסט צי עס איז טאקע נישט געווען אזעלכע סארט פלענער, וואס די רביצין און שטוב מענטשן האבן געהאלטן אז פאר די טובה פון כבוד בית רוזשין און מטעמי חילול השם דארף מען דאס טון. אזוי צי אזוי האט דער רבי געשפירט א געפערליכע דרוק און לחץ, ער איז נישט געווען זיכער מיט זיך און ער האט נישט געוויסט וואס דער מארגן קען אים ברענגען.

כמים פנים לפנים, די רביצין האט אויך געשפירט אז דער רבי דרייעט זיך ארום מיט חשדות אויף יעדע רירנדע זאך אין שטוב, און די לאגע אין שטוב איז געווען שווער און אנגעצויגן. אין א טעלעגראם וואס די רביצין שיקט קיין סאדיגורא אין יענע תקופה, ליינט זיך ווי פאלגענד: 'ברודער גיפערליך קראנק, שוועסטיר און ברודר צום גיכסטין קוממן''.

אין סאדיגורא האט מען שוין געהאט געהערט די שמועות פון יום-כיפור, און מסתמא איז אויך אנגעקומען די צייטונגען און באריכטן וואס דערציילן איבער דעם רבי'ן פון ליעווע. דער סאדיגורא האט דאן געשיקט נאכן ליעווער אז ער זאל קומען אים באזוכן קיין סאדיגורא, אבער דער ליעווער האט זיך אנטזאגט דערפון, פארשטייענדיג אז קיין האניג וועט ער דארט נישט לעקן. זעענדיג דאס, האט דער סאדיגורער געוואלט אליין אראפפארן קיין ליעווע צו זיין ברודער, אבער די דאקטוירים האבן אים אפגערעדט דערפון צוליב זיין שוואכן געזונט מצב. בלית ברירה האט ער געשיקט זיין שוועסטער, הרבנית גיטל מונזון, אז זי זאל פארן קיין ליעווע און פראבירן צו ברענגען דעם ברודער קיין סאדיגורא.

אבער נאך איידער זי איז אנגעקומען קיין סאדיגורא, איז פארגעקומען א געוואגטע אקציע.

די רביצין און שטוב מענטשן פונעם רבי'ן האבן געוויסט, אז איין מענטש איז פאראן אויף וועמען דער צדיק פארלאזט זיך בלינדערהייט, דאס איז דער דאקטער פון שטאט, מיט וועמען דער צדיק האט געהאט א שפראך און ער פלעגט פארברענגען אינאיינעם אויף לאנגע שעות. די משפחה האט זיך דאן פארבינדן מיטן דאקטער, אים משחד געווען מיט פיל געלט אז ער זאל מיטארבעטן מיט די משפחה און טון וואס זיי באפעלן.

אין א מאנטאג אינדערפרי, בערך עלעווע צייט, איז דער רבי געגאנגען כאפן א שפאציר מיט זיין נאנטן פריינד דער דאקטער. די צוויי האבן זיך ארויסגעלאזט אין א קארעטע אויסער די שטאט, כאפנדיג פרישע לופט פון די פרישע פעלדער נעבן ליעווע, אבער צוריק איז דער רבי קיינמאל נישט אהיימגעקומען.

אינמיטן וועג, זיך געפינענדיג אליין מיטן דאקטער, האט אים דער דאקטער אנגעגאסן א גלאז טרינקען, דער רבי האט גארנישט פארדעכטיגט און געזופט פון די טרינקען מיט געשמאק, שמועסנדיג איבער אלס און אלעמען, ווען מיטאמאל האט אים געכאפט א שלאף, דער רבי איז אריינגעפאלן אין א טיפן שלאף, זיך געפינענדיג אליין אויסער די שטאט.

גראד זענען געקומען צו גיין די גבאים מיט די רביצין שיינדל, זעענדיג ווי דער רבי שלאפט טיף, האט מען אים גוט צוגעבינדן, איינגעשפאנט דעם וואגן און זיך ארויסגעלאזט אין וועג אריין קיין סאדיגורא. דער רבי מיט די רביצין, אינאיינעם מיט נאך א גבאי, זענען געווען אויף איין וואגן, בשעת אויף אן אנדערן וואגן וואס איז זיי נאכגעפארן, האבן זיך געפינען נאך עטליכע גבאים און שטוב מענטשן, וואו דארט איז געווען אלע נויטיגע צוגעהערן וואס מען האט געדארפט מיטטראגן אויפן וועג.

אין אנדערע ווערטער: עס איז פארגעקומען א פארכאפונג, מען האט פארכאפט דעם רבי'ן.

קוקנדיג מיט א ניכטערן בליק, קען מען דאס אנקוקן אויף פארשידענע וועגן. אויב זענט איר א ליעווער חסיד, וואלט איר זיכער געשימט און געשוימט אויף די רביצין וועלכער האט אנגעבליך געפייניגט דעם רבי'ן און אים נישט מער און נישט ווייניגער פארכאפט צו זיין ברודער.

ווידער, אויב זענט איר א סאדיגורער חסיד - לאו-דוקא פונעם ליעווער, דאן איז די בילד אנדערש, נעמליך אז דא רעדט מען פון א נאנטער משפחה מיטגליד וואס איז פשוט קראנק און איז נישט ביי זיך. יעדער פארשטייט אז דאס בעסטע ארט פאר אזא איינעם איז צווישן זיינע ברידער און משפחה מיטגלידער און מען מעג און מען דארף אים אהינברענגען פאר יעדן פרייז. איי, ער וויל נישט? - וואס טוט איר מיט אייער קראנקער זיידע וואס פארפירט אז ער וויל נישט גיין אין שפיטאל, ווען ער דארף וויכטיג גיין? - איר וועט אים דען לאזן אינדערהיים? - מסתמא וועט איר רופן א קאר און מיט כח אים אריינפירן אין שפיטאל, אפגעזען צי ער וויל אדער נישט. אט דאס האבן די גבאים מיט די רביצין געשפירט פאר וויכטיג צו טון מיטן רבי'ן, וואס איז נישט בסדר אין יענע טעג.

מען דארף אויך נעמען אין באטראכט, אז וויבאלד די מקורות זענען נישט אלעמאל גלייך, קען אויך געמאלט זיין אז מען האט אים נישט ממש גענומען מיט כח, מען האט אים בלויז צוגערעדט און געלייגט א שטארקן דרוק אז ער זאל פארן קיין סאדיגורא, אפשר האט מען אים אפילו געסטראשעט, אבער נישט ממש פארכאפט. עס ווענדט זיך פון וועלכן שטאנדפונקט מען קוקט אן די מעשה.

דער קידנעפינג און דאס איינשלעפערן דעם רבי'ן, קעגן זיין ווילן, האט אנגעמאכט א מהומה און א רידערניש אין די וועלט, עס איז געווארן א רעש און טומל אין אלע שיכטן און קרייזן, אנגעהויבן ביי חסידים, געגאנגען צו מתנגדים, ביז צו די נוצרים וואס האבן פארפירט אז מען האט געקידנעפט דעם רבי'ן צוליב דעם וואס ער האט זיך געוואלט טויפן רח"ל.

ווען האט זיך דער רבי אויפגעכאפט? - ווי אזוי האט די וועלט אנגעקוקט די פאסירונגען? - אין קומענדיגן פארזעצונג אי"ה.

[moshav zekeinim]

הערליך שיין און לויטער באשריבן.

איך וויל זיך באציען בנוגע די "צדדים" לשבח ולגנאי איבערן פארכאפן דעם ר"ר בער.

דו ביסט אזוי מסביר מיט א גלאטקייט, איך ווייס נישט צו אויפריכטיג אדער ציניש, אז מיטן בליק פון א סאדוגערער חסיד קען מען פארשטיין דעם פארכאפונג ווייל ער איז געווען קראנק.

איך וויל טאקע וויסן וואס דער מיינונג פון א סאדוגערע חסיד איז אין אזא פאל, אבער נאר וויאזוי ער וואלט געהאלטן ווען מען טוט עס מיט אים, אדער מיט אן אנדערן געזונטן מענטש וואס ווערט צעפלאצט פון ווערן געצווינגען צו לעבן א לעבן וואס ער וויל נישט. ס'זאל מיר קיינער נישט איינרעדן אז א סאדוגערער בר דעת האט באמת געהאלטן אז ער איז קראנק געווען. און טאמער האלט ער טאקע אז ער איז קראנק איז דאס גופא א קשיה, אזוי געברעינוואשט ביסטו אז טאמער גייט ער נישט אין שפאן גלייבסטו אז ער איז קראנק?! אן דער סאדוגערער מסך המבדיל דארף מען דאך זיין בלינד אויף צו זאגן אז ער איז קראנק.

אויך מיר א צד.

ווי גייט דאס ווארט: "א מטבע האט טאקע צוויי זייטן, אבער נישט יעדער זייט האט א פנים"...

[עזריאל]

שכח.
האסט געמאכט דעם טאג. זה היום קיווינו.
איך זעה די האלטסט ווארט.
ווען מעג איך מוטשענען פאר די נעקסטע???? לאל

[ליטוואק פון בודאפעסט]

ביי מיר ביי יעדער מעשה וואס איך הער קלער איך ''וואס האט געמוזט פאסירען, כדי מ'זאל פארציילען אזא מעשה?''
למשל, וועגען דער זיך שמד'ען. מסתמא האט ער געשריגען ''לאזט ענק אפ פון מיר, איך דארף זיך דען שמד'ען פטור ווערען פון ענק?!'' פון דעם קען ווערען א סטראשונג, צו א פלאן, צו אפשר גאר אויסגעפיהרט.
דער פחד פונ'ם פארסמ'ען איז אויך פארשטענדליך. א מענטש וואס זיצט איינגעשפארט, נעמט זיך זיין געדאנק ארומלויפען ביז פאראנוי''ע, ווי ברייט באקאנט.
און פון וואנעט ווייסט מען אז ער האט נישט געקענט קיין שפראך? מסתמא ע געבילדעטעט דאקטאר אין רומעניע''ן האט געקענט פראנצעזיש, די שפראך פונ'ם הויכע פענסטער'ס אין יוראפ. דער ריזשינער האט דאך ערצויגען זיין קינדער מיט בילדונג, ער אליינס האט דאך ברייט געקענט אין וועלטליכע עניינים כאחד הנסיכים. איז פארוואס זאל מען מיינען כז זיין קלוגע געראטענעם קינד זאל זיין אנדעריש?

[moshav zekeinim]

דאכט זיך אז אין מזרח אייראפע איז דייטש געווען מער פאפולער ווי פראנצויזיש.

אבער דאס וואס דו פרעגסט איז א קשיה אויף א מעשה, אדער האט מען אים פאקטיש נישט געלערנט קיין געבילדעטע שפראכן, אדער האט ער דאס פארגעסן מיט די צייט, מען קען זיין א קלוגער מענטש אין פארשידענע הינזיכטן אבער קיין שפראכן נישט קענען אויפכאפן. ווי עס ווייזט אויס פון די מקורות איבער זיין געשיכטע אז ער האט קיין דייטש און פראנצויזיש נישט געקענט.

[חקרן]

קודם כל, איך האב מוסיף געווען עטליכע קלייניגקייטן און דעם לעצטן פארזעצונג.

אצינד, לבהירת הענין וויל איך מוסיף זיין, אז טראצדעם וואס קיינער שרייבט עס נישט, קוקט עס אויס אין מיינע אויגן אז פאליטיק האט דא געשפילט א גרויסע ראלע. לויט ווי עס קוקט אויס האט זיך דער ליעווער קיינמאל נישט פארטראגן מיט זיין סאדיגורער ברודער און נישט אומזינסט איז ער אנגעקומען צו דער ווייטער רומעניע, ווייט פון זיין משפחה און פריינט. לויט געוויסע מקורות האט ער נישט באקומען רעכט זיין חלק אין די גרויסע ירושה פון זיין פאטער, און הגם פארן ליעווער האט קיין געלט נישט געפעלט און אויב וואלט ער געוואלט, וואלט ער זיך געקענט אנפילן מיט אוצרות קורח פון די געלטער פון זיינע חסידים, האט ער זיך פאר א סיבה דערווייטערט און אוועקגעפארן וואוינען.

מען דארף אויך נעמען אין באטראכט, אז אין געוויסע רוזשענע מקורות ווערט דער ליעווער באטראכט אלס דער מוח פון די רוזשענער קינדער. עס איז גאנץ מסתבר צו זאגן אז דער סאדיגורער האט זיך געשפירט באדרויעט פונעם ליעווער און זיין מוח איז אים געשטאנען אין וועג. דאס איז געווען די סיבה, אז ווען מען האט געטראפן א מקום וואו מען קען אים רודפ'ן און אים מאכן א רחמנות, א קראנקער און א ספק משומד, האט מען דאס געטאן, אונטערן שלייער פון רחמנות האבן אויפן ברודער.

טראצדעם וואס קיינער שרייבט נישט אזא השערה און עס ווערט אין ערגעץ נישט געברענגט, לאזט זיך דאס זאגן אלס דבר המסתבר מאליו.

נאך א זאך: אין א בריוו וואס א סאדיגורער חסיד שרייבט פאר ר' ניסן באק אין ארץ-ישראל, דערמאנט ער די פאסירונגען פון ערב יום-כיפור תרכ"ט, און ער לייגט צו אז זינט דעמאלס פלעגט דער ליעווער אינדערהייט כסדר זאגן אז ער וויל זיך גיין שמד'ן. דאס אליין אז א סאדיגורער חסיד שרייבט עס, ווייזט אויף עפעס. נעמליך אויף איינע פון די צוויי, אדער אז ער האט טאקע געהאלטן דערביי ח"ו - א זאך וואס דער ליעווער האט שטענדיג געלייקנט און געזאגט אז ער האט קיינמאל נישט גע'חלומ'ט דערפון, אדער אז די סאדיגורער חסידים האבן באופן מסיומת פראבירט אנצוקלעבן אויף אים אזעלכע זאכן, און טראצדעם וואס א רוזשענער קינד איז געווען קודש קדשים אין סאדוגערע, איז פארט געווען א שטיקל ריס דארט.

עס קען אויך געמאלט זיין, אז זעענדיג ווי אזוי די רביצין און די גבאים ווערן דערשראקן ווען ער האט דערמאנט שמד אום ערב יום-כיפור, האט דער ליעווער געפינען א וועג ווי אזוי צו סטראשען, און ער האט דאס גענוצט אויך אינדערהיים, א זאך וואס האט ארויסגערופן גרויס זארג צווישן זיינע נאנטע.

אין מיין באשרייבונג האב איך נישט דערמאנט די נקודה - אז ער האט דערמאנט דעם ענין פון זיך טויפן אינדערהיים - וויבאלד עס לייגט זיך אויפן שכל אז דאס איז א צוגעלייגטע שטיקל פון די צייטונגען, מתנגדי סאדיגורא און מעגליך אפילו סאדיגורא חסידים זעלבסט, וואס האבן געוואלט בארעכטיגן זייערע שריט אדער האבן געשפירט א קאנקערענץ צו זייער רבי'ן.

והבוחר יבחר.

אין יעדן פאל, מיינט דאס נישט חלילה אז דער רבי האט געהאלטן דערביי ח"ו, נאר אז דאס איז געווען א געזונטע סראשע, כמעט די איינציגסטע וואפן וואס ער האט גענוצט קעגן זיינע שטוב מענטשן. מען זאל נישט געפרואווט ווערן.

[moshav zekeinim]

ישר כח חקרן פארן ברענגען פאר די היימיש אידיש ליינער דער שוידערליכער געשיכטע וויאזוי ברודערשאפט האט אביוזט דעם צוטרוי און עס געניצט אויף צו אונטערדרוקן דעם ברודער. ספעציעל אז דאס איז געשען בבית צדיקים און טאקע מיט א צדיקישע מאטיוו.
עס איז אנבאדונגט נויטיג צו וויסן צו טון פארן יונגן דור אז דארט וואו עס גלאנצט קען זיין באגראבן הויפענעס שמוץ און אונטערדרוקונגען. ספעציעל איז עס וויכטוג צו וויסן הויף א הויף וואס איז לכאורה הייליג און מען קען קיין אויםריכטיג שלעכט ווארט נישט זאגן. זאל מען אראפ רייסן דעם אומשולדיגער היילגן שלייער פון זייערע פרצופים, זאל מען אנמערקן אויף די פולע פסולת וואס איז אריין געמישט אין זייער כלומרשטע הייליגע "אוכל", און ויראה הקהל וישפוט.

זאל דער ליעווע סעריע זיין נומער איינס פוו נאך צענליגע ענליכע געשעענישן ביי אזוי גערופענע הייליגע משפחות און הויפן.

[diff]

זיין הו'א איז דיין מסקנה. אזוי באשאפט זיך מעשית

[moshav zekeinim]

מיין מסקנה איז אז שטערקערע געוואונען די שוואכערע, און אז טאמער וויל מען נישט מבטל זיין די אייגענע ישות לחליטין דארף מען קעמפן.

עס איז מיר נישט אזוי וויכטוג וויפיל פראצענט פון די מעשה איז ריכטיג, דער פאקט אז שטערקערע האבן זיך געוואלט משתלט זיין אויף א שוואכערן'ס לעבן מיטן פארבלענדערישן מאטיוו פון בית צדיקים, איז פאר מיר איבער גענוג, און דערפאר דארף יעדער רעכדענקיגער מענטש פארשרייען און אראפ רייסן בכל תוקף, סיי די געשיכטע און סיי אנדערע ענליכע געשיכטעס אין די היסטאריע , עד ימינו אלה.

[berlbalaguleh]

ביי מיר ביי יעדער מעשה וואס איך הער קלער איך ''וואס האט געמוזט פאסירען, כדי מ'זאל פארציילען אזא מעשה?''
למשל, וועגען דער זיך שמד'ען. מסתמא האט ער געשריגען ''לאזט ענק אפ פון מיר, איך דארף זיך דען שמד'ען פטור ווערען פון ענק?!'' פון דעם קען ווערען א סטראשונג, צו א פלאן, צו אפשר גאר אויסגעפיהרט.
דער פחד פונ'ם פארסמ'ען איז אויך פארשטענדליך. א מענטש וואס זיצט איינגעשפארט, נעמט זיך זיין געדאנק ארומלויפען ביז פאראנוי''ע, ווי ברייט באקאנט.
און פון וואנעט ווייסט מען אז ער האט נישט געקענט קיין שפראך? מסתמא ע געבילדעטעט דאקטאר אין רומעניע''ן האט געקענט פראנצעזיש, די שפראך פונ'ם הויכע פענסטער'ס אין יוראפ. דער ריזשינער האט דאך ערצויגען זיין קינדער מיט בילדונג, ער אליינס האט דאך ברייט געקענט אין וועלטליכע עניינים כאחד הנסיכים. איז פארוואס זאל מען מיינען כז זיין קלוגע געראטענעם קינד זאל זיין אנדעריש?

ליטוואק פון בודאפעסט: מיט אט די נקודה ביניך מסכים מיט דיר 100%. די גאנצע ריזשינער משפחה זענען געווען אזאלכע פארגעשריטענע מענטשן און ער, דע ליעווער איז דאך געווען א ספעציעל קינד מיט געבענטשטע כשרונות און טאלאנטן. לייגט זיך עס בכלל נישט אויפ'ן שכל אז ער איז געוועןאזוי פארכניאקט וי א בעלזער יושב. מ'זאגט דאך אז ער האט געליינט ביכער. נו. די ביכער זענען דאך נישט געווען געשריבן אויף אידיש.
איבער די גאנצע ריזשינער/סאדיגור'ע הנהגה האביך א סאך צו קאמענטירן. און מ'זאלל מיר נישט פארדרייען א קאפ אז דאס איז העכערע זאכן וואס אונז פשוטי עם פארשטייען נישט דערצו. איך ווייס אזויפיהל אז ווען איך עס א גוטן סטעיק און איך פארטרונק מיט א קאלטן גלעזל ביר אין א הייסן זומער'דיגן טאג האביך נישט דערביי קיין שום ספעציעלע כוונות. חוץ די תאוות האכילה...א גוט שבת..,.!

[ווייס פרעזידענט]

שיין געשריבן.

מיר ווארטן אויף די המשך הדברים!!!

[און אויב ס'וועט זיין וואס צוצולייגן נאך דיין באשרייבונג, עמיר ארויפשארן די ארבל. כ'האב היבש חומר אויף אים].

איך האף לטוב

Sent from my Nexus 6 using Tapatalk

[berlbalaguleh]

נאך איין אבזערוואציע האביך: פון די אלע באריכטן ווא זענען געברענגט געווארן דורך חקרן נעם איך ארויס אז די רביצין איז גארנישט געווען אזא צדיקת. זי איז געווען יענע סוחר'טע. כאטש זי האט געשטאמט פון דעם העיליגן טשערנאבלער גזע. זי האט זיכער ערגעץ אינמיטן די פרשה געהאט א לאוו אפעיר מיט איינעם פון די גבאים. מ'זאלל מיר נישט קומען פארציילן די העיליגקעיט און גרויסקייט פון די צדיקים לבית טאלנא. זיי זענען געווען איינפאכע פאליטישנס און האבן געארבעט לטובת זייער אייגענע אגענדא. ס'נאר א מזל אז ס'איז נאך דאמאלס נישט געווען קיין אינטערנעט. און מ'האט געקענט פארקויפן לאקשן פאר'ן עולם.
אויך. דער ליעווער וואלט געדארפט ביי א געוויסע נקודה איינזעהן אז זיין רביצין איז א שלאק און ער האט געדארפט כפרות שלאגן מיט איהר. און חתונה האבן מיט א גוטע פרוי וואס וואלט איינגעשטימט אז ער זאלל לעבן אזוי ווי ער וויל. כאטש אין אנהייב זענען זיי געווען לאווי דאווי. אבער ווען ער האט איינגעזעהן אז זי איז א ביטש האט ער זי געדארפט אפ'גט'ן. דאס וואלט אויך געווען פונקט אזא גרויסע פאליטישע באמבע ווי די סטראשונקע אז ער גייט זיך שמד'ן...!

[געוואלדיג]

ר' בערל איהר נעמט זאכן זייער ערנסט, אזא עלטערער איד ווי אייך וואלט שוין געוואוסט אז עס איז מעגליך אז דער סאדיגורער איז געווען א קדוש וטהור און פארט געמאכט א טעות מיט באהאנדלען זיין ברודער, וכן הוא לגבי הרעביצין וואס כאטש וואס לויט די מעשה איז זי געווען יענע סחורה, קען מען נאכנישט אפסטעמפלען מינטשן לויט די מעשה פון אזוי פיל יארן ווייט, א וודאי קען מען בודק זיין די מעשים צו עס איז געווען אויסגעהאלטן, אבער נישט די מענטשן בכלליות.

[berlbalaguleh]

ר' בערל איהר נעמט זאכן זייער ערנסט, אזא עלטערער איד ווי אייך וואלט שוין געוואוסט אז עס איז מעגליך אז דער סאדיגורער איז געווען א קדוש וטהור און פארט געמאכט א טעות מיט באהאנדלען זיין ברודער, וכן הוא לגבי הרעביצין וואס כאטש וואס לויט די מעשה איז זי געווען יענע סחורה, קען מען נאכנישט אפסטעמפלען מינטשן לויט די מעשה פון אזוי פיל יארן ווייט, א וודאי קען מען בודק זיין די מעשים צו עס איז געווען אויסגעהאלטן, אבער נישט די מענטשן בכלליות.

ר' געוואלדיג: ניין.טאקע פארדעם ווייל איך האב שוין ב"ה געגעסן א סאך אפיקומן'ס (נאר נישט אזוי אלט ווי דו ווילסט עס אהערשטעלן...) ביניך געווארן א סקעפטיק אין די גדלות וקדושה וואס מ'פארקויפט אויף די פארשידענע צדיקים. ספעציעל לבית טשערנאביל/טאלנא. איך זעה דאך וויאזוי די היינטיגע (יוצאי חלציהם) זעען אויס..מ'קען אפשר זאגן אז די אינטערנעט האט מיר געשאדט. אבער איך בין געווען א גרויסער תמים אלס יונגל. ווייל איך האב געליינט א סאך מעשיות פון די צדיקים. אויף די צדיקים לבית רוזשין/סאדיגורא למשל זאגט מען גרויסע און הויעכע זאכן איבער דעם לוקסוס'דיגן לעבן וועלכען זיי האבן געלעבט. אבער ביי מיר איז אין מקרא יוצא מידי פשוטו. און איך ווייס אז ווען די רבי עסט א גוטן סטעיק און טרונקט א קאלט גלעזעל ביר אין א הייסן טאג, האט ער פונקט אזוי א הנאה דערפון ווי איך און דו. אדער ווען ער פארט אין א גאלדענע קארעטע געשפאנט צו צוויי שיינע ווייסע פערד (כדרך המלכים) האט ער גאנץ פיין הנאה פון די אטענשן וואס ער ציהט...! נאר ווילאנג ס'איז נישט פוגע אין די רעכטן פון די פשוטי עם באדערט עס מיך בכלל נישט. איך פארגין עס זיי מיט'ן גאנצן הארץ. אבער קיינער זאלל מיר נישט קומען און פארציילן באבע מעשיות אז דאס איז העכערע זאכן. די רבי איז פונקט אזא בשר ודגים ווי איך און א יעדער איינער...!

[ליטוואק פון בודאפעסט]

ר' בערל, אז מ'קוקט אין נישט חסידישע מקורות אויפ'ן ריזשינער זעלבסט, זעט מען א באזעסענע מענטש, נישט קיין העכערע מעשה'ס. למשל, קוק אין זכרון יעקב פונ'ם סעקרעטאר פון ר' יצחק אלחנן ווי ער ברענגט א בריוו פונ'ם ריזשינער וועגען די גזירת הקאנטוניסט'ן ווי ער רעדט זייער נארמאל נישט העכער'ס.
און לגבי די רביצין, דו זאגסט כאטש זי איז פונ'ם הייליגען טשערנאבעלער גזע, איך זאג ווייל זי איז פונ'ם טשערנאבעלער גזע. סקווער איז נישט קיין נייע זאך. גזע בית טשערנאבעל זעט מיר אויס פארפוילט שוין דורות, און דאס איז א טיפישע אויסדרוק פון יענער פארפוילטקייט.