א שטורעם אין א גלעזל בלוט!

[בעל מדות]

אינזער היינטיגע פארוקטע וועלט ברענגט אסאך ווייטאג פאר מענטשן, יעדע ווארט איז איבריג, די עולם הישיבות איז ביי יעדעם באקאנט אלץ א קארופטירטע געשעעניש אנגעפולט מיט לייז און וויפיל מען ברעטשעט אז די צוגאנג ביז אהער פארשניידט יונגע נפשות ווערט אבער גארנישט געטוישט, און די מצב ווערט אלץ מער פארשוועמט און פארזנקען אין טיעפע מאראסטן, און ווער ווייסט ווער עס וועט דאס קענען ארויסשלעפן.


א ישיבה אמאל איז געווען א גייסט, א אנערקענטע פלאץ פאר די מצויינים און סתם בחורים וועלכע האבן ליב געהאט צו לערנען תורה אנשטאט גיין אויף די פארעם מעלקן מילך.
א ראש ישיבה איז געווען די עלטערער ארויפגעקוקטער מאנספערזאן וועלכע האט באטראכט זיינע תלמידים ווי אייגענע קינדער מיט א ליבע און שטיק הארץ, זייענדיג די געטרייע פאטער פון די תלמידים ארויסהעלפנדיג זיי און יעדן נויט, אומפאל, אדער צייט.

דער גרויסער גאון און טאטע פון אלע ראשי הישיבות רבי מאיר שפירא זצ"ל וועלכע האט איינגעפירט דעם דף היומי און איז געווען די ערפונדער פון א "דארמיטארי" האט ביים אויפשטעלן זיין ישיבת חכמי לובלין אין פוילן געוויזן דעם פולן גאנג וויאזוי מען דארף זיך אוועקגעבן פאר תלמידים און נישט גערוהט קיין רגע פאר זיינע "תלמידים הקרוים בנים" ארימפארנדיג אין די גאנצע וועלט צו שאפן געלט פאר זיין ישיבה אנשטאט זיצן אויפן ברייטן באקוועמער בענקל והדברים הם מפורסם.

די באקוועמע אמעריקא האט פאר לאנגע יארן אויסגעפוסטעוועט און געשענדעט די חינוך אין ישיבות און עס האט זיך דערקייקלט צו א שרעקליכע מצב וועלכע בלאזן פון די וואלקענעס.

ראשי ישיבות אהן די מינדענסטע השגות אין חינוך אדער האקעלע ענינים ווי יונגע נפשות וועלכע שטייען פאר א וועג פון א לאנגע לעבן האבן צילוב זייער תאוה פון כבוד געגרונדעט אזוי גערופענע ישיבות און דאס זענען אומהיימליכע פעסטונגען וועלכע די קאשמארן בלייבן ביי יעדעם איינגעקריצט.


עס זענען דא וועלכע נישט זיי מיינט די וויי געשריי און זיי מיינען אמת'דיג וואס זיי טוען, און גוטע מענטשן איז איבעראל פארהאנען, אבער דא רעדט מען פון א צווייטע סארט שיכט.

ווארפן בחורים אויפן גאס איז שוין א אויסגעדראשענע טעמע וועלכע הייבט נישט אהן צו ווערן געלעזט און איז פארבליבן נאר פאר מאגאזינען און פובליקאציעס עס צו נעמען און מאכן דערפון א שרייעדיגע העדליין פאר א וועכנטליכע ארטיקל, און קנסות גראבגעלט שוחד זענען אויך פיינפולע ווערטער וואס אסאך הורי הישיבות ווייסן מיט אנגסט וואס דאס מיינט.

ישיבות, ישיבות, ישיבות... מען הערט איבעראל ווי מען דעבאטירט דעם פראבלעם און אנשטאט עפעס זאל געטוען ווערן לאזט מען די בארבער'ס אנפולן די קעשענעס פון יונגע נפשות וועלכע שניידן זיך אפ די סימנים פון אידישקייט רחמנא ליצלן.

וויפיל טרערן איז שוין פארגאסן געווארן דורך אידישע עלטערן וועלכע קענען נישט נעמען אין קאפ אז זייערע יונגע נפשות "בלוט און פלייש" איז פון די גאסן יונגען וועלכע פארפלייצן די רוישיגע גאסן.

א בחור איז א נשמה, א רויז, יעדע יונגע בחור איז א יונגע בלום וועלכע דארף ווערן באוואסערט און באארבעט ווען עס וואקסט נאך און א פארמער ווייסט אז ווען איין בלום וואקסט נישט גוט האט ער מעטאדן, כעמיקאלן, עצות, און פארשידענע טעכניקן וויאזוי צו בעסער מאכן דעם בלום איהר שטעלן אויף די רעלסן, מיט געפיל און נערוון דארף ער יעדע רויז באטאפן און זיך באפאסן מיט אכטונג, א בחור וועלכע האט נישט קאפערירט מיט זיין ישיבה איז סך הכל א יונגע נאטור אהן שכל און אנשטאט בייגן דעם צווייגעלע און איהר פרובירן באארבעטן לאזט מען היינט די רויזן ווערן צישניטן און ווערן טרוקענע דערנער אהן גלאנץ ווי כאילו מען רעדט דא פון פאפיר, שמאטעס, און מיסט.


צער בעלי חיים גייט אויך אריין ביי מענטשן און עס איז גארנישט איבערגעטריבן ווען מען וויינט אז עלטערן וויינען ווייל ליידער ווער עס קען די מצב ווייסט אז יאמערליכע טרערן באגלייט מיט שלאפלאזע נעכט גייען פאראיבער ביי אידישע שוואכע הערצער צילוב גרינגע דעצידירונגען און באשלוסן דורך אומערפארענע כלים וועלכע קענען חינוך אזוי ווי איך ניוראנאלאגיע אדער אסטראנאמיע.

מען דארף געדענקען און וויסן אז שפילן און לאזן לערנען טיענעידזשערס איז נישט סתם א פעקעדזש מיטן דזשי און דזשי פעלץ וועלכע קימט נאכן עפענען א שול, נאר אין א נארמאלע זין דארף מען האבן לייסענס דערפאר און א גוטע עקספיריענס וכדו' מענטשן אהן נגיעות מיט וועם צו דורכרעדן שווערע דעסיזשנ'ס.


מען הערט פון שוידערליכע באנעמונגען צו יונגע בחורים וועלכע פאראורזאכן שווערע ווייטאג פאר ארימיגע און גארנישט פאסירט אז עס זאל כאפן א הפסקה כאטש פאר צייטווייליג.

עס איז באמת טו מאטש! איך בין א מענטש וועלכע אין ריעל האב איך גוטע מדות און איך האב א זייטיגע הנאה פון ארויסהעלפן צוויי דריי בחורים יעדע צייט, איך באגלייט זיי און העלף ארויס, ווען איך ווער געוואויר אז די טאטע, מאמע, דארפן שוין ליידער באשטעלן איינשלונג מאטריאל פאר די נערוון.

עס טוט מיר באנג זיין ווען איך ווייס פון סאמע הינדערטער מענטשן וועלכע טראגן אויך דעם אקטיוויטעט פון העלפן בחורים און איך טראכט כסדר פארוואס עס דארף זיין אזוי סך ווארום ווער הויפנט געלט דא? און פארוואס הויפנט מען? אויב ווייסן מנהלים צו נעמען קנס געלט און בראטן גענזן פיסלעך און אפלעקן מארך ביינער, פארוואס ווייסן זיי נישט צו שוויצן ווען מען ברויך? אחוץ פון רופן די עלטערן מיט קאלטן אויטאמאטישן איבערוף אז אייער זוהן פליעט פון מסגרת (?) הישיבה, פארוואס קימערט מען נישט אויף זייער וועג דערנאך ביז צו די דראגס און פאליציי סטאנציעס ולמעלה בקודש.


הארצוויי, און עסעניש, פילן, און זינען, שפילן א ראלע ביי טויזענטער טאטעס וואס פארמאגן קינדער אין די ראמען פון די טישן און בענק פראצעדור פון ישיבה און עס זעעט יעדער אז מען מוז יאווענען א טויש, פון עגאיזם און זעלבסטליבע ביז חינוך עקספערטיז און די ריכטיגע וועג וועלכע דארף אנקומען ווי א האריקעין צישטורעמענדיג די געשעדיגטע סיסטעם עד כאן, מיט בייזע ווינטן.


איך שרייב אונטערן רושם פון ברוטאלע געשיכטעס וואס לאזן מיר נישט צורוה און איך וועל זיי אויסקלאפן אויפן בימה ויראו הקהל וישפוט.


איך האלט יעצט מיט א געשיכטע פון א געוויסע בחור וועלכע האט געהאט א שווערע לעבן מיט פארשינארטיגע סטעידזשעס וועלכע קענען נישט ווערן ברייט באטאנט און ער האט דאך כסדר געהאט א גוטע קאמיוניקאציע מיט זיינע מגידי שיעור און משגיחים אין ישיבה,


ער האט געלערנט אין א ישיבה וואס האט זיך געעפנט צוליב די פעקעדזש (פעלץ, בית המדרש, -ווי אויבנדערמאנט-) און ער האט גאר געהאלפן די ראש ישיבה טרעפן בחורים אנציהייבן זיין "יעשיווע" ער האט געטוען אסאך צו אויפבויען דעם פלאץ מיט אלעם וואס אויסגעפעלט,

מאכט זיך איין מוצאי שבת דער בחור'ל וועלכע ווערט שוין באלד צוואנציג (און אין זיין קאפ איז ער א צדיק פארן נאך זיצן אין א מסגרת בכלל) האט נישט געקענט עומד בנסיון זיין און איז אריין אין טאט'נס שטאל ארויסנעמענדיג דעם פערד און וואגן און אנגעהויבן ארימרייזן מאכנדיג א אפמאך מיטן לבנה אז זי וועט קיינעם נישט מיטטיילן... (איך מיין אז דרייוון איז שוין בדרך אגב א קליינע פארלעצונג היינט קעגן אינטערנעט ואביזרייהו...) און יעדער ביי זיך אליין ווייסט פינקטלעך אז דרייוון איז א רייץ וועלכע כמעט יעדער פירט דורך בימי הבחרות, איך גיי אים נישט בארעכטיגן אדער בארעכטיגן דרייוון איך בין נאר דא מיט די עפטער שאקס, צו זיין גוט מזל האט איינע פון די גרויסע נעזער אינערהאלב כלל ישראל געמערקט דעם סצענע און גראד אויפגעהויבן (טפוי!) א טעלעפאון צו דער מנהל וועלכע האט נישט געטראכט קיין מינוט און גערופן דעם פאטער איינמעלדן אז זיין זוהן איז די פרישער קרבן אין די ישיבה וועלט און ער ווערט ארויסגעהאנגען פון ישיבה (שוין צייט צו אדאפטירן א נייע ווארט פאר בחורים וואס מען באזייטיגט פון ישיבה נעמליך ארויסגעהאנגען אנשטאט ארויסגעווארפן צוליב וואס ביים ווארפן א בחור הענגט מען אים אויף ברבים און יעדע ווארט איז איבריג)

די פאטער האט מיט ווייטאג צוגעהערט צו די גרויסארטיגע מחנך'ס פערל רייד און נישטאמאל מיטגעטיילט פאר זיין זוהן אז מען האט אים ארויסגעשטעלט (קימט אמאל א מצב ווען מען קען שוין נישט זאגן, רעדן, און, טוהן, די שפייאכטץ ווערט שוין פארטרוקנט און עס וויל זיך נישט טראכטן)

דער בחור האט ווי די שטייגער דארט אין יענע ישיבה זיך צירוקגעקערט מוצאי שבת נישט האבנדיג קיין הווא אמינה אז ער איז אויף מעסער שטעך מיט זיין מנהל.


ער לייגט זיך אריין אין בעט און שלאפט איין, זיין מנהל א איד? געפיהלן? מדות? מענטשליכקייט? א מוהל! א רב אין בית המדרש! א מורה הוראה בישראל! דער בחור שלאפט! עס איז אכט אזייגער צופרי ווען דער מנהל (לרפו"ש) נעמט ארויס זיין סעלפאון און מאכט א פאון קאול צו די ניין עלעווען פאליציי סיסטעם! און ער רעפארט א בוירגלער! וועלכע שלאפט אין זיין פראפערטי!
שומו שמים על זאת! דער בחור וועקט זיך אויף ווען זיין נשמה פליעט אים ארויס פון פלאץ, ער טרעפט זיך ארימגענימען מיט עטליכע ברייטביינערדיגע קאפ"ס וועלכע האבן נישט קיין שום רחמנות סטראטעגיע וויאזוי צו באהאנדלען דעם נידריגן גנב!...זיי שטעלן אים אויף פון געלעגער, קוים וואס זיי לאזן אים אנטוהן קליידער אנשטאט נאכט וועש און מען קייטעלט אים פארנט פון צוואנציג אנדערע חברים וועלכע ווייסן נישט וויאזוי צו רעאגירן, לאכן, אדער וויינען, שרייען אדער פראטעסטירן, דער בחור בעט מיט יללות ..עס איז מיין ישיבה! איך לערן דא! לאזט מיך אפ! פליעז איך דארף א חתן ווערן!

טויבע אויערן, ארויס פון ישיבה, אריין אין פאליציי קאר! פאלג! גיי! קימסט מיט אינז!

איז דא איינער פון די אמאליגע מחברי קינות וועלכע קענען העלפן קלאגן? איז דא ערגעץ א שווארצע פעדער וועלכע האט גענוג טינט? די בארדיטשובער וואלט וואס געזאגט אראפצונעמען צארן וועלכע די אויבערשטער האט ווען מען באגייט זיך מיט אזעלכע נידריגע אקטן?!?...

איינער נעמט אחריות אויף אזא ישיבה? איז דאס די וועג וואס רבי מאיר שפירא (וועלכע איז געווען די טאטע פון די היינטיגע מאדערנע ישיבות ווי מען געבט צו עסן פאר בחורים) וואלט גענוצט? איז דאס א זאך וואס מאמע רחל וואלט שטילגעשוויגן?


רבונו של עולם איך בין איין מענטש! אין מיין הארץ זאמלט זיך אהן בלוט פאר דיינעטוועגן, די ווייסט אז איך אליין קען גארנישט טוהן חוץ פון פירקלען ווערטער אויף א פאפיר, איך בעט דיר געב כח פאר די משפחה, העלף מיט סייעתא דשמיא אידן וואס טוען ריין לשם שמים פאר בחורים אויפן גאס, און העלף דיינע קינדער מיט זאכן וואס דארפן געענדערט ווערן אז זיי זאלן גיין אין ריכטיגן דירעקציע.


די ישיבה איז אין פייער און שטורעמישע פראטעסטן קומען דארט פאר, איך האלט נישט אז עס איז גערעכט, אבער דאס זענען די תוצאות פון א פארפוילטע חינוך פון פארפוילטע מנהלים אין פארפוילטע ישיבות.