לייבל שטילער האט געשריבן:לבעלי הסייענס: צו איז עס סייענטיפיקלי פראווען אז די וועג צו פראווען עפעס איז נאר דורך סייענס? ואת''ל אז יא, צו איז עס סייענטיפקלי פראווען אז סייענטיפלי פרוף איז פרוף?
עיין ערך דר. פאוטשי וחביריו. בדרך כלל קען מען גלייבן די סייענטיסן, נאמן האומן על טליתו (עפעס אזא לשון איז דא אין בבא בתרא) אבער ווען זיי האבן נגיעות קען מען זיי בכלל נישט גלייבן כמו שראינו אצל הטוב שברופאים לגיהנום ה"ה דר. פאוטשי ההפכפכן (פליפ פלאפער בלע"ז).
יעצט לאמיר זיך ריקן ווייטער, און דערביי וועט אפשר קלאר ווערן פארוואס איך האב געמיסט אזוי מאריך זיין אונעם חלק, פון מציאות הבורה
דער וועג וויאזוי אונז ווייסן אז די תורה איז אמת, און אז ס'איז מסורה לנו מה' ביים בארג סיני, איז דורך מסורה, מיין טאטע, האט מיר אזוי נאכגעזאגט פון מיין זיידע ביז ארויף צו די זיידעס וואס זענען דארט געשטאנען ביים בארג סיני (און אזוי אויך דיין טאטע ביז ארויף)
אבער צו דעם איז דא אפאר שוועריקייטן, קודם כל, אויב אזוי, דאן וויאזוי איז קריסטליכע רעליגיע, און די מוסלאמענער רעליגיע, ועוד, צושטאנד געקומען? פארוואס האבן די מענטשן עס אפגעקויפט? אלא מאי מוז זיין אז מען קען יא איינרעדן מענטשן נאכצופאלגן א רעליגיע,
און נאך א קשיא, (וואס איז געברענגט געווארן אין די כזרי אשכול) אפשר האבן עס טאקע נישט גאנץ כלל ישראל אפגעקויפט, נאר מיט די יארן האט מען עס איינגעבאקן, און אויסגעשפיגן די אימגלויביגע וכ' און אזוי איז געווארן כלל ישראל,
צו דעם דארף מען פארשטיין די יסודות'דיגער חילוק פון די אידישע רעליגיע ביז אלע אנדערע רעליגיעס, אלע אנדערע רעליגיעס, האבן זיך אנגעהויבן דורך איין אינציגער מענטש, ביי די קריסטן איז עס דזיסעס, ביי די מוסלאמענער, איז עס מוחאמוד, וכ', זיי זענען געקומען און זיך אהערגעשטעלט ווי נביאים, און געזאגט כה דיבר ה' אילי וכ', רוב עולם האט עס אויסגעלאכט, אבער צעביסליך האבן עס מענטשן אנגעהויבן צו גלייבן, מענטשן זענען בטבע גלויביג אין זאכן וואס מען קען נישט קלאר אויפווייזן אז עס איז פאלטש, נו גיי ווייז אויף אז ער איז נישט קיין נביא, און פון איין דור ביז די אנדערע, האט זיך עס מער און מער אנגעקלעבט, און עס איז אריבער מדור לדור, און אזוי איז דא א רעליגיע
אבער ביי אדישקייט איז דא א שטארקע פראבלעם צו זאגן אז עס איז פאלטש, די מסורה גייט אז עס זענען געשטאנען ביים בארג סיני, 600,000 אידן, וואס יעדער פון זיי האט געהערט און געזען ווי די באשעפער האט געגעבן פאר אונז די תורה, נא וויאזוי גייט מען איינרעדן אזא ליגנט צו א גרופע מענטשן? מען קען עס גלייך אויפוויזן אויף פאלטש, מען גייט צו די טאטע און מען פרעגט, האט זיך טאקע די באשעפער באוויזן פאר דיר ביים סיני אזוי ווי דער כריזמאטישער יהושע פארקויפט אונז, אדער איז עס הוילע פאנטאזיעס? עס איז גאר שווער איינצורעדן אזא ליגנט, וויל מען קען עס גלייך אויפוויזן אלץ פאלטש
יעצט וועגן דעם האב איך געמאכט די גאנצע הקדמה פון מציאות השם, ווייל למעשה קען מען אויפקומען, און מדחיק זיין וויאזוי, אזא ליגנט זאל 'דוקה יא' פארשפרייט ווערן, אבער אז מען נעמט און באטראכט אז עס איז דא א באשעפער וואס האט באשאפן די וועלט, און באשאפן מענטשן, האט ער דאך עס געטון פאר א סיבה, נישט אזוי? און די סיבה איז אז מען זאל אין דינען, דורך 'די אמת'ע רעליגיע, נא אויב דארף איך טשאזען א רעליגיע, לייגט זיך אידישקייט די מערסטע אויפן שכל צו זיין די ריכטיגע
הכל הוא נפענ''ד, און אדרבה, די מטרה איז ציצוקומען צום 'אמת', אויב איז עפעס נישט אמת, אדער נישט גערעדט צו דער זאך, דאן ברענגט עס ארויף און מיר וועלן עס דורכטון אונאיינען
"שמן למאור" - שמן זית זך להעלות נר תמיד
I can explain it to you but I can't understand it for you Edward I. Koch-
קהל'ס נער האט געשריבן:בדרך כלל קען מען גלייבן די סייענטיסן, נאמן האומן על טליתו (עפעס אזא לשון איז דא אין בבא בתרא) אבער ווען זיי האבן נגיעות קען מען זיי בכלל נישט גלייבן כמו שראינו אצל הטוב שברופאים לגיהנום
מ'גלייבט אין סייענס ווייל "נאמן אומן על טליתו", מ'פרעגט אפ סייענס ווייל "טוב שברופאים לגיהנום".
נישט מער געדאכט האב איך אמאל געשמועסט מיט איינעם וועגן ראיות אויף אידישקייט זאגט מיר יענער וואס הייסט "אין אדם מוריש שקר לבניו", אהנעם אריינגיין וויפיל לאגישע האפט דאס האט כלפי די נושאים הנדברים האב איך גלייך געזעהן אז ער זאגט עס נאך ווי אזא הלכה'דיגע כלל ענדליך צו "אין אדם משים עצמו רשע", אלזא האביך אים נישט געהאט וואס צו ענפערן און כמעט געבליבן מיטן צונג אונדרויסן ביז כ'האב מיר געכאפט אז "עשוי אדם שלא להשביע את בניו"...
ב. די רעליגיע וואס מיר פראקטיצירן, Rabbinic Judaism, האט זיך אויך אנגעפאנגען דורך איין מענטש, רבי עקיבא.
לאמיך עפעס קלאר מאכן, איך בין 'נישט' קיין גרויסע אנגעליינטער פיליזאף, וואס איך האס דא געשריבן איז בלויז ווי איך וואלט עס אנגערופן, בעיבי טאלק, וואס איך האב געהערט און געליינט דא און דארט, און איך בעט טאקע די גרויסע חכמים זאלן זיך אנריפן מיט סברות לכאן ולכאן, ציצוקומען אל האמת,
בנוגע הינדו, ווייס איך טאקע נישט, ווען איך האב גערעדט פריער פון רעליגיעס האב איך בעיקר גערעדט פון די גרעסטע צוויי, איסלאם און קריסטן, איך בין טאקע נישט ווי יתרו וואס האט שוין פארזיכט אלא רעליגיעס, און אויפגעוויזן יעדע אויף פאלטש, איך דארף פשוט מער אינפא אויף הונדו, א קליינע סורטש, ווייזט אז עס האט זיך טאקע נישט אנגעהויבן דורך דוקה איינער, אבער עס פעלט מיר ידיעות, אדרבה צייכן אן, מראה מקומות, אדער שרייב אליינס
בנוגע ר' עקיבא, ער האט נישט אנגעהויבן א נייע רעליגיע, ער האט אפשר איינגעפירט געוויסע זאכן, אבער די תרי''ג מצות, און די יסודות היהדות, האבן די אידן געהיטן א דור פאר אים, בדורו, און א דור נאך אים, סאו ער האט נישט ערפינדן אידישקייט
"שמן למאור" - שמן זית זך להעלות נר תמיד
I can explain it to you but I can't understand it for you Edward I. Koch-
קהל'ס נער האט געשריבן:בדרך כלל קען מען גלייבן די סייענטיסן, נאמן האומן על טליתו (עפעס אזא לשון איז דא אין בבא בתרא) אבער ווען זיי האבן נגיעות קען מען זיי בכלל נישט גלייבן כמו שראינו אצל הטוב שברופאים לגיהנום
מ'גלייבט אין סייענס ווייל "נאמן אומן על טליתו", מ'פרעגט אפ סייענס ווייל "טוב שברופאים לגיהנום".
נישט מער געדאכט האב איך אמאל געשמועסט מיט איינעם וועגן ראיות אויף אידישקייט זאגט מיר יענער וואס הייסט "אין אדם מוריש שקר לבניו", אהנעם אריינגיין וויפיל לאגישע האפט דאס האט כלפי די נושאים הנדברים האב איך גלייך געזעהן אז ער זאגט עס נאך ווי אזא הלכה'דיגע כלל ענדליך צו "אין אדם משים עצמו רשע", אלזא האביך אים נישט געהאט וואס צו ענפערן און כמעט געבליבן מיטן צונג אונדרויסן ביז כ'האב מיר געכאפט אז "עשוי אדם שלא להשביע את בניו"...
מיין טענות זענען נישט באזירט אויף דעים, דעיס זענען נאר מליצות, וואס די עולם קאמפלימענט מיר אין אישי גיי איך מיט דעים, אויב די האסט עס נישט ליב דראפ די מליצה און קוק אויפן עיקר נושא וואס איך זאג.
קהל'ס נער האט געשריבן:מיין טענות זענען נישט באזירט אויף דעים, דעיס זענען נאר מליצות, וואס די עולם קאמפלימענט מיר אין אישי גיי איך מיט דעים, אויב די האסט עס נישט ליב דראפ די מליצה און קוק אויפן עיקר נושא וואס איך זאג.
כ'האב מיך פארגעשטעלט, האסט מיר פשוט דערמאנט פון יענעם סיפור, דעטס אלל.
דרך אגב, כ'האב זייער ליב דיינע מליצות, קיפ איט אפ.
רביה''ק זי''ע האט געשריבן:לויט דעם חשבון האבן יאשקע און מוחאמד אויך נישט אנגעפאנגען נייע רעליגיעס, זיי האבן נאר איינגעפירט נייע זאכן וכו׳ , עיין כאן https://m.youtube.com/watch?v=fDG5U0inNlE
איך הער וואס ער זאגט, אבער נאך אלע מעשיות האט Jesus געקומען און געטוישט די תורה און געזאגט אז ער איז א נביא און וועגווייזער, אבער וואס איז געווען ביי ר' עקיבא?, fill me in
"שמן למאור" - שמן זית זך להעלות נר תמיד
I can explain it to you but I can't understand it for you Edward I. Koch-
ב. די רעליגיע וואס מיר פראקטיצירן, Rabbinic Judaism, האט זיך אויך אנגעפאנגען דורך איין מענטש, רבי עקיבא.
שמאי און הלל זענען געווען פאר ר' עקיבא, כאטש רוב משנה איז פון תלמידיו, פארט קען מען נישט איגנארירען אז ס'געווען פארדעם אפילו לדעת החוקרים. געוויסע קרעדיטן שמעון בן שטח.
''מעיד אני עלי שמים וארץ: בין ישראל בין גוי, בין איש בין אשה, בין עבד בין שפחה, הכל לפי המעשה שעושה, כך רוח הקדש שורה עליו". (תנא דבי אליהו רבא, פרק ט')
עצי שטים האט געשריבן:יעצט לאמיר זיך ריקן ווייטער, און דערביי וועט אפשר קלאר ווערן פארוואס איך האב געמיסט אזוי מאריך זיין אונעם חלק, פון מציאות הבורה
דער וועג וויאזוי אונז ווייסן אז די תורה איז אמת, און אז ס'איז מסורה לנו מה' ביים בארג סיני, איז דורך מסורה, מיין טאטע, האט מיר אזוי נאכגעזאגט פון מיין זיידע ביז ארויף צו די זיידעס וואס זענען דארט געשטאנען ביים בארג סיני (און אזוי אויך דיין טאטע ביז ארויף)
אבער צו דעם איז דא אפאר שוועריקייטן, קודם כל, אויב אזוי, דאן וויאזוי איז קריסטליכע רעליגיע, און די מוסלאמענער רעליגיע, ועוד, צושטאנד געקומען? פארוואס האבן די מענטשן עס אפגעקויפט? אלא מאי מוז זיין אז מען קען יא איינרעדן מענטשן נאכצופאלגן א רעליגיע,
און נאך א קשיא, (וואס איז געברענגט געווארן אין די כזרי אשכול) אפשר האבן עס טאקע נישט גאנץ כלל ישראל אפגעקויפט, נאר מיט די יארן האט מען עס איינגעבאקן, און אויסגעשפיגן די אימגלויביגע וכ' און אזוי איז געווארן כלל ישראל,
צו דעם דארף מען פארשטיין די יסודות'דיגער חילוק פון די אידישע רעליגיע ביז אלע אנדערע רעליגיעס, אלע אנדערע רעליגיעס, האבן זיך אנגעהויבן דורך איין אינציגער מענטש, ביי די קריסטן איז עס דזיסעס, ביי די מוסלאמענער, איז עס מוחאמוד, וכ', זיי זענען געקומען און זיך אהערגעשטעלט ווי נביאים, און געזאגט כה דיבר ה' אילי וכ', רוב עולם האט עס אויסגעלאכט, אבער צעביסליך האבן עס מענטשן אנגעהויבן צו גלייבן, מענטשן זענען בטבע גלויביג אין זאכן וואס מען קען נישט קלאר אויפווייזן אז עס איז פאלטש, נו גיי ווייז אויף אז ער איז נישט קיין נביא, און פון איין דור ביז די אנדערע, האט זיך עס מער און מער אנגעקלעבט, און עס איז אריבער מדור לדור, און אזוי איז דא א רעליגיע
אבער ביי אדישקייט איז דא א שטארקע פראבלעם צו זאגן אז עס איז פאלטש, די מסורה גייט אז עס זענען געשטאנען ביים בארג סיני, 600,000 אידן, וואס יעדער פון זיי האט געהערט און געזען ווי די באשעפער האט געגעבן פאר אונז די תורה, נא וויאזוי גייט מען איינרעדן אזא ליגנט צו א גרופע מענטשן? מען קען עס גלייך אויפוויזן אויף פאלטש, מען גייט צו די טאטע און מען פרעגט, האט זיך טאקע די באשעפער באוויזן פאר דיר ביים סיני אזוי ווי דער כריזמאטישער יהושע פארקויפט אונז, אדער איז עס הוילע פאנטאזיעס? עס איז גאר שווער איינצורעדן אזא ליגנט, וויל מען קען עס גלייך אויפוויזן אלץ פאלטש
יעצט וועגן דעם האב איך געמאכט די גאנצע הקדמה פון מציאות השם, ווייל למעשה קען מען אויפקומען, און מדחיק זיין וויאזוי, אזא ליגנט זאל 'דוקה יא' פארשפרייט ווערן, אבער אז מען נעמט און באטראכט אז עס איז דא א באשעפער וואס האט באשאפן די וועלט, און באשאפן מענטשן, האט ער דאך עס געטון פאר א סיבה, נישט אזוי? און די סיבה איז אז מען זאל אין דינען, דורך 'די אמת'ע רעליגיע, נא אויב דארף איך טשאזען א רעליגיע, לייגט זיך אידישקייט די מערסטע אויפן שכל צו זיין די ריכטיגע
הכל הוא נפענ''ד, און אדרבה, די מטרה איז ציצוקומען צום 'אמת', אויב איז עפעס נישט אמת, אדער נישט גערעדט צו דער זאך, דאן ברענגט עס ארויף און מיר וועלן עס דורכטון אונאיינען
עס איז דא אפאר מאל אין די היסטאריע פון כלל ישראל וואס מען קען זאגן אז דארט האט זיך עס אנגעהויבן. איך וועל נישט ברענגען ר’ עקיבא, אזוי ווי [tag]רביה"ק זי"ע[/tag] האט געברענגט ווייל די ענטפערסט אים זייער גוט, אז די תורה איז געווען פארדעם און נאכדעם. און אויב ברענגען ר’ עקיבא קענסטו ברענגען הלל, ר’ יוחנן בן זכאי ועוד אבער עס איז דא אפאר מאל וואס מען זאגט קלאר אז מען האט נישט געוואוסט צו זאגן פון רוב תורה, און מען פארענטפערט עס מיט כל מיני תירוצים, די מערסט באקאנטע איז די ספר תורה וואס יהושיהו מלך יהודה האט געטראפען אין בית המקדש, די צווייטע איז ביי די עליה פון עזרא וואס מען האט כמעט גארנישט געהאלטן ביז עזרא האט עס [צוריק] אוועקגעשטעלט. און דאס איז וואס באדערט מיר שטארק און אדרבה הלוואי זאל עס דא פארענטפערט ווערן עס איז דא נאך אפאר וואס די קשיות זענען אבער נישט אזוי שטארק (לדעתי) ווי למשל אליהו בהר הכרמל, בימי השופטים איש כל הישר בעיניו יעשה ועוד
1) באווייזן צו א באשאפער האט קיין שום שייכות צו באווייזן צו די תורה. מען קען זיין א פולשטענדיגער כופר בתורה, אדער גאר נישט וויסן אז ס'עקזיסטירט, און פארט גלייבן אין א העכערע כח וואס האט באשאפן יש מאין.
2) די נקודה אז 600,000 מענטשן האבן איבער געגיבן פאר זייערע קינדער וכו, איז שוין אויסגעשמועסט געווארן מערערע מאל דא אויף ק"ש. למעשה: די נקודה האט קיין האפט אין זיך און איז פשוט נישט אמת ווען מען נעמט אין באטראכט די פילע תקופות ווען "כלל" ישראל האט נישט געהאלטן און נישט געוואוסט פון תורה ומצוות.
אוודאי האט מען פאר רבי עקיבא אויך געהיטן מצוות, אבער רבונו של עולם וואסערע מצוות האבן זיי געהיטן? די שומרונים קראים און רעפארמער היטן אויך מצוות, כ׳האב בכוונה געדרוקט אויף Rabbinic Judaism און נישט Judaism בכלליות ווייל קיינער דא איז דאך נישט אינטערעסירט אין אזעלכע שיטות אין אידישקייט ווי Biblical Judaism אדער Renewal Judaism. די רעליגיע וואס מיר היטן, ד.ה. משנה גמרא ספרי תוספתא איז פון רבי עקיבא, דאמר רבי יוחנן: סתם מתניתין רבי מאיר, סתם תוספתא רבי נחמיה, סתם ספרא רבי יהודה, סתם ספרי רבי שמעון, וכולהו אליבא דרבי עקיבא. והיה העולם שמם (שנשתכחה תורה - רש״י), עד שבא רבי עקיבא אצל רבותינו שבדרום ושׁנאה להם, רבי מאיר, רבי יהודה, רבי יוסי, רבי שמעון ורבי אלעזר בן שמוע, והם הם העמידו תורה אותה שעה.
איך וויל פארשטיין וואס דער עולם האלט, די אמונה אז מ׳דארף נישט היטן די תורה שבכתב ווייל ס׳דא א תורה שבעל פה וואס איז וויכטיגער, און אפילו דאס האבן די רבנים א כח צו טוישן אבער נאר רבנים וואס רופן זיך ארטאדאקס, און אז גאט זאגט איין זאך קענען די רבנים זאגן פארקערט ווייל תורה לא בשמיים היא, דאס האט אויך אן עדות פון 600,000 מענטשן?
Do y'all remember before the internet that people thought the cause of stupidity was the lack of access to information? Yeah, it wasn't that
נאר ס'געווען צייטן וואס די עולם האט גענויגט צו די תאוות העולם, ווי געצנדינעריי, וכדו' זענען געקומען עזרא, וכ' און געמאכט א קינות כלל ישראל, און אוועקגעשטעלט, דאס וואס מען האט שוין געוויסט,
בערך אזוי ווי א בעל תשובה היינט, וואס זיין זיידע איז פארכאפט געווארן און ציוניזם און אפגעלאזט אלעס, אבער די פרישע בעל תשובה, קען נאך אנפרעגן ביי זיין טאטע, אדער זיידע, האט באבי געצינדן לעכט? האבן זיי געווען רעליגיעזע אידן וואס האבן געגלייבט וואס מיין מחזיר בתשובה פארקויפט מיר, אדער איז עס אויסגעטראכט
"שמן למאור" - שמן זית זך להעלות נר תמיד
I can explain it to you but I can't understand it for you Edward I. Koch-
רביה''ק זי''ע האט געשריבן:אוודאי האט מען פאר רבי עקיבא אויך געהיטן מצוות, אבער רבונו של עולם וואסערע מצוות האבן זיי געהיטן? די שומרונים קראים און רעפארמער היטן אויך מצוות, כ׳האב בכוונה געדרוקט אויף Rabbinic Judaism און נישט Judaism בכלליות ווייל קיינער דא איז דאך נישט אינטערעסירט אין אזעלכע שיטות אין אידישקייט ווי Biblical Judaism אדער Renewal Judaism. די רעליגיע וואס מיר היטן, ד.ה. משנה גמרא ספרי תוספתא איז פון רבי עקיבא, דאמר רבי יוחנן: סתם מתניתין רבי מאיר, סתם תוספתא רבי נחמיה, סתם ספרא רבי יהודה, סתם ספרי רבי שמעון, וכולהו אליבא דרבי עקיבא. והיה העולם שמם (שנשתכחה תורה - רש״י), עד שבא רבי עקיבא אצל רבותינו שבדרום ושׁנאה להם, רבי מאיר, רבי יהודה, רבי יוסי, רבי שמעון ורבי אלעזר בן שמוע, והם הם העמידו תורה אותה שעה.
איך וויל פארשטיין וואס דער עולם האלט, די אמונה אז מ׳דארף נישט היטן די תורה שבכתב ווייל ס׳דא א תורה שבעל פה וואס איז וויכטיגער, און אפילו דאס האבן די רבנים א כח צו טוישן אבער נאר רבנים וואס רופן זיך ארטאדאקס, און אז גאט זאגט איין זאך קענען די רבנים זאגן פארקערט ווייל תורה לא בשמיים היא, דאס האט אויך אן עדות פון 600,000 מענטשן?
די טענה'סט, אז שוין נאכן צוקומען אז אידישקייט איז ריכטיגע רעליגיע, ווער זאגט אז נאר די ארטידאקסישע רבנים, קענען זאגן וואס די תורה מיינט, אפשר גאר זענען די צדוקים/בייתיסים/קראים/נעאלאגן/משכילים/רעפארמער, גערעכט,
איז דאס דיין טענה?
"שמן למאור" - שמן זית זך להעלות נר תמיד
I can explain it to you but I can't understand it for you Edward I. Koch-
ליב צו וויסן האט געשריבן: די נקודה אז 600,000 מענטשן האבן איבער געגיבן פאר זייערע קינדער וכו, איז שוין אויסגעשמועסט געווארן מערערע מאל דא אויף ק"ש. למעשה: די נקודה האט קיין האפט אין זיך און איז פשוט נישט אמת ווען מען נעמט אין באטראכט די פילע תקופות ווען "כלל" ישראל האט נישט געהאלטן און נישט געוואוסט פון תורה ומצוות.
ביטע צייכן אהן די צייטן און היסטאריע, וואס גאנץ כלל ישראל האט טאטאל פארגעסן די גאנצע תורה, ביז עס איז געקומען איינער און אלעס דערמאנט, איך וויל עס שטאדירן, ייש''כ
"שמן למאור" - שמן זית זך להעלות נר תמיד
I can explain it to you but I can't understand it for you Edward I. Koch-
ליב צו וויסן האט געשריבן: די נקודה אז 600,000 מענטשן האבן איבער געגיבן פאר זייערע קינדער וכו, איז שוין אויסגעשמועסט געווארן מערערע מאל דא אויף ק"ש. למעשה: די נקודה האט קיין האפט אין זיך און איז פשוט נישט אמת ווען מען נעמט אין באטראכט די פילע תקופות ווען "כלל" ישראל האט נישט געהאלטן און נישט געוואוסט פון תורה ומצוות.
ביטע צייכן אהן די צייטן און היסטאריע, וואס גאנץ כלל ישראל האט טאטאל פארגעסן די גאנצע תורה, ביז עס איז געקומען איינער און אלעס דערמאנט, איך וויל עס שטאדירן, ייש''כ
איך האב אנגעצייכנט בקיצור אין די צייטן פון אחז מלך יהודה פאר יחזקיהו, פאר יהושיהו און פאר עזרא הסופר
מנהל האט געשריבן:כ'וויל דערמאנען אז מ'קען דא שרייבן מיט די ציל פון חתירה אל האמת לטובת אידישקייט. אז ס'וועט מיר אויסזעהן אז איינער איז דא נאר מיט'ן ציהל צו קלאפן און אפפרעגן וועט ער נישט קענען דא שרייבן.
כ'האב אויך געטוישט די נאמען פון די קעפל צו מער פאזיטיוו.
ס'איז אביסל קשה רישא לסיפא, פון דאס וואס איר שרייבט ''מ'קען דא שרייבן מיט די ציל פון חתירה אל האמת לטובת אידישקייט.'' איז משמע אז אויב איינער שרייבט אבייעקטיוו, אן א מטרה לטובת סיי וועלכע אויסגאנג, וועט מען איהם שליסן. ווידער פון די סיפא ''ס'וועט מיר אויסזעהן אז איינער איז דא נאר מיט'ן ציהל צו קלאפן און אפפרעגן וועט ער נישט קענען דא שרייבן'' איז משמע אז כל זמן ער צילט נישט אקעגן, אפילו אויב ער איז נישט לטובת, וועט מען איהם יא לאזן שרייבן, וצ''ע
''מעיד אני עלי שמים וארץ: בין ישראל בין גוי, בין איש בין אשה, בין עבד בין שפחה, הכל לפי המעשה שעושה, כך רוח הקדש שורה עליו". (תנא דבי אליהו רבא, פרק ט')