עלעגיע אויפן חזון איש - חיים גראדה

[גראדעמעכעלע]

דער קינה האט געשריבן חיים גראדה איינע פון די גרעסטע אידישע שרייבער, ער איז געווען א תלמיד פונעם חזון איש זצ''ל לערנענדיג בחברותא מיט אים זיבן יאר, דערנאך איז ער אראפ פונעם אידישן וועג, ער איז אבער אייביג געבליבן מיט א פונק אין הארץ צום חזוא אין ווען ער איז נפטר געווארן האט ער אפגעשריבן דער קינה אויף זיין רבי,

עלעגיע אויפן חזו''א

אבי אבי ישראל'ס רייטוואגן און רייטער
ער איז פארשווינדן אין א רייטוואגן פון שטראלן
נאר אין די טרערן מיינע וועט ער ברענען ווייטער
כאטש ניט אויף מיר האט ער געלאזט זיין מאנטל פאלן

איך האב אמאל אויף זיינע הענט געגאסן וואסער
און איצט פארגיס איך טרערן אויף זיין טויט אן אויפהער
דער העלזעער האט ניט געווארט אויף דער מבשר
ביז ער וועט אנזאגן די גאולה מיט זיין שופר

געגליכן צי א פויגל מיט געשפאנטע פליגל
וואס טראגט זיך נידריג איבער שטילע שטראמען
ביז אומגעריכט צוקריצעלט זיך דער זילבער שפיגל
און פאלט ארינטער פון בארג אין די תהומ'ן
דערלאנגט א שאס דער פויגל ווי א פייל פון בויגן
אריבער וואסער ווענט און אפגרינד און פעלזן
אזוי האט אויך דער חזון איש געבענטשט מיט העלזעען
פאראויסגעזען דער בראך איז ער אוועק באצייטענס
און אויפגעשטעלט דעם סוכת דוד הנופלת
איך האב געהערט זיין נאמען קלינגען פון דערווייטנעס
ווי איינער הערט אין זיין חלום געטליכע קאפעלעס

איך ווייס איך האב מיין רבי'ן אנגעטון יסורים
ווייל איך האב ניט אין הויז פון גאט געוואלט פארבלייבן
אין עס איז מיין שטראף געווען א וואלקן בראך א שטורעם
וואס האט מיך נע ונעד ווי שטויב גענימן טרייבן

וועלט איין וועלט אויס האט מיך דער שטורעם אנגעטריבן
און מיך צוריקגעבראכט אין לאנד פון מיינע קברים
אז איך זאל זען ווי פין מיין היימשטאט איז געבליבן
דער נאמען ווילנא בלויז געדריקט אויף אלטע ספרים

נהי ובכי ירושלים פין דער ליטע
איך האב אריינגעקוקט אין שטיבל פין מיין רבי'ן
און מיינע זיבן יארן די יארן פין א שמיטה
וואס איך האב אים באדינט אין די פרילינג פין מיין לעבן


האב איך געוואלט דערזען א הונטער זיינע שויבן
ווי אויך ביינאכט האט ווי דער זון געשיינט זיין שמייכעל
און וואס איך האב געזען האט אפגעטויט מיין גלויבן
איך האב דערזען א קרייץ א צלם אין דער היכל

איך האב דערזען דאס אויף דער וואר ניט אין קיין חלום
זינט דעמאלטס ווייס איך ווילנא איז אויף אייביג חרוב
מיין הארץ פירט קריג מיט גאט איך ווייס ניט פין קיין שלום
ווייל גאט איז אויך ניט פאר א בית המקדש ערב

מיין רבי האט אבער אין גזר ניט ווידערשפעניגט
און זיך גענימן פין דער גזר דער שווערסטע חלק
צו זיין צו יעדע בעל יסורים אינטערטעניגט
און בענטשן יעדע ווייטאג זאל ווערן הייליג

די שטראלן זענען מיט די זון ניט מער באהאפטן
ווי זיין געדאנק געווען פארטון איז אין די הימלען
דאך האט דער עלנד פון דעם מערדעריש באשטראפטן
אים ניט געלאזט ביינאכט אויף זיין געלעגר דרימלן

איר פליטים ביי די ברעגעס ביי די בוגע
און איר אנטלאפענע פון גלות מאראקא
דער רבי איז געווען אין טרייסטן אייך א חריף
דער רבי איז געווען אין אייער נויט א בקי

יתומות פון דער ליטע און פון מדבר תימן
באוויינט זיין קבר אויף דער ערד פון זכרון מאיר
דער רבי האט געשיקט אייער בענטש ליכט אין די היימען
דער רבי האט אייך באדעקט מיט א כלה שלייער

אויך איך וועל וויינען ווי א יתום הייס און ביטער
א קדיש יתום אויסקלאגן נאך מיינע יארן
מיין אומרו איז געוואקסן ביז צו א געוויטער
און איך וואלט אין געוויטער יעדע וועג פארלארן

האב איך געזען זיין מילך וועג איבער מיר פארבייגיין
און פון דער נאנט זיבן יאר געזען אים
ער איז אויף מיר געשטאנען הייליג אין זיין שווייגן
און מיט זיין שווייגן אין מיר אינגעשטילט דעם גיהנם


איך האב געזען אים שטיין פארדביק'סט ביי זיין שטענדר
אזויווי ער וואלט ביים סיני בארג געשטאנען
און אויך אינעם ציגעזאגט לאנד פון אלע לענדער
האט ער געזוכט א מדבר ווי עס איז גאט פארהאנען

און ווי דער נביא ביי זיין שלאכט מיט פרעמדע געטער
איז ביי דעם כרמל בארג צינופגעדרייט געלעגן
זיין שאטן ליגט נאך דארט און ביי זיין תפילה בעט ער
זיין אויסגעברענט ערד זאל זיין געבענטשט מיט רעגן

אזוי אויך דער חוזה פון א ליטוויש שטעטל
געלעגן קראנק אין ארעם אין א בעט פון אייזן
פארביי געגאנגן איז דער וועלט פאר זיין בעטל
אין פארכטיג אים געבעטן ער זאל ווינדער ווייזן

זיין נאקעט בעטל זיין מזבח זיין עקדה
ווי ער איז מיט א גמרא אויפן הארץ געשלאפן
מיר זיינען אין וואלד שטיבל געשלאפן ביידע
ביז איך בין אין דער וועלט פון וואלד שטיבל אנטלאפן

זיין נאקעט בעטל אין זיין לייב אויף דער מזבח
אין טלית אין תפילין אנגעטון ער האט עס
ווי ווייט איך בין ניט אין דער וועלט אנטלאפן
גיי איך ווייטער ביים שיין פון זיין רחמנות

ער איז געווען פין זיין געבוירן טאג א מלאך
וואס האט פארבארגן זיינע פליגל צווישן מענטשן
מיט דער אפשיין פין זיין גרויסע ליבשאפט שטראל איך
כאטש ער האט ניט געוואלט מיין וועג אין לעבן בענטשן

[אחד העם]

כדי ריכטיג פארשטיין וואס פאר א סארט הרגשים סאיז געפלאסען און רבי חייםס הארץ פאר זיין רבין, וואלט איך רעקענמענדירט צו לייענען זיין נאוועל צמח אטלס.

[פידלער]

@גראדעמעכעלע
Can you link to or provide the title of the book in which this poem appears? Thank you

[גראדעמעכעלע]

דער פאעם קימט פון זיין בוך 'דער מענטש פון פייער' דאס איז א בוך פון לידער אין פאעמ'ס פון גראדה, איך האב עס נישט געקענט אפירזוכן אנליין אזוי אויך קיין איינע פון זיינע בוכער, אפשר קען@אבטולמוס ארויסהעלפן,

אויף עצכ''ח האט א ניק מיט'ן נאמען 'דגים ' איבערגעטייטשט דער פאעם אויף לה''ק אינטערעסאנט אז דאס איז ווארט ביי ווארט די זעלבע צי דער תרגום וואס רב שלמה זלמן הבלין האט געשריבן ביים סוף פון זיין ביקורת אויף בנימין בראון'ס חזו''א, אולי דגים והבלין חד הוא,

דא קענט איר הערן ווי גראדע ליינט פאר דעם פאעם

[berlbalaguleh]

גראדעמעכעלע: ייש"כ פאר ברענגען די הערליכע פאעמע פון דעם גרויסן שרייבער חיים גראדע. אלס איינער וועלכער האט געליינט עטליכע פון זיינע ביכער, קען איך אפשאצן דעם גרויסן טאלאנט וואס ער האט פארמאגט. אפילו אז ער איז שפעטער נחמץ געווארן, דאך איז געבליבן דער אידישער טעם אין אלע זיינע באשרייבונגען. ווען מ'ליינט, למשל די מעשה "זיידעס און אייניקלעך" אדער "לייבע לייזער'ס הויף" קענמען מיינען אז מ'געפינט דארט אין ווילנא בשעת די מעשיות שפילן זיך אפ. ער שרייבט מיט אזא געפיהל און ער שילדערט די גאנצע סצענע מיט אזא קלארקייט אז מ'קען ממש אנטאפן די אלע כאראקטערן איבער וועלכע ער פארציילט...!

אין אמת'ן וואלט זיך איהם געקומען דער נאבעל פרייז פאר ליטעראטור. נישט פאר אייזיק באשעוויס זינגער, וועלכער קומט אפילו נישט צו צו זיינע פוסטריט. חוץ די ניבול פה וואס ער שרייבט אין א סאך פון זיינע מעשיות. נאר דער מזל האט צוגעשפיעלט אז מ'האט נישט איבערגעזעצט די מערסטע פון זיינע (חיים גראדע) פארציילונגען. איז עס נישט אנגעקומען צו די נאבעל קאמיטע. אבער דער אמת איז אז נאר א איד קען הנאה האבן פון זיינע דערציילונגען. ווייל וויאזוי קענמען דען מסביר זיין פאר א נישט יוד דעם זיסן טעם וואס אן אלטער איד האט צו לערנען תורה מיט ארעמע אידישע קינדער. אדער א שקלא וטריא פון דעם ווילנער דיין'ס אן אייניקל מיט דעם ווילנער מגיד'ס אן אייניקל...אזוי ווי ער שילדערט עס אין זיינע מעשה ביכלעך...!

[יאיר]

יישר כח, מעכעלע, פאר'ן מעתיק זיין דעם רירנדן הספד.
זיין תיאור פון דעם חזון איש אין צמח אטלס האט מיר ממש ארויסגענומען פון די כלים. איך בין געווען געוואוינט צו ליינען מעשיות און ביאגראפיעס איבער א פארמאכטער מענטש וואס גארנישט האט אים נישט אינטערעסירט אויסער תורה. אין גראדע'ס ביכער ווערט דער מענטש לעבעדיג, זיינע שטארקייטן, שוואכקייטן, קאנפליקטן, געפילן, אלעס ווערט אויסגעגאסן דורך דעם מייסטערהאפטיגן פענע פון גראדע. אזוי אויך ווערט יעדער כאראקטער פיל מיט לעבן, פון דעם בעל מוסר ביז די אידענע אין מארק. עס איז א חוב קדוש פאר יעדן וואס וויל באקומען א בליק איבער דעם ישיבה וועלט אין ליטע צו ליינען גראדע'ס ביכער.
אגב, עס קומט 'עלעגיע' נישט עלגיע.

[גראדעמעכעלע]

יאפ דער גראדע האט געהאט א מורא'דיגע כח מחיה מתים צו זיין, מען דערציילט אז ווען מען האט געליינט פון גראדע'ס באשרייבונגען פאר איינע פון די תלמידי חזו''א אין בני ברק האבן זיינע הענט געצוטערט פאר התרגשות ווי לעבעדיג ער לייגט אים אראפ,
עס איז נאר א שאד אז ער האט עס געדארפט פארשמירען מיט ניבול פה עס נעמט אביסל אוועק דער געשמאק,

איינער ווייסט צו מען קען טרעפן זיינע ביכער אנליין?

[berlbalaguleh]

יישר כח, מעכעלע, פאר'ן מעתיק זיין דעם רירנדן הספד.
זיין תיאור פון דעם חזון איש אין צמח אטלס האט מיר ממש ארויסגענומען פון די כלים. איך בין געווען געוואוינט צו ליינען מעשיות און ביאגראפיעס איבער א פארמאכטער מענטש וואס גארנישט האט אים נישט אינטערעסירט אויסער תורה. אין גראדע'ס ביכער ווערט דער מענטש לעבעדיג, זיינע שטארקייטן, שוואכקייטן, קאנפליקטן, געפילן, אלעס ווערט אויסגעגאסן דורך דעם מייסטערהאפטיגן פענע פון גראדע. אזוי אויך ווערט יעדער כאראקטער פיל מיט לעבן, פון דעם בעל מוסר ביז די אידענע אין מארק. עס איז א חוב קדוש פאר יעדן וואס וויל באקומען א בליק איבער דעם ישיבה וועלט אין ליטע צו ליינען גראדע'ס ביכער.
אגב, עס קומט 'עלעגיע' נישט עלגיע.

יאיר: ייש"כ פאר דיין אפשאצונג איבער חיים גראדע'ס ווערק.
איך וויל נאר מאכן א באמערקונג איבער דיין לעצטע שורה. אז ס'איז א חוב קדוש צו ליינען זיינע שרייבונגען און באשרייבונגען אויב מ'וויל באקומען א בילד פון די תורה וועלט אין די ליטא. איך בין מסכים מיט דעם 100%. אבער אין עטליכע פון זיינע מעשיות איז דא חלקים וואס זענען נישט געאייגנט פאר קינדער. ספעציעל פון אונזערע חסידיש'ע קרייזן. למשל די אוואנטורעס (adventures) פון משה'לע מונוואס מיט ר' חזקיה טייטלבוים'ס טאכטער איטקע. און די סקאנדאלן וואס זענען געווען דארט אין הויף אום מוצאי תשעה באב...!
ווען מ'זאל קענען א ביסל פארדרייען די אלע פרטים וואלט עס געווען א הערליכע ליין מאטעריאל פאר היימישע חסידישע קינדער אויך...!

[לא להנאת גופי]

וואס ווייסטו סתם אזוי בנוגע גראדע ושאר תלמידי חזו''א??
בנימין בראון טענה'ט אין זיין בוך, אז די חזו''א האט געהאט בעיות אין אמונה אין זיינע יונגע יארן, און פארדעם טאקע זעהט מען אז אסאך פון די תלמידי חזו''א זענען נישט געווען אזוי -פון אינזער חדר..
ס'איז טאקע א פלא וויאזוי אזויפיל פון די נאנטע תלמידי חזו''א זענען נחמץ געווארען?? [אפ' ר' גדליה, און ר' שטיימאן זענען האלבע אפיקורסים. [פארשטייטס זיך נאר לפי די עקסטרעמע שיטות]]

[berlbalaguleh]

וואס ווייסטו סתם אזוי בנוגע גראדע ושאר תלמידי חזו''א??
בנימין בראון טענה'ט אין זיין בוך, אז די חזו''א האט געהאט בעיות אין אמונה אין זיינע יונגע יארן, און פארדעם טאקע זעהט מען אז אסאך פון די תלמידי חזו''א זענען נישט געווען אזוי -פון אינזער חדר..
ס'איז טאקע א פלא וויאזוי אזויפיל פון די נאנטע תלמידי חזו''א זענען נחמץ געווארען?? [אפ' ר' גדליה, און ר' שטיימאן זענען האלבע אפיקורסים. [פארשטייטס זיך נאר לפי די עקסטרעמע שיטות]]

לא להנאת גופי: דו האסט מיך געמאכט אזוי שטארק לאכן. הרב שטיינמאן איז ח"ו אן אפיקורס...? וואס די משוגעים זאגן איז דאך נישט נוגע. דאס אידישע פאלק איז ב"ה געבענטשט מיט משוגעים אויך...!

[פלאוויוס]

זייער הארציג!! און אויב מיין אפשאצונג איז ריכטיג, דאכט זיך מיר אז ס'איז ווייניגער פאעטיש און מער דירעקט פון הארץ. אין דער עלעגיע באוויינט חיים נישט נאר זיין רבי'ן, נאר אויך זיינע אייגענע יארן, און דער סטיל פונעם ליד איז אפנים אויך ווי ער וואלט צוריק מיטן זייגער צו די בחור'שע יארן. שטימט אזוי?

[כוכב]

http://onegshabbat.blogspot.com/2011/08/blog-post_22.html?m=1
קארעספענדאנץ צווישן חיים און דעם חזון איש

[berlbalaguleh]

זייער הארציג!! און אויב מיין אפשאצונג איז ריכטיג, דאכט זיך מיר אז ס'איז ווייניגער פאעטיש און מער דירעקט פון הארץ. אין דער עלעגיע באוויינט חיים נישט נאר זיין רבי'ן, נאר אויך זיינע אייגענע יארן, און דער סטיל פונעם ליד איז אפנים אויך ווי ער וואלט צוריק מיטן זייגער צו די בחור'שע יארן. שטימט אזוי?

דאס איז אויך געווען מיין אבזערוואציע. אז דער פאעם איז מער פון הארצן ווי די גראמען זענען פונקטליך. נאר מיר דארפן געדענקען אז א סאך פון די ווערטער זענען ארויסגעזאגט מיט די ליטווישע הברה. איז דער גראם אויך נענטער צום רעאליטעט. אפילו אויפ'ן פאפיר שטימט עס נישט זייער.

[אחד העם]

אה, איך דערמאן זיך יעצט פון יענעם אויפדערנאכט ווען איך בין געזיצען אויפן סאפע, און מיינע אויגען זענען געווען צוגעבינדען צו חיים גראדעס ווערק, צמח אטלס, איך בין נישט געווען בעלמא הדין, חיים האט בנוסף פון א הימלישען פעדער האט ער געהאט א שפרודילדיג הארץ, אפענע אויגען צו אלעס וואס פאסירט ארום אים, און דאס געקענט פארטייטשען טיף און רירענד.
סאיז דא א בריוו פון הרב סאלאווייטשיק צו חיימ'ן טאקע איבער די ווערק אופן חוזה האלוקי, ער איז אויך געווארען באנומען פון זיי...דארף איך דאס אפיר זוכען.
דער וויכוח מיט הירשעל רייסיינער, קען מען אויך נישט אוועקמאכען.

[אחד העם]

זייער הארציג!! און אויב מיין אפשאצונג איז ריכטיג, דאכט זיך מיר אז ס'איז ווייניגער פאעטיש און מער דירעקט פון הארץ. אין דער עלעגיע באוויינט חיים נישט נאר זיין רבי'ן, נאר אויך זיינע אייגענע יארן, און דער סטיל פונעם ליד איז אפנים אויך ווי ער וואלט צוריק מיטן זייגער צו די בחור'שע יארן. שטימט אזוי?

מיין רעקעמענדאציע וואלט דיר אויסגעקלארט, ניין עס איז נישט אזוי ווי ביסט עס מתאר, סאיז טיפער פון דעם.

[פידלער]

זייער הארציג!! און אויב מיין אפשאצונג איז ריכטיג, דאכט זיך מיר אז ס'איז ווייניגער פאעטיש און מער דירעקט פון הארץ. אין דער עלעגיע באוויינט חיים נישט נאר זיין רבי'ן, נאר אויך זיינע אייגענע יארן, און דער סטיל פונעם ליד איז אפנים אויך ווי ער וואלט צוריק מיטן זייגער צו די בחור'שע יארן. שטימט אזוי?

פלאוויוס: ייש"כ. איך האב פונקט געטראכט , ליינענדיג די פאעמע וואס א מבין אויף פאעזיע (וואס איך בין נישט) וואלט געזאגט צו דעם.

דאס איז אויך געווען מיין אבזערוואציע. אז דער פאעם איז מער פון הארצן ווי די גראמען זענען פונקטליך. נאר מיר דארפן געדענקען אז א סאך פון די ווערטער זענען ארויסגעזאגט מיט די ליטווישע הברה. איז דער גראם אויך נענטער צום רעאליטעט. אפילו אויפ'ן פאפיר שטימט עס נישט זייער...!

@פלאוויוס און
@berlbalaguleh

א מבין אויף פאעזיע
is much less concerned with rhyme than with the music of the piece. In fact, many contemporary poets consider poems that rhyme precisely too singsong-y and therefore, too forced = bad poetry. I noticed in this latest poetry contest that the kave shtiebel readership seems to be about 150 years behind in their understanding of poetry. I don't mean this as an insult, but simply as a way to say that there's plenty of room for education in that arena.

[פלאוויוס]

@פידלער, די עלעגיע פון חיים גראדע איז דוקא זייער גראמעריש, און כ'וואלט געזאגט צו גראמעריש... די אויסדרוקן אין דער פאעמע זענען נישט קיין האנט-געקליבענע, און נישט קיין חידוש'דיגע, נאר דוקא קינדיש הארציג. קען זיין אז כ'בין מיך טועה, אבער דאס איז ווייניגסטנס געווען מיין כוונה.

[אחד העם]

פידלער האט געוואלט ארויסברענגען א וויכטיגע און ריכטיגע נקודה, אבער כמיין דער אשכול איז נישט דער פלאץ פאר דעם, כמדומה איז זיין עיקר כוונה נישט געווען גראדעס פאעט.

[פידלער]

פידלער האט געוואלט ארויסברענגען א וויכטיגע און ריכטיגע נקודה, אבער כמיין דער אשכול איז נישט דער פלאץ פאר דעם, כמדומה איז זיין עיקר כוונה נישט געווען גראדעס פאעט.

I agree. This topic requires a separate eshkol. One day, if I have time, I'll write it. Or -- if there are any others here who would like to take up the topic of poetry as an art form, not merely a series of rhymes, I'd be thrilled to see it

[אחד העם]

פידלער, כמש"כ בין איך מיט דיר, גראם מיט די אינערע באדייט פון פאעט, זענען זייער ווייט איינער פון צוייטען, מקען זיין טויט און אויסגעלאשען און מאכען שיינע גראמען, אבער א לעבעדיג טיפער הארץ און מח קען שאפען טיפע פאעזיע, אפילו קיין איינס גראמט נישט מיטען צווייטען, שוין לאמיר נישט פארדרייען דעם אשכול...

[אחד העם]

@פידלער, די עלעגיע פון חיים גראדע איז דוקא זייער גראמעריש, און כ'וואלט געזאגט צו גראמעריש... די אויסדרוקן אין דער פאעמע זענען נישט קיין האנט-געקליבענע, און נישט קיין חידוש'דיגע, נאר דוקא קינדיש הארציג. קען זיין אז כ'בין מיך טועה, אבער דאס איז ווייניגסטנס געווען מיין כוונה.

כמש"כ, פון דיינע ווערטער איז מיר משמע אז די קענסט נישט ריכטיג גראדעס ווערק, און נאכמער פעלט דיר, כמדומה, די ריכטיגע טיפער און אינערע אפשאצונג אויפען חזון, גראדעס חוזה וועסטו נישט טרעפן און מעשה איש...

[יואב]

גם אני מצטרף. פון הימל האט מען מיך לעצטנס צוגעשיקט דעם "צמח אטלאס". ווי זאגט יאיר: "ע מאסט ריעד". די אידישע שפראך האט זעלטן זיך באגעגנט מיט אזא פענע. זאל ער רוען וואו ס'איז פאר עמען דאס בעסטע. ס'איז נישט מעגליך צו מאכן דעם ריכטיגן review דערויף אין סתם א זונטאג אינדערפרי פונעם סעלפאון. אויב ס'איז בכלל שייך אפילו.

 זיינע מייסטער שרייבווערק זענען טעכניש זייער געצוימט, איך מיין ס'איז נישטא זיי צו לעזן אויף דער געוועב. 

[אחד העם]

גראדעמעכעלע,
די לינק צו גראדעס פארלייענען דעם פאעט, וואלט איך, כשאני לעצמי געלייגט אינעם אשכול 'זאכען וואס האבען מיר געברענגט טרערן'... איך הער עפעס אינעם הונטערגרונד דער אינערער קול פינעם חוזה זעלבסט... עס האט מיר געהאט א טיפער איינדרוק...

די ווערטער האבען מיר מוראדיג בארירט:

זיין נאקעט בעטל אין זיין לייב אויף דער מזבח
אין טלית אין תפילין אנגעטון ער האט עס
ווי ווייט איך בין ניט אין דער וועלט אנטלאפן
גיי איך ווייטער ביים שיין פון זיין רחמנות

ער איז געווען פין זיין געבוירן טאג א מלאך
וואס האט פארבארגן זיינע פליגל צווישן מענטשן
מיט דער אפשיין פין זיין גרויסע ליבשאפט שטראל איך
כאטש ער האט ניט געוואלט מיין וועג אין לעבן בענטשן

ווען איך האב דאס געזעהן, האב איך מיר דערמאנט און די ווערטער פינעם חוזה זעלבסט און זיין ספר יו"ד סימן ב ס"ק ט"ז:

ונראה דאין דין מורידין אלא בזמן שהשגחתו גלויה כמו בזמן שהיו נסים מצויין ומשמש בת קול, וצדיקי הדור היו תחת השגחה פרטית הנראית לעין כל,והכופרין אז הוא בנליזות מיוחדות בהטיית היצר לתאוות והפקרות, ואז היה ביעור רשעים גדרו של עולם שהכל ידעו כי הדחת הדור מביא פורעניות לעולם ומביא דבר וחרב ורעב בעולם, אבל בזמן ההעלם שנכרתה האמונה מן דלת העם אין במעשה הורדה גדר הפרצה שיהיה בעיניהם כמעשה השחתה ואלמות ח"ו וכיוון שכל עצמנו ותקן, אין הדין נוהג בשעה שאין בו תיקון ועלינו להחזירם בעבותות אהבה ולהעמידם בקרן אורה במה שידינו מגעת.

די השראה פון גראדעס ווערטער איז אן ענדליכער צו די השראה פון ליבע און רחמנות אינעם פסק פון דעם חוזה בנוגע נושרים ועוזבי הדת, ער לייגט זיין האנט אויף זייער פלייצע, און מיט א ליבליכער בליק שמייכעלט ער צו זיי און ער איז זיי מקרב. דאס איז געווען גראדעס כוונה ווען ער האט געשריבען די ווערטער ' גיי איך ווייטער ביי די שיין פון זיין רחמנות' 'מיט דער אפשיין פון זיין גרויסען ליבשאפט שטראל איך', ווי עס שטעלט זיך טאקע ארויס אזוי סיי און גראדעס ווערק, און אויך און בריוו פינעם חוזה צו חיימען. באמערקט די ענדליכקייט און די אויסדריקען, גראדע שרייבט 'ביי די שיין פון זיין רחמנות וכו' מיט דער אפשיין פון זיין גרויסען ליבשאפט שטראל איך, דער חוזה שרייבט ' ועלינו להחזירם בעבותות האהבה וכו' ולהעמידם בקרן אורהוכו', היינו, עס איז דא א ענדליכע קוו וואס לויפט צווישען די שורות פון ביידע, דאס איז דער דגוש פון באלייכטעניש און ליבע מיט רחמנות, מערקוועדיג....
כהאב אמאל געהערט אן אינטערוויאו מיט גראדע, איינער פרעגט אים אויס וואס איז דער סיבה פון זיין שאפונג, ער ענפערט אז דאס זיך דרייען מיט די מוסרניקעס, און דאס זיין ביים חוזה האט אסאך געווירקט אויף אים, און נאך געדענק איך ווי ער זאגט אז ווי לאנג דער חזון איש איז געווען און ווילנא האט ער נישט געקענט פארלאזען דאס בית מדרש...
סוואלט געווען א תועלת דאס אהער צו לינקען.

[גראדעמעכעלע]

איך וואלט געזאגט אויף גראדע דאס וואס ער האט געשריבן אויף צמח אטלס, אז דאס מוסר האט געלאזט אויף אים אזא השפעה אז אפילו ווען ער איז נישט געווען שומתו''צ האט ער פין עוה''ז נישט געקענט הנאה האבן, אזוי אויך חיים גראדע די השפעה וואס די תורה פונעם חזו''א האט אין געלאזט א גאנץ לעבן צוריסן צווישן די צוויי וועלטן, ער שרייבט אויך אין זיין צמח אטלס אז ווען איינער האט געפרעגט דעם חזון איש צו ער האלט נישט אז חייקל גייט פארלאזן די תורה, האט ער געענטפערט איך ווייס נישט צו חייקל וועטפארלאזן די תורה אבער די תורה וועט אים קיינמאל נישט פארלאזן, אין כנראה אז אפילו ווען ער איז.געווען אינגאנצן פריי האט ער געוויסט אין הארץ אז דער אמת'ע לעבן איז ביים חזו''א נאר ער האט זיך נישט געוואלט טוישן זיין לעבנסשטייגער (ער איז נישט געפארן קיין א''י כל זמן דער חזו''א האט נאך געלעבט כנראה האט ער זיך.גישעמט פין אים אין געוויסט אז דער חזו''א וועט אים מחזיר זיין) אין דאס זענען די געפילן וואס געבן זיך.ארויס פין אים אין זיינע ווערק,

[גראדעמעכעלע]

דא איז נאךא פאעם וואס ער האט.געשריבן אויפן חזו''א איבערגעטייטשט אין עברית

file-3.jpg (140 KiB) געזען געווארן 5735 מאל

אין דא איז א בריוו וואס הגרי''ד סולווייטשיק זצ''ל האט אים געשריבן, @אחד העם מסתמא האסטו דאס געמיינט, ער ברענגט טאקע ארויס דאס וואס דו האסט געשריבן אז אין גראדעס ווערק קימט דער חזו''א צום לעבן נישט נאר אין חידושים בהלכה נאר אויך אין מענטשליכע געפילן אין שפירען ווי זיין גרויסקייט קימט צום עכטן קלימאקס,

file-4.jpg (76.73 KiB) געזען געווארן 5735 מאל