"דארפן" מיר זיך פירן מאראליש ?

[נהורא נפישא]

איך באצוה זיך צו דעם, און אגב איז מאדנע אז ער זאגט אז ס'איז נישט ריכטיג, און דערנאך קלעימט ער אז ס'איז אוממעגליך אויפווייזן זאכן צו זיי זענען אמת צו נישט, כמיין פון ווי ווייסט ער אז ס'איז נישט ריכטיג, אחוץ אז ער וועט ענטפערן אז ער האט אמונה אין לאגיק.

דאס איז שוין נאנסענס, וויל מיר פערסיוון רעאליטעט און איר אייגנארטיגע וועג, ס'איז נישט שייך זיך צו דינגען אויב אינזער רעאליטעט איז אמת צו נישט, ווייל דאס איז די איינציגסטע אמת וואס מיר ווייסן.

דאס אליין איז אויך נישט ריכטיג. אבער מיין שאלה איז, וואס איז די ראיה אז אויב דו האסט יעצט א הונדערטער און דו גייסט מארגן קריגן נאך איינס וועסטו האבן צוויי הונדערט. ווייל היינט האט עס פאסירט מיינט נאכנישט אז מארגן וועט זיך עס איבער'חזר'ן. ווען דו קומסט אויף מיט א ראיה, וועסטו נאכדעם מיר דארפן אויפווייזן פארוואס איך דארף גלייבן די ראיה, און נאכדעם פארוואס איך דארף גלייבן די ראיה אז איך דארף גלייבן די ראיה.

[נהורא נפישא]

יאיר, ארויפצוברענגן ספיקות איבער די חשיבות פון לאגיק מיט "לאגישע ארגומענטן" איז אבסורד.
איך מאך נישט אוועק דאס אז טעכניש דארף מען גלייבן אין די חשיבות פון לאגיק אז זי איז א הונדרעט פראצענטיגע נוצבארע און ווירקזאמע מעטאד, כאטש אינזער עקספיריענס זאגט אינז אז יא, אבער ווער זאגט אז מיר זענען נישט אין פאר סופרייז, אבער דאס איז אזוי ווי איינער זאגט אז דאס וואס ער זעהט און הערט און שמעקט מוז ער גלייבן אז זיינע חושים נארן אים נישט, אבער דאס איז נישט די זעלבע ווי גלויבן אין עפעס וואס ער האט נישט קיין שום מוחשיות'דיגע באווייז.

[יאיר]

וואס איך זאג איז אז לאגיק "אליין" איז self defeating, מען מוז צוקומען צו אן "אמונה" אין לאגיק. באמת איז דאס נישט קיין סאך אנדערש ווי וואס דו זאגסט, נאר אויף אן אנדער נוסח. והשתא דאתית להכי, פונקט ווי ס'איז זינלאז צו זאגן אז לאגיק עקזיסטירט נישט, כאטש ס'איז נישטא קיין לאגישע ראיות דערויף, אזוי איז זינלאז צו זאגן אז דער קאנצעפט פון מאראל עקזיסטירט נישט. דאס מיינט נישט אז מען "דארף" זיך פירן מאראליש ווייל כך גזרה חכמתו ית', דאס מיינט אז מאראל איז אן אינטעגראלער חלק פון אונזער רעאליטעט, אויב נישט איר יסוד, און מיר פירן זיך לויט דעם אפגעזען אויב מיר דארפן יא אדער מיר דארפן נישט. וזה ביאור על כרחך אתה עתיד ליתן דין וחשבון.

[נהורא נפישא]

יאיר דיין ארגומענט איז לעכערליך ביז גאר
דו טענה'סט אזוי היות מ'דארף גלייבן אז לאגיק איז מעטאד צו דערגיין רעאליטעט
און אויב שוין גלייבן גלייב און עטיקס אויך.
גלייבן אין עטיקס אז וואס ?
אוודאי עקזעסטירט סיסטעמן פון עטיקס אבער מיט וואס איז סופיריער די עקזיסטענץ פון עטיקס מיט די עקזיסטענץ פון מאראל קאראפציע
ביידע עקזעסטירן.
עס מאכט סענץ צו פרעגן אויף סיי וועלעכע סיסטעם פארוואס גלייבסטו אין דעם
ס'מאכט אבער נישט קיין סענס צו פרעגן פארוואס גלייבסו אין לאגיק
ווייל ס'איז ניטאמאל דיין גלייבן וואס פעלט זיך דא אויס דיין גאנצע עסענס איז לאגיק
דאס אז דיין מחשבה איז מאטיווירט אין סיי וואספארא וועג איז לאגיק
אינזער מח איז א לאגיק פראצעסירנדן מאשין און מיר לעבן אין דא ראמען פון לאגיק
און ס'איז זינלאז אריבער צו גיין די גרעניץ ווייל דאס קענסטו אויך נאר טוען מיט לאגיק

[יאיר]

פסיכאלאגן האבן שוין לאנג פעסטגעשטעלט אז דער עסענס פון דעם מענטש איז נישט לאגיק. רוב מענטשן מאכן רוב געווענליכע טאג טעגליכע באשלוסן נישט לויט לאגיק נאר לויט אינטואישענס וכדו'.
מאראל איז דער עסענס פון דעם מענטש אסאך מער ווי לאגיק. יעדע פעולה וואס דו טוסט איז ווייל דו זעסט עפעס א וועליו דערין. דאס וואס דו געפינסט פאר וויכטיג זיך צו טענה'ן איבער מאראל איז אויך נאר ווייל דו האסט א מאראלישע שטופ צו דערגיין דעם אמת.
און ווען איך רעד פון מאראל רעד איך נישט פון א ספעציפישע סיסטעם פון מאראל, ווי יוטיליטעריעניזם וכדו', איך רעד פון דעם שורש פון מאראל. פונקט ווי ווען מען רעדט פון לאגיק רעדט מען נישט ספעציפיש פון יוקליד.

[נהורא נפישא]

....

[נהורא נפישא]

...

[נהורא נפישא]

איך האב נישט קיין סאך צייט היינט, און איך וועל נאכצוריקומען בקרוב, אבער די מישט דא ארום.
אמת אז די זוכעניש פארן אמת איז א מאראלישע וועליו אבער סאיז צו זי זעלבע צייט א פראקטישע וועליו וויאזוי זיך אומצוגיין נוצליך , די סיבה פארוואס איך טענה זיך איז פשוט און פראסט ווייל איך האב הנאה צו דערגיין אמת'ן נישט ווייל איך האב א מאראלישע פליכט צו דערגיין דעם אמת
משא"כ מאראל לשם מארא איז לאו דוקא פראקטיש, פארוואס זאל איך זיך צוריקהאלטן פון גנבנ'ן לדוגמא אויס'וועט נישט זיין קיין קאנסעקווענצן.
דאס וואס די זאגסט אז די מח איז נישט קיין לאגישע מאשין נאר איז לעכעריג מישטו אביסל
אמת ס'איז לעכעריג אבער נישט ווייל די מח מאכט נישט קיין לאגישע באשלוסן נאר וויבאלד ס'איז געמישט מיט הנחות קדומות דערפאר זענען די באשלוסן לאו דוקא לאגיש סאביעקטעוולי
איך וועל נאך צוריקומען מסביר סיין וואס איך מיין
דערווייל לאז איך דיר איבער מיט דעם
פארוואס גלויבסטו אין עטיקס מער ווי אין מאראל קאראפציע ?
פאר מער, פון ווי איך קום ליינט דא

[מאטי]

מיר קוקט אויס אז נהורא איז אנגעפיקעוועט מיט עקזיסטענציאליזם און ער ווייסט דאס ניטאמאהל.
Existentialism - צווישן אנדערע - זאגט אז פילאזאפן קענען נישט באשטימטן געזעצן פארן מין האנושי, בעצם איז נישט פארהאן בכלל אזא זאך ווי א שם הכולל פון "היומאן ביאינג". דאס וואס איך בין יעצט ערב יום כיפור מיט מיין גאנצן היסטאריע, געפילן, גוסטע, ענווייראנמענט, און אלעס ארום דעם, איז בכלל נישט דער "היומען ביאינג" ווי דער פאר וועם אריסטאטל שרייבט עטישע געזעצן, קאנט מעג פילאזאפירן ווי לאנג ער וויל מיט Categorical_imperative געזעצן, אבער ער ווייסט נישט צו וועמען ער רעדט בכלל אז ס'זאל שייך זיין כולל צו זיין אלע אונטערן שוץ פון זיינע געזעצן.

ליתר שאת עיין פה
ותמצא נחת. (בעיקר נאך 20 מינוט אינעם קליפ.)

[נהורא נפישא]

[tag]לעיקוואד[/tag] וואס פרובירן מאראל פיליזאפן צו דערגיין ?

[לעיקוואד]

זיי זענען פארנומען אריינשטעקן א ריינדיכע נאגל און א פירעקעדיגע לאך, און האבען נאך טענות אז עס גייט זיי נישט.

[מי אני]

אפאר הערות:

1). די עצם שאלה פונ׳ם אשכול וועט אנרירן אויף די דעבאטע איבער טאמער מאראל קען טאקע מחייב זיין אן קיין ג-ט המצווה על זה, ועיין כאן. (און דאס איז, ווי נישט, א חלק (פון אן אספעקט) פון די ארגומענט פון מאראליטי [פאר ג-ט].)

2). ואגב, בנוגע מאראל האט אפיקורוס געהאלטן אז דאס וואס מ׳פיהלט איז ריכטיג איז אסאך מער א (לאגישע...) קובע אויף וואס איז מאראליש ריכטיג, ווי אפילו עפעס וואס מ׳קומט צו דערצו סתם אזוי דורך סברא וכדומה. דאס גייט אביסל צוזאמען מיט אריסטו׳ס דאקטרין פון ענטעלעטשי וואס לויטעט אז מענטשן האבן א נאטורליכע נייגונג צו ראציאנאל און דאדורך אויסצופארמען א ווירטואס כאראקטער. דאס פירט שוין אריין אין צום שמועס פון דאס עצם באזיס פון לאגיק.

3). עס איז אינטרעסאנט אבער דוד הום וויל פארענטפערן די דערמאנטע פראבלעם פון אינדאקשן [זיך פארלאזען עפ״י ריזען/לאגיק אז ווי אזוי ס׳איז געווען מיט די אקסיאמן וכו׳ וכו׳ איז ווי אזוי ס׳וועט זיין אינ׳ם עתיד די זעלבע - אפגעטייטשט דא אלס ״ווער זאגט מ׳קען זיך פארלאזן אויף לאגיק מעיקרא?״], אז דאס וואס מ׳פארלאזט זיך פון וואס מ׳ווייסט יעצט אויפ׳ן עתיד וועט אויך אזוי זיין [למשל ״די זון האט אויפגעשיינט אין מזרח יעדן אינדערפרי עד האידנא עפ״י די געזעצן פון פיזיקס וכו׳, וועט עס אויך אויפשיינען מארגן אינדערפרי פונקט אזוי״] איז נישט מכח ריזען והנפש המשכלת נאר מכח די נפש המדמה [די אימעדזשינעטיוו פאקולטי]. דער מו״נ (ח״ב פל״ו ול״ח) זאגט אז פון דעם קומט אויך די כח הנבואה ע״ש (ועיין כאן באות א). קען מען מיט דעם זאגן אז יעדע מענטש וואס איז זיך אביסל משלים מיט זיין כח הגיון ונפש המשכלת אויף צו מאדעלן דעם עתיד עפ״י לאגיק און אירע געזעצן וכו׳ קומט צו צו א מדריגה פון נבואה (ועיין להלן במו״נ שם בפמ״ה במדריגות הנבואה). דהיינו אז ער נוצט יעצט/נאכדעם זיין כח המדמה [שמשם הנבואה] אויף צו טאקע אינדאקטן דעם עתיד (וה״ה אפשר אפילו לדידאקשען. ולאידך גיסא זענען דא וואס פארענטפערן פונקט פארקערט. דהיינו אויב וויל מען אזא שטארקע לאגישע חיזוק פאר אינדאקשן, קומט דאך אויס אז אינדאקשן איז פשוט נאך א מין דעדאקשן! (ואגב האט דר. קארל פּאפּער געוואלט ענטפערן עפעס ענליך, עכ״פ לגבי סייענס.)).

4). די פראבלעם גייט אויך מיט א (ווי נישט) מער עמפירישע מהלך אין עפיסטעמאלאגיע. משא״כ אויב נעמט מען אן שטערקער א ראציאנאלישע (עי פריארי) מהלך אין דעם איז נישט אזוי שווער (קאנט האט פרובירט צו ענטפערן עפעס אזוי); די יסוד, אפילו פאר סינטעטישע מציאות׳ן [די ״למעשה׳דיגע״ מציאות׳ן אין די וועלט, ועיין כאן] איז ל״ד עקספיריענס. ועיין מענין זה מכאן ולהלן.

5). די פראבלעם רירט אן אויף דעם צו ס׳קען זיין עפעס וואס איז מער ווי סתם א גלויבונג - עס איז דזשאסטיפייד. עיין (מ)כאן (ולהלן לגבי סקעפטיסיזם בכלל).

6). אל-גאזאלי און וויליאם פון אקהאם האבן מקשר געווען די פראבלעם מיט ג-ט׳ס יכולת. דהיינו, אז ג-ט קען טוישן די געזעצן וכו׳ ווען ער וויל, וממילא ווער זאגט אז די געזעצן וועלן אנהאלטן דאס נעקסטע מאל ‏(עכ״פ ביי זאכן וואס זענען נישט שני הפכים בנושא אחד וברגע אחד)? דאס גייט צוזאמען מיט דעם וואס ער האט געהאלטן אז בעצם גייט נישט ממש די עפעקט נאך די קאוז נאר זיי ווערן געשאפן (אין א בחינה) ביינאנזאם (יעדעס מאל עקסטער, מכח דעם רצון פון ג-ט, און דאס איז טאקע ווי אזוי נסים פאסירן).

7). די פילאזאפן לודוויג וויטגענשטיין, (דר. פּיטער סטראסאן,) דר. קיט קעמפבעל, און דר. קלאדיאוי קאסטא האבן געענטפערט ענליך צו [tag]נהורא נפישא[/tag]’ס תירוץ. דהיינו, עס איז נישט שייך און מען קען זיך אפילו נישט פארשטעלן א וועלט וואו מיר לעבן און מען זאל נישט קענען מאכן קיינע (לאגישע) אינדאקשנס [עס איז אבסורד]. דאס אליין גיבט (עפעס) א קרעדיביליטי דערצו.

8). ובנוגע עקזיסטענשעליזם האט דער פילאזאף סארען קירקעגארד געזאגט אז די פונקט [סינגולעריטי] פון א מענטש׳נס עקזיסטענץ קומט טאקע אפיר ווען ס׳דא א סתירה צווישן געהעריגע אנגענומענע עטיקס און זיין גלויבונג. ווייל זיינע רעליגיעזע מעשים זענען דאס וואס גיבן זיין עקזיסטענץ א ״מינונג״/תכלית/משמעות (בלא יודעים). אבער דאס קלאפט זיך אן אין א שוועריקייט און ברענגט ארויס אין די עפענטליכקייט זיין אפשאצונג איבער (דאס תכלית פון) זיין עקזיסטענץ ווען דאס איז אין קאנטראסט צו די שכליות׳דיגע מאראל וואס ער אנערקענט. ווייל דאס איינהאלטן די אלגעמיינע מאראל/עטיקס ברענגט דעם מענטש צום קישור מיט די יוניווערסאל/כלל [אלס א כעין מציאות] און גיבט פאר׳ן לעבן א משמעות. משא״כ די געבאט וואס גייט דערקעגן פאוקוסט אויף דעם איינצעלנעם און מאכט דאס עקזיסטענץ פונ׳ם יחיד חשוב׳ער ווי דעם. איז דעמאלטס ווערט נולד די [מעטא] פראגע אז יעצט וואס איז טאקע די ״כלל״ וואס גיבט א משמעות צום עקזיסטענץ? אין דעם אליין מוז זיין א ״כלל״.

ער פארענטפערט אז די ״כלל״ דערביי איז דעם/יעדע מענטש׳נס אייגענע סאביעקטיווע געפיל צו וואס ער פיהלט איז ״אמת״ און גיבט א משמעות צו זיין עקזיסטענץ; דאס איז ״אמת״ (עכ״פ) לגבי דאס משמעות פון עקזיסטענץ. די היפך דערפון איז פשוט קאנפארמיטי צום ציבור. ניטשע האט אין דעם כלל טאקע אריינגעשטעלט מאראל אליין, וואס קומט דאך פון דעם ציבור׳ישן קאנסענסוס.

9). ניטשע האט ווי באקאנט געהאלטן נאך שטערקער אז מאראל, און רעליגיע וואס באשטעטיקט דאס און שטארקט דאס, איז צושטאנד געקומען (אלס אן אנטאלאגישע מציאות) פון אזא סארט ״מרידה פון די שוואכע״ כדי די שטארקע זאלן נישט קענען געוועלטיקן אויף זיי כאוות נפשם. אין אנדערע ווערטער, עס איז א ״ווילן צו געוועלטיקן״ פון די שוואכע וואס האט זיך משריש געווען אינ׳ם קאנשענס פון מענטש. און עס קומט אויס אז דער מענטש איז אין א שטענדיגע מלחמה פון זיין אינסטינקט קעגן זיין ווילן, וואס מאכט אים קראנק.

ער האט געהאלטן אז דער שטארקער ״אובערמענטש״ ווען ער אנערקענט דאס האט די פאטענציאל צו גיין ווייטער אין זיין זעלבסט-געוועלטיגונג וכו׳ ווי (סתם) ״גוט און שלעכט״ און צוקומען דערצו אז טאקע אט דאס איז עקזיסטענץ. (אווערסימפליפייד אין גרויסן.)

[מי אני]

10). ארטור שאָפּענהאוער איז געווען פון די ערשטע פילאזאפן זיך צו דינגען אויף די (אימפּליסיט) הנחה פון די פריערדיגע פילאזאפן וואס האבן געהאלטן אז די וועלט/יקום איז מיסודה ראציאנאל. ער האט נישט געהאלטן אז דאס איז מיסודה ל״ד ראציאנאל בכלל. ס׳איז דא א (סארט) ״רצון״ אינ׳ם בריאה וואס פירט אלעס מער מכח אינסטינקט (און אן א טעלעאלאגישע מטרה), און אונז טוהן מיר פּערסיווען די רעפרעזענטאציעס דערפון.

דאס אז יעדע זאך ווערט געפירט דאדורך פאר זיך אליין, מאכט אז דאס נאטור פירט אזוי ווי א כסדר׳דיגע קאמף צווישן אירע באשטיינדלען. דאס איז אחוץ אויב מען טוהט פאָקוּסירן אויפ׳ן חלק ה״רצון״ וואס ליגט אונטער די בריאה, ווי איידער די פּערסיווד מאניפעסטעישאן דערפון אין נאטור, וואס בשורשו איז עס יוניווערסאל און אייניג (ועיין כעי״ז כאן ובאשכול זו מעין ענין זה).

דאס האט אים געפירט צו פארמולירן אז מ׳דארף/זאל זיך פירן מאראליש , ווייל די ״שלעכטס״ וואס ווערט געטוהן וכו׳ צו א צווייטן איז נאר מכח די אינדיווידוּעישאן וואס אונז פּערסיוון אין די בריאה, אבער משורשו ביים ״רצון״ איז דאך אלעס איינס, און דעריבער זאלן מיר זיך פירן מאראליש איינער צום אנדערן, ווייל אזוי פירן אונז זיך גוט צו זיך אליינס (קוק אין [tag]חתן בחור[/tag]’ס ארטיקל די איי אין וועקער 16), ול״ד אז נאר מכח ראציאנאל דארף מען זיך פירן מאראליש (וכדוגמת מהלכו של קאנט).

[berlbalaguleh]

מי אני: את חטאי אני מזכיר...איך האב נישט אדורכגעליינט דיינע לאנגע דיסערטאציעס. איך לאז עס איבער פאר די צייט ווען איך וועלל זיצן אין א ראקינג טשעיר און זיין אנגעטון אין א בעיסבאלל קעפ אז די זונשטראללן זאללן מיר נישט פארבלענדן די אויגן.אבער איך וועלל עס זאגן בקיצור...נמרץ. אז מאראל איז נאר ווערט ווען ס'איז געפלאכטן מיט, און ס'קומט דורך, רעליגיע...די קאמוניסטן האבן אויך א מאראלישע קאוד. אונז זעהמיר דאך וויאזוי זייער מאראלישע קאוד זעהט אויס. טעארעטיש איז זייער סיסטעם די פיינסטע און בעסטע אויף די וועלט. אבער וויפיהל אומ-שולדיג בלוט האבן די באלשעוויקן פארגאסן...?!. ס'איז נישט אז זיי האבן געהאט א שלעכטן פיהרער, סטאלין. ווייל טראצקי און בעריא און כרושטשעוו זענען אויך נישט געווען בעסער...!

[רביה''ק זי''ע]

אבער איך וועלל עס זאגן בקיצור...נמרץ. אז מאראל איז נאר ווערט ווען ס'איז געפלאכטן מיט, און ס'קומט דורך, רעליגיע...

ISIS תוכיח

[berlbalaguleh]

רביה"ק זי"ע: אבער די רעליגיע דארף צו זיין די ריכטיגע ... איך ווייס אז ביי דיר איז דאס נישט קיין ארטיקל. אבער, ביטע זאג מיר, וויפיהל מענטשליכע נפשות האבן די אידן אויסגעהרג'ט אין די לעצטע 2000 יאר...?!

איך רעד נישט, ווען אונז זעמיר דאס ערשטע מאל אריינגעקומען קיין ארץ ישראל אלס א פאלק. דאמאלס האמיר אויסגעהרג'ט די זיי"ן (אדער זאיע"ן) עממים. און ספעציעל די עמלקים. וויפיהל ס'איז אריינגעגאנגען. אבער זייט דאמאלס זעמיר שוין געווארן מער ציוויליזירט...לאל.

[רביה''ק זי''ע]

הקיצור, לויט דיר איז די אידישע רעליגיע נאר געווארן די ריכטיגע פאר ארום צוויי טויזענט יאר צוריק ווען אונז האבן אנגעפאנגען ווערן ציוויליזירט, ביז דאן איז עס געווען אזוי פאלש ווי אלע אנדערע רעליגיעס. א שיינע טעאריע, איך האב אבער אן אנדערע טעאריע...

[מי אני]

ניטשע׳ס טענות זענען געגאנגען נאך טיפער אין דעם. ער האט געזאגט אז כדי מאראליטעט ווי אזוי אונז פארשטייען מיר עס זאל האלטן פעהלט אויס דריי הנחות:

‏1). בחירה חופשית - כדי מען זאל קענען האלטן דעם אגענט/מענטש אונטערן אקט פאראנטווארטליך אויף זיך צו האלטן צום מאראל.

2). אז דער ״זעלבסט״ איז זעהבאר - דהיינו, אז אנדערע קענען דערקענען דעם אגענט׳ס/מענטש׳נס אַקטן און דאס מקשר זיין צו זיינע מאטיוון. דאדורך קען מען שטעלן די אַקטן און עס ״רעינקן״ במדריגה.

‏3). אייניגקייט - אז מענטשן זענען גענוג אייניג בעצם אז איין מאראליטעט איז געאייגענט (און בונדענד) פאר אלע.

ער האט גע׳טענה׳ט אז אלע דריי הנחות האלטן בעצם נישט אויס. אנטקעגן בחירה חופשית נוצט ער די באקאנטע טענה אז טאמער מ׳איז נישט די לגמרי אייגענע [קאָזאַ סוּאיִ] סיבה פאר׳ן פעולה, ווערט עס נישט גערעכענט ווי בחירה חופשית (וכל המסתעף, ולמשל אז זיינע בחירות וועלען זיך ווענדן אין וואס פאר א סארט פּערסאנעליטי וכו׳ ער איז מעיקרא געבוירן אלס וכו׳ וכו׳).

אנטקעגן דאס אז דער ״זעלבסט״ איז זעהבאר טענה׳ט ער אז ס׳איז אומעגליך צו דערגיין אלע דרייווס, רצוניות׳נס, וועריעבּלס וכו׳ וואס זענען גורם אן אקט פון א מענטש; עכ״פ זיכער נישט אויף גענוג עס צו שטעלן אין א היארארכיע כנגד אנדערע אַקטן.

דאס אלעס פירט אריין אין זיין פירכא אויף דאס [פילאזאפישע] אייניגקייט פון מענטשן; אונז קענען מיר דאך נישט דערגיין די קאַוּזעס און דרייווס וכו׳ פונ׳ם מענטש איז טא ווי אזוי קענען מיר אננעמען אז דאס מושג פון [די סייקי פון] מענטש איז אייניג.

[berlbalaguleh]

מי אני: לגבי די באגרעניצונגען פון די ענווייראנמענט וואו מ'איז געבוירן און אין וועלכע סביבה מ'איז אויפגעוואקסן כדי צו האבן בחירה חופשית, ביניך מסכים מיט דעם גרויסן חכם און פילאזאף, ניטשע...! ווייל א טונקל'ער אדער היספאנישער שייגעצ'ל וואס איז אויפגעוואקסן אין הארלעם אדער בעד-סטיי האט נישט דעם זעלבן מאראלישן קאמפאס ווי א יוגנטליכער שווארצער אדער היספאנישער וואס איז אויפגעוואקסן אין העמפסטעד לאנג איילענד. כש"כ ווי א יוגנטליכער אין פלעטבוש אדער בארא פארק פון אידישן אפשטאם...!

די קומענדיגע שאלה דארף געפרעגט ווערן פון די ליבעראלע נפשות וועלכע דרייען זיך דא: ביטע געב מיר די סטאטיסטיקס, וויפיהל מאגגינגס און רויבערייען האבן די יוגנטליכע פון די אנדערע געגנטן אויסער הארלעם און בעד-סטאיי אדורכגעפיהרט אין די פארגאנגענע 10 יאר...?!

[מי אני]

אביסל ענליך צו ניטשע׳ס מהלך, נאר אין אלטע פילאזאפיע:

IMG_7200.jpg

אפלטון האט זיך געדינגען דערויף.

טראמיסיקוס, אין אפלטון׳ס רעפּאבליק, טענה׳ט אויך ענליך בנוגע אז צדק איז צו סערווירן די מאכטפולע.

***

3C237B45-2BE9-43B9-9999-1C97C79625CF.jpeg

דאס איז שוין מער אינעם שמועס פון מאראלישע ריעליזם, ועיין כאן (ולהלן שם).

[מי אני]

ובנוגע די פירכות אויף עיקרי הלאגיק מעיקרא איז אינטרעסאנט אנצומערקן אז דער כינעזער פילאזאף זשואנגצע (פון טאַוּאיזם) נוצט לאגישע ארגומענטן (אין זיין בוך הנקרא על שמו) און דרייט זיי איבער אויף אויפצוווייזן איראציאנאלע ארגומענטן (אין זיין בוך הנקרא על שמו), אויף כדי צו טענה׳ן אויף סקעפטיסיזם אויף לאגיק אליין און קעגן דאס זיך איבער-פארלאזן אויף ראציאנאליזם.

***

דר. מארטין היידעגער האט טאקע געוואלט נוצן די געדאנק אין זיין עקזיסטענשאל פילאזאפיע. ער האט גע׳טענה׳ט אז עפ״י לאגיק איז נישט שייך צו רעדן אדער קוואליפיצירן/קלאסיפיצירן ״גארנישט״, ווייל די רגע מ׳גיבט דאס עני סארט הגדרה הא׳מיר דאס לאגיש אויסגעשלאסן פון זיין ריכטיג ״גארנישט״; עס איז שוין ״עפעס״ א מושג. אבער דאך רעדט מען און מ׳פארשטייט איבער ״גארנישט״; אונז האבן א ״פּרי-טעארעטישע״ איידיע. דאס ווייזט אז בעצם איז אונזער עקזיסטענשאל פּערסעפּשאן וכו׳ העכער לאגיק און עס גייט ווייטער ווי אירע גרעניצן. ווי אזוי אונז ״שפירן״ מיר די סארט זאכן איז דורך עמאשענס [ביי ״גארנישט״ איז עס די ענקזייעטי דערפון].

(דר. רודאלף קארנאפ וחביריו האבן זיך געדינגען מיט אים בכלל.)

***

איך האב געקלערט אז מ׳קען אפשר זאגן א רמז אזוי. די סטאָאיק פילאזאפן האבן צוגעגליכן חכמה צו אן איי: לאגיק איז די קליפה, פיזיקס איז די חלבון, און עטיקס איז די חלמון. וי״א עטיקס איז די חלבון, און פיזיקס איז די חלמון.

עכ״פ לאגיק איז כנגד די קליפה. ולהבדיל די רשב״א זאגט (שו״ת ח״א סימן תקט״ז, והובא בב״י ביו״ד סימן צה ובטו״ז שם ס״ק ב) דהקליפה של ביצה בוודאי מנוקבת היא ע״ש. ואפ״ל לרמז טאקע צו דעם איבער די גבולים פון לאגיק (וידוע פולמוסו של הרשב״א נגד לימוד פילוסופיה).

אויך קען מען זאגן דערין א רמז אז דאס האט א שייכות צום שמועס דא איבער מאראלישע ריעליזם, ווייל אין או״ח סימן שיט זאגן די טו״ז ס״ק יב און די מ״א ס״ק טז אז די חלבון וחלמון ווערן גערעכענט ווי מין אחד (לגבי בורר) ע״ש. ואפשר לרמז אז פיזיקס און עטיקס זענען מין אחד, וכעין דיש ריעליזם לפיזיקס כך יש ריעליזם לעטיקס/מאראל.

[mevakesh]

איך האב נישט דוירך געליינט אלע תגובות ביז אהער אבער דאס איז מיין צוויי צענט אויף די פראגע
מען "דארף" נישט זיין מאראליש מען איז מאראליש. דאס הייסט, יעדע מענטש האט א אינערליכע ציאונג צו גערעכטיקייט, מען קען אפשר דן זיין אויפן פרט צו דאס איז מאראליש אבער מען קען זאגן אז מאראל בכלליות איז דער מערסטע אוניבערסיאלע זאך אויפן וועלט
בקיצור מען דארף נישט זיין מאראליש מען איז אין דער טיפעניש מאראליש

[הקטן]

מען "דארף" נישט זיין מאראליש מען איז מאראליש. דאס הייסט, יעדע מענטש האט א אינערליכע ציאונג צו גערעכטיקייט, מען קען אפשר דן זיין אויפן פרט צו דאס איז מאראליש אבער מען קען זאגן אז מאראל בכלליות איז דער מערסטע אוניבערסיאלע זאך אויפן וועלט
בקיצור מען דארף נישט זיין מאראליש מען איז אין דער טיפעניש מאראליש

דו האסט א אינערליכע פילאינג, א ציאונג, א אינטאאישען (פארוואס טאקע?) אזא תאוה, צו זיין מאראליש
פארוואס זאלסטו דיך נאך געבען די תאוה?

אויב געלאנגט דיר איבער ציקימען די פילינג וואס נייגט דיר צי זיין מאראליש וועסטו קענען אסך מער עקאמפלישען און לעבען, און אסך אנדערע חלקים און לעבן וואס דו ביסט מחשיב, נישט אזוי?!?
פארוואס ריפסטו אן די "ציאונג" - "גערעכטיקייט"?