ידיעות חז"ל און די מציאות

[געוואלדיג]

אולי האט דער הרב אמיתי גאר אויך א ניק דא

[איש חזון]

אויב איז ער א יוד, קען יודיש, און נוצט זיין קעפל, האט ער דאך זיכער א ניק דא...

[געוואלדיג]

איך האב געליינט די ענטפער פון הרב ענבל און ער רעדט צו דער זאך וואס איך האב געטראכט בשעתן ליינען, הרב אמיתי כאטש וואס ער שרייבט אסאך ריכטיגע נקודות טוהט ער פונקט ווי זיינע בר פלוגתות און הייבט אן מיט א ציהל און דרייט און דרייט כדי צו שטימען מיט זיין ציהל

[איש חזון]

איך האב געליינט די ענטפער פון הרב ענבל און ער רעדט צו דער זאך וואס איך האב געטראכט בשעתן ליינען, הרב אמיתי כאטש וואס ער שרייבט אסאך ריכטיגע נקודות טוהט ער פונקט ווי זיינע בר פלוגתות און הייבט אן מיט א ציהל און דרייט און דרייט כדי צו שטימען מיט זיין ציהל

יצויין אז הרב ענבל אין זיין ספר תורה שבעל פה האט א קאפיטל איבער דעם ענין פון דברי טבע בחז"ל.

[כפתור]

גענומען פון מעלות. איינער פארשטייט די ענטפער?

[מצפצף]

@איינגעמיירעט, געזעהן אמאל פון הרב יצחק ברויאר אז ס'האט נישט קיין פשט מוכיח צו זיין גאט מיט לאגיק, ווייל דאס זאגט באחת אז לאגיק איז העכער פון גאט, ד.מ. וויבאלד לאגיק איז דער קובע צו ס'בכלל דא א גאט קומט אויס אז לאגיק - אלץ אן אקסיום - שטייט העכער פון גאט.
(און דער אמת איז נאכמער, אז אונז זאגן אז ס'איז דא א גאט האט ער דאך אוועקגעשטעלט די לאגיק איז אויף וואס טענה'ט מען זיך בכלל? בין איך דער איינציקסטער וואס ס'באדערט מיר דעם פאראדאקס? )

די רמבם אין מורה זאגט פונקט פארקערט

[ריכטיג]

א מראה מקום ביטע.

[אישתישבי]

ער מיינט צו זאגן אז דער מורה בכללות קומט אויפצוווייזן אז עס איז דא א גאט מיט חקירה = לאגיק.

עס איז נישט ריכטיג ווייל נישט דאס איז דער מורה. דער מורה איז מסביר וואס איז גאט לויט חקירה. איך האף די דארפסט נישט א מראה מקום אויף דעם.

[הקטן]

@איינגעמיירעט, געזעהן אמאל פון הרב יצחק ברויאר אז ס'האט נישט קיין פשט מוכיח צו זיין גאט מיט לאגיק, ווייל דאס זאגט באחת אז לאגיק איז העכער פון גאט, ד.מ. וויבאלד לאגיק איז דער קובע צו ס'בכלל דא א גאט קומט אויס אז לאגיק - אלץ אן אקסיום - שטייט העכער פון גאט.
(און דער אמת איז נאכמער, אז אונז זאגן אז ס'איז דא א גאט האט ער דאך אוועקגעשטעלט די לאגיק איז אויף וואס טענה'ט מען זיך בכלל? בין איך דער איינציקסטער וואס ס'באדערט מיר דעם פאראדאקס? )

די רמבם אין מורה זאגט פונקט פארקערט

די רמב"ם, עט-עי-מינימום, האלט זאלסט ניצען לאגיק דארט וואו ס'מאכט סענס צי ניצען לאגיק, איז אויב וואס הרב יצחק ברויאר זאגט איז לאגיש, דאן לויף דערמיט.

[berlbalaguleh]

רבותיי: איך בין נישט קיין פילאזאף אדער חקרן. אבער איך האב מיין פערספעקטיוו איבער די בריאת והנהגת העולם. דער אייבישטער/באשעפער/פיהרער פון די וועלט איז אייביג דא. (יא. הוגה און די אנדערע פסעוודא אינטעלעקטואלן/אפיקורסים.) ער האט פיזיש באשאפן די וועלט.(בהבל פיו.) ס'קען זיין אז ס'האט זיך אויספארמירט אין משך פון טויזנטער יארן לויט אונזער רעכענונג.און דער אייבישטער האט אריינגעלייגט חוקי הטבע. נאטורליכע געזעצן. און איינס פון די געזעצן איז ..."עוואלוציע"...אז די נאטור טוט זיך אליינס אדזשאסטן און צו פאסן אויף א שטאאטן לאנגזאמען וועג. נאר איין זאך איז זיכער. די זון וועט קיינמאל נישט אויפשיינען אויף מערב אדער אונטערגיין אויף מזרח.

די זעלבע איז ווען ס'קומט צו מעדיצין און ביאלאגיע. ס'זענען דא געוויסע חוקי הטבע וואס דער אייבישטער האט איינגעשטעלט. נאר צו מאל (לעת הצורך) מישט ער זיך אריין און איז משנה די טבע. אבער די הנהגה איז באהאלטן. כדי נישט אוועקצונעמען די בחירה פון א מענטש.

משל למה הדבר דומה. צו א מענטש וואס האט געבויעט א וואונדערליכע מאשין. און ער קאנטראלירט עס מיט רעמאוט קאנטראל. די טיפשים וועללן זאגן אז די מאשין פארט פון זיך אליינס. זיי זעהען אבער נישט. און וויללן נישט וויסן אז דער מייסטער וואס האט געבויעט די מאשין קאנטראלירט עס פון א באהאלטענעם פלאץ...!

[אישתישבי]

רבותיי: איך בין נישט קיין פילאזאף אדער חקרן. אבער איך האב מיין פערספעקטיוו איבער די בריאת והנהגת העולם. דער אייבישטער/באשעפער/פיהרער פון די וועלט איז אייביג דא. (יא. הוגה און די אנדערע פסעוודא אינטעלעקטואלן/אפיקורסים.) ער האט פיזיש באשאפן די וועלט.(בהבל פיו.) ס'קען זיין אז ס'האט זיך אויספארמירט אין משך פון טויזנטער יארן לויט אונזער רעכענונג.און דער אייבישטער האט אריינגעלייגט חוקי הטבע. נאטורליכע געזעצן. און איינס פון די געזעצן איז ..."עוואלוציע"...אז די נאטור טוט זיך אליינס אדזשאסטן און צו פאסן אויף א שטאאטן לאנגזאמען וועג. נאר איין זאך איז זיכער. די זון וועט קיינמאל נישט אויפשיינען אויף מערב אדער אונטערגיין אויף מזרח.

די זעלבע איז ווען ס'קומט צו מעדיצין און ביאלאגיע. ס'זענען דא געוויסע חוקי הטבע וואס דער אייבישטער האט איינגעשטעלט. נאר צו מאל (לעת הצורך) מישט ער זיך אריין און איז משנה די טבע. אבער די הנהגה איז באהאלטן. כדי נישט אוועקצונעמען די בחירה פון א מענטש.

משל למה הדבר דומה. צו א מענטש וואס האט געבויעט א וואונדערליכע מאשין. און ער קאנטראלירט עס מיט רעמאוט קאנטראל. די טיפשים וועללן זאגן אז די מאשין פארט פון זיך אליינס. זיי זעהען אבער נישט. און וויללן נישט וויסן אז דער מייסטער וואס האט געבויעט די מאשין קאנטראלירט עס פון א באהאלטענעם פלאץ...!

זייער שיינע דברים של טעם.

אבער פין ווי ווייסטו טאקע אז עס איז דא איינער מיט א רימאט קאנטראל? דורך רופען איינער א טיפש ווערט עס נאך נישט אמת.

בכלל וואס די זאגסט אז די הנהגה איז באהאלטן כדי נישט אוועק צו נעמען די בחירה האט אפאר פראבלעמען.
א. די זאגסט אז דער וואס זאגט אז עס איז נישטא קיין הנהגה איז א טיפש. אויב איז עס באמת באהאלטן, פארוואס איז ער א טיפש?
ב. אויב איז עס באמת באהאלטן, פין ווי ווייסטו?
ג. אויב די ווייסט יא, האסטו דאך נישט קיין בחירה.
ד. ווער זאגט אז מענטשן האבן בחירה בכלל?

[calculator]

זייער שיינע דברים של טעם.

אבער פין ווי ווייסטו טאקע אז עס איז דא איינער מיט א רימאט קאנטראל? דורך רופען איינער א טיפש ווערט עס נאך נישט אמת.

בכלל וואס די זאגסט אז די הנהגה איז באהאלטן כדי נישט אוועק צו נעמען די בחירה האט אפאר פראבלעמען.
א. די זאגסט אז דער וואס זאגט אז עס איז נישטא קיין הנהגה איז א טיפש. אויב איז עס באמת באהאלטן, פארוואס איז ער א טיפש?
ב. אויב איז עס באמת באהאלטן, פין ווי ווייסטו?
ג. אויב די ווייסט יא, האסטו דאך נישט קיין בחירה.
ד. ווער זאגט אז מענטשן האבן בחירה בכלל?

צו וויסען א זאך וואס מען זעהט בגלו, דארף מען נישט זיין קיין חכם, אבער אויף א זאך וואס איז באהאלטן און מיט חכמה קען מען עס אנדעקען, ווער עס אנדעקט עס נישט איז א טיפש.
און דאס אז מען קען עס נישט מסביר זיין מיינט נאך נישט אז עס פעלט אין השגה.

[berlbalaguleh]

רבותיי: איך בין נישט קיין פילאזאף אדער חקרן. אבער איך האב מיין פערספעקטיוו איבער די בריאת והנהגת העולם. דער אייבישטער/באשעפער/פיהרער פון די וועלט איז אייביג דא. (יא. הוגה און די אנדערע פסעוודא אינטעלעקטואלן/אפיקורסים.) ער האט פיזיש באשאפן די וועלט.(בהבל פיו.) ס'קען זיין אז ס'האט זיך אויספארמירט אין משך פון טויזנטער יארן לויט אונזער רעכענונג.און דער אייבישטער האט אריינגעלייגט חוקי הטבע. נאטורליכע געזעצן. און איינס פון די געזעצן איז ..."עוואלוציע"...אז די נאטור טוט זיך אליינס אדזשאסטן און צו פאסן אויף א שטאאטן לאנגזאמען וועג. נאר איין זאך איז זיכער. די זון וועט קיינמאל נישט אויפשיינען אויף מערב אדער אונטערגיין אויף מזרח.

די זעלבע איז ווען ס'קומט צו מעדיצין און ביאלאגיע. ס'זענען דא געוויסע חוקי הטבע וואס דער אייבישטער האט איינגעשטעלט. נאר צו מאל (לעת הצורך) מישט ער זיך אריין און איז משנה די טבע. אבער די הנהגה איז באהאלטן. כדי נישט אוועקצונעמען די בחירה פון א מענטש.

משל למה הדבר דומה. צו א מענטש וואס האט געבויעט א וואונדערליכע מאשין. און ער קאנטראלירט עס מיט רעמאוט קאנטראל. די טיפשים וועללן זאגן אז די מאשין פארט פון זיך אליינס. זיי זעהען אבער נישט. און וויללן נישט וויסן אז דער מייסטער וואס האט געבויעט די מאשין קאנטראלירט עס פון א באהאלטענעם פלאץ...!

זייער שיינע דברים של טעם.

אבער פין ווי ווייסטו טאקע אז עס איז דא איינער מיט א רימאט קאנטראל? דורך רופען איינער א טיפש ווערט עס נאך נישט אמת.

בכלל וואס די זאגסט אז די הנהגה איז באהאלטן כדי נישט אוועק צו נעמען די בחירה האט אפאר פראבלעמען.
א. די זאגסט אז דער וואס זאגט אז עס איז נישטא קיין הנהגה איז א טיפש. אויב איז עס באמת באהאלטן, פארוואס איז ער א טיפש?
ב. אויב איז עס באמת באהאלטן, פין ווי ווייסטו?
ג. אויב די ווייסט יא, האסטו דאך נישט קיין בחירה.
ד. ווער זאגט אז מענטשן האבן בחירה בכלל?

ווייל א נארמאלער מענטש ווען ער זעהט א וואונדערליכע מאשין וואס דרייטציך אויסגערעכנט און פראדוצירט וואונדערליכע זאכן פארשטייט ער אליינס אז די מאשין האטציך נישט געשאפן דורך אן עקספלאוזשן. נאר איינער א קלוגער מייסטער האט עס געבויעט. איי ס'דרייטציך און ער זעהט נישט ווער ס'דרייט עס. מוז זיין אז ס'איד דא א פיהרער...! אויף דעם האביך אן אינטרעסאנטע מעשה'לע. נאר איך בין נישט אין די מאאד )(Mood vs. Mode) עס איבערדערציילן...!

[מי אני]

א- איך מיין אז מיר קענען גרינג אויפווייזן אז מאטעמאטיק איז נישט די absolute underlying principle פון די אוניווערס, סיי דורך גאדעל'ס טעאראם וואס ווייזט אז ביי א געוויסע פוינט איז מאטעמאטיק זיך סותר מיט זיך אליין, און סיי דורך אויפווייזן אז ס'איז דא זאכן וואס קענען נישט ווערן מוסבר דורך מאטעמאטיק. דאס מיינט, אין אנדערע ווערטער, אז לאגיק איז נאר א געצייג.

ס'איז אינטרעסאנט אנצומערקן דר. מעקס טעגמארק׳ס Mathematical Universe Hypothesis וואס לויטעט אז נישט נאר אונזער גאנצע רעאליטעט קען מען מסביר זיין ״דורך״ מאטעמאטיקס, נאר אונזער רעאליטעט ״איז״ מאטעמאטיקס. (איך פארשטיי אז דאס פרעגט נישט אפ בכלל וואס יאיר זאגט.)

ערגעץ-וואו אין חז"ל ווערט געברענגט (אזוי האב איך געהערט, קיינמאל נישט געזעהן אליינס) אז א חלום פון א מענטש געדויערט נישט מער ווי 7 סעקונדעס. איז דאס אמת?
ביי מיר קוקט דאס אויס אוממעגליך.
אין וויקיפידיע זאגט ער:
Dreams can last for a few seconds, or as long as 20 minutes.

מבשרי אחזה, איך האב אסאך מאל חלומות (און אפילו נייטמערס/קאשמארן...) וואס געדויערט לכה"פ א האלבע שעה אויב נישט מער... און אפט מאל דערוועק איך זיך אינצווישן בהבטחת "פארזעצונג קומט", ויישן ויחלום שנית און דער המשך זעצט פאר... א לאנגע ריזיגע מעשה וואס איז ממש נישט במציאות עס זאל נעמען בלויז 7 סעקונדעס.

איבער דעם ענין פון זמן אין חלום איז אינטרעסאנט צו זעהן דעם פילם Inception.

דער אינטרעסאנטע זאך איז, אז דער רמב"ם שרייבט קלאר אז ער נעמט וואס ער ווייסט פין די גוים, און כ'דענק נישט ווער עס זאגט עס, אז דער רמב"ם האט געמעגט, ווייל בעצם האבען די אידן געהאט דער חכמה און די גוים האבען עס געלערנט פין די אידן. נאר עס איז פארגעסען געווארען פין די אידען, און אלעס וואס די גוים ווייסען קומט פין די אידען, און דער רמב"ם האט נאר צוריק גענומען דער חכמה פין די גוים. גיי פארשטיי. בעצם האט דער חפץ חיים געוויסט וויאזוי צו מאכען עלעקטריק פין וואסער. און דער חזון איש צו מאכען אפעראציעס.

בנוגע דאס אז חכמות הגוים קומט פון חכמות ישראל זאגט דער מצודות דוד (מלכים א ה יב), עכ״פ לגבי די משלי חכמה פון שלמה המלך וז״ל, ״והנה המשלים ההם אינם נמצאים אצלינו, כי רבים מספריו נאבדו מאיתנו בגלותינו ובאו ליד האומות, ומהם העתיקו מילים וקראו על שמם ואולם גנוב הוא אתם״ ע״כ.

[רביה''ק זי''ע]

די קלוגע אויסדרוק "הרוצה לשקר ירחיק עדותו" דאס קומט אויך במקור פון די אידן...?

[berlbalaguleh]

די קלוגע אויסדרוק "הרוצה לשקר ירחיק עדותו" דאס קומט אויך במקור פון די אידן...?

רביה"ק זי"ע: איך וועיס נישט. (אזוי ווי דער העיליגער רעבע פון ראקלענד קאונטי.). אויב די גמרא איז א גריכישע אינווענשן. און די תנאים און אמוראים זענען געווען גריכישע פילאזאפן, דאמאלס איז דאס זיסע און פונקטליכע ווערטל א גריכישע חכמה. און אויב די גמ' און די לערנערס זענען אידן. דאמאלס איז עס א אידישע חכמה. (די קארעאנער האבן נאך דאמאלס נישט געלערנט קיין גמרא. און ס'איז נאכנישט געווען קיין מירער ישיבה. אפילו טעלעוויזשן איז נאך אויכעט נישט געווען אין יענע צייטן...!

[מי אני]

די רא"ש זאגט (שבועות פרק ו, אות יג; מא:), כי יאמרו העולם הרוצה לשקר ירחיק עדיו ע"ש...

[מי אני]

דער תשב״ץ (ח״א סימן קד) זאגט אויך אזא געדאנק (בדרך אפשר, לגבי חשבון העיבור והספרים שחברו בה חכמי יון) ע״ש. ווי אויך דער כוזרי (מאמר ב, סו) זאגט אויך אזוי ווי דער מצודות. און ווי יידל האט דא צוגעברענגט האט טאמאסא קאמפאנעלא געשריבן בשם אמבראזיאס אז פיטעגאראס האט געשטאמט פון אידן און זיינע חכמות קומען פון זיי.
‏

[מי אני]

דער ליקוטי מוהר״ן (ח״א סא) זאגט אז אונז האבן פארלוירן די חכמות המדע, ווי אויך כח הכתיבה בלשה״ק, צו די גוים דורכ׳ן האבן שלעכטע מנהיגים וואס האבן יונק געוועזן זייער חכמה פון בחינת מותרות ע״ש.

‏ואין כל חדש...

[מי אני]

פון דא.

[מי אני]

דער אראבישער פילאזאף אל-גאזאלי האט (להבדיל) אויך געזאגט ענליך. ער האט גע׳טענה׳ט אז די זאכן/חכמות וואס זענען נתגלה געווארן צו (למשל) אברהם אבינו ע״ה און משרע״ה בנבואה זענען אנגעקומען צו די חכמי יון און זיי האבן דאס (בטעות) אנגעהאנגן אויף זייער אייגענע ראציאנאל. ער האט פרובירט דאס אויפצוווייזן דורכ׳ן טענה׳ן אז בעצם אויף א חלק פון זייערע הוכחות, הגם זיי זענען אמת, קען מען זיי נישט געהעריג אויפווייזן עפ״י לאגיק (אויף די ספעציפישע פעלער וואס ער ציטירט האט זיך אבן רשד [אוועראס] געדינגען מיט אים).

ער האט דאס אויך געזאגט בנוגע זייערע עטיקס.

[מי אני]

א- איך מיין אז מיר קענען גרינג אויפווייזן אז מאטעמאטיק איז נישט די absolute underlying principle פון די אוניווערס, סיי דורך גאדעל'ס טעאראם וואס ווייזט אז ביי א געוויסע פוינט איז מאטעמאטיק זיך סותר מיט זיך אליין, און סיי דורך אויפווייזן אז ס'איז דא זאכן וואס קענען נישט ווערן מוסבר דורך מאטעמאטיק. דאס מיינט, אין אנדערע ווערטער, אז לאגיק איז נאר א געצייג.

ס'איז אינטרעסאנט אנצומערקן דר. מעקס טעגמארק׳ס Mathematical Universe Hypothesis וואס לויטעט אז נישט נאר אונזער גאנצע רעאליטעט קען מען מסביר זיין ״דורך״ מאטעמאטיקס, נאר אונזער רעאליטעט ״איז״ מאטעמאטיקס. (איך פארשטיי אז דאס פרעגט נישט אפ בכלל וואס יאיר זאגט.)

ס׳איז אינטרעסאנט צוצוצייכענען צום מימרא פון דעם פּיטאגאריען פילאלאוס:

[מי אני]

איבער דעם ענין פון זמן אין חלום איז אינטרעסאנט צו זעהן דעם פילם Inception.

בענין חלומות בכלל פון א פילאזאפישן בליק זאגט דער כינעזער פילאזאף זשאנגזשע אין זיין בוך אז ער האט גע׳חלום׳ט פון א פראכטפולע בּאָטערפליי. ווען ער האט זיך אויפגעוועקט האט ער זיך געוואונדערט צו ס׳איז ער וואס חלום׳ט פון די בּאָטערפליי צו ס׳איז די בּאָטערפליי וואס חלום׳ט פון אים.

‏(וידוע מהלכו של פרויד וסייעתו בענין חלומות.)

און ווי יידל האט דא צוגעברענגט האט טאמאסא קאמפאנעלא געשריבן בשם אמבראזיאס אז פיטעגאראס האט געשטאמט פון אידן און זיינע חכמות קומען פון זיי.
‏

דער פילאזאף דזשאן מיילס דילאן האט געשריבן בנוגע פילון פון אלכסנדריא:

One half of this answer lies in Philo’s view of the history of philosophy, which I have alluded to earlier. According to this view, Plato was a follower of Pythagoras and Pythagoras was a follower of Moses… for Philo, Moses was not only a philosopher, but the very father of philosophy, from whom all Greek thinkers take their best ideas

‏דער רמב״ם האט כידוע אויך געהאלטן ענליך.

[מי אני]

ס'איז אינטרעסאנט אנצומערקן דר. מעקס טעגמארק׳ס Mathematical Universe Hypothesis וואס לויטעט אז נישט נאר אונזער גאנצע רעאליטעט קען מען מסביר זיין ״דורך״ מאטעמאטיקס, נאר אונזער רעאליטעט ״איז״ מאטעמאטיקס.

עס איז אינטרעסאנט צוצוצייכענען אן אין א וועג פארקערטן מהלך. דהיינו, דער רלב״ג שרייבט אין מלחמות ה׳ (מאמר ה ח״ג פי״ד) אז די תכלית פון מאטעמאטיקס [חכמת הלמידות] איז כדי צו קענען טוהן אסטראנאמיע [חכמת הכוכבים] ע״ש. והנה, קאסמאלאגיע אלס א סייענס איז דאך שטארק מקושר אין (אסטראפיזיקס שהוא חלק מ)אסטראנאמיע. ולפי דר. טעגמארק׳ס טעאריע איז עס, אין א וועג פארקערט, קאסמאלאגיע ואסטראפיזיקס פירן צו דערצו אז די תכלית ושורש הבריאה והיוּניווערס איז מאטעמאטיקס.

[מי אני]

פונעם הקדמה פונעם ספר נחמד ונעים שחיבר הג׳ דוד גאנז על חכמת התכונה. ער ברענגט דארט גראדע אויך אראפ דעם מו״נ (ח״ג פי״ד) אז חז"ל האבן נאר גערעדט לפי החכמה בזמניהם.