דער כישוף אין אידיש - ארעלע ווישוואנאט (וועקער נומער 17)

[אבטולמוס]

ארעלע ווישוואנאט איז א פרומער יונגערמאן, א בן תורה, וועלכער וואוינט אין וואשינגטאן הייטס, וועלכער האט עפ"י עצת זיין אשת חיל מחליט געווען איבערצוזעצן דעם ערשטן בוך פון הערי פאטער.

דער וועקער איז דא צו ברענגען חומר וואס איז פארקערט פון דעם "קלישעי", מיר זענען דא צו געבן אמת'ע חידושים וועלכע איר קענט נישט געפונען ערגעץ אנדערש. און איך קלער אז ווישוואנאט האט דעליווערט אן ארטיקל וואס איז מלא וגדוש מיט חידושים, פערל-ווערטער פאר יעדן פרומען איד, וועלכער האט ליב צו הערן און שמעקן פון אנדערע חלקים פון דער וועלט, און איבער דעם לעבן און מאטיוואציעס פון אנדערע פרומע אידן.

אפילו איר האט קיינמאל נישט געהערט וועגן הערי פאטער, און איר וועט קיינמאל נישט לייענען הערי פאטער, אויף אידיש אדער אויף ענגליש, וועט אייך דער אינטערוויו געבן א רייכן בליק אויף דער וועלט פון ליטעראטור, די אידישע שפראך, און דאס אידישקייט פון א פרומען אייניקל פון איינער פון די גרעסטע סעקולערע יידישיסטן פון פריערדיגן דור.

און אז איר ווילט יא לייענען הערי פאטער אויף אידיש, האבן די ארויסגעבער געמאכט א ספעציעלע הנחה פאר די "וועקער" לייענער.

גיט א קליק דא:
https://harrypotter.olniansky.com/veker/

*

און אז מ'רעדט פון הערי פאטער דארף מען דערמאנען דעם ארטיקל פון הרב משה ראזענבערג, רב קהל עץ חיים - קיו-גארדנס הילס, ניו יארק, און מלמד בישיבת סער - ריווערדעיל, ניו יארק, וואס ער האט געשריבן ספעציעל פאר'ן "וועקער". אינעם ארטיקל דערציילט ער וויאזוי ער נוצט "הערי פאטער" צו בארייכערן דעם חינוך פון זיינע תלמידים, און וויאזוי גוטער ליטעראטור איז דער בעסטער געצייג צו נוצן פאר חינוך. ווי ער פירט אויס דעם מאמר: "ווען עס איז פאראן א געצייג צו מקשר זיין דעם הארץ פון דעם אויבערשטנ'ס קינדער מיט אונזער טאטן אין הימל, דארפן מיר, אלס מחנכים, אלס עלטערן, און אלס אידן, דאס אויסנוצן פאר אט דעם הייליגן צוועק."

[חתם סופר]

א גרויסען דאנק. איך האב זייער הנאה געהאט פון דעם ארטיקעל. און ס'האט מיך געמאכט נייגעריג פאר די גאנצע הערי פאטער מעשה. אויב איינער קען ארויסהעלפן, לוינט זיך פאר מיר ענדערש צו קויפן די ביך אין ענגליש אדער אין די נייע אידישע? פון איין זייט ליין איך בעסער אידיש, אבער פון די אנדערע זייט איז די אידיש מסתמא אביסל אנדערש און אפשר איז שוין גרינגער ענגליש. און פון די אנדענרע זייט איז מסתמא מער געשמאק צו ליינען אין אידיש.

אויך איז מיר אינטערסאנט צו וויסן וועגן ארעלע'ס טאטע וואס איז א אינדיאנער. איז ער א גר אדער איז דא אינדיאנישע אידן?

[קאצקע ציקער]

א גרויסען דאנק. איך האב זייער הנאה געהאט פון דעם ארטיקעל. און ס'האט מיך געמאכט נייגעריג פאר די גאנצע הערי פאטער מעשה. אויב איינער קען ארויסהעלפן, לוינט זיך פאר מיר ענדערש צו קויפן די ביך אין ענגליש אדער אין די נייע אידישע? פון איין זייט ליין איך בעסער אידיש, אבער פון די אנדערע זייט איז די אידיש מסתמא אביסל אנדערש און אפשר איז שוין גרינגער ענגליש. און פון די אנדענרע זייט איז מסתמא מער געשמאק צו ליינען אין אידיש.

אויך איז מיר אינטערסאנט צו וויסן וועגן ארעלע'ס טאטע וואס איז א אינדיאנער. איז ער א גר אדער איז דא אינדיאנישע אידן?

קענסט וואטשן די מאווי

[תחכמוני]

זייער שיינעם ארטיקל. אינטערעסאנט און באלערנד.

אלס איינער וואס האט שוין געלייענט די גאנצע סעריע פון הערי פאטער אלס קינד, און אלץ ליבהאבער פונעם אידישן שפראך, האב איך זייער הנאה געהאט פון דעם ארטיקל. עס וואונדערט מיר אבער וויפיל איינער וואס האט נאך נישט געלייענט די סעריע קען ארויסנעמען דערפון.

[חוקר ודורש]

איך שטים מיט מיט @תחכמוני, דער ארטיקל איז אינטערסאנט אבער נישט פאר קיין פראנט קאווער, ווי סאך צווישען אונז האבן בכלל געהערט פון דעם בוך, און אפי׳ נאכן הערן איז דאס נישט מער ווי עפעס א פיקציע מעשה, אזוי אויך איז דאס נישט איבערגעטייטשט געווארן אין חסידישע אידיש, במילא פארשטיי איך נישט פארוואס דאס זאל זיין די עיקר ארטיקעל אינעם וועקער. אלנפאלס א דאנק פארן ארטיקל


Sent from my iPhone using Tapatalk

[berlbalaguleh]

וקר ודורש: דיין עיקר טענה אויף דעם ביכל פון הערי פאטטער (הערשל טעפפער) איז אז ס'איז איבערגעטייטשט אויף א אידישיסטישן אידיש. נישט די שפראך וואס אונז זעמיר צוגעוואוינט. דאס איז דאך א קליינער פעלער. ווייל ערשטנס איינער וואס רעדט אונזער אידיש קען זייער גרינג פארשטיין די אידישיסטישע שפראך. צווייטנס. איינער קען עס איבערזעצן אויף אונזער, חסיד'ישן אידיש. כדי ס'זאלל זיין געשמאקער צו ליינען. אבער די עצם סיפור המעשה איז דאך אינטרעסאנט. אויפ'ן לעוול פון א שיינע מעשה'לע אין פיקשן. פאר קינדער...(און דערוואקסענע)...!

[חוקר ודורש]

נישט ממש בערל, וואס איך זאג איז אז דאס איז נישט אזוי אינטערסאנט צו זיין די עיקר ארטיקל, סיי ווייל ס׳איז א בוך וואס אונז קענען נישט, און אפי׳ אויב יא איז דאס סתם אן אינטערסאנטע בוך גארנישט איינגעלייגט מיט פרומע אידן, נאכדערצו אז די אינטערוויוער איז א אידישיסט וואס איז אויך פרעמד פאר אונז.


Sent from my iPhone using Tapatalk

[אבטולמוס]

צי דער ארטיקל האט געדארפט זיין דער קאווער ארטיקל איז א גוטע פראגע, אבער שלא כשאר המאגאזינען הרי וועקער. ביי אנדערע ווערט בעיקר געלייגט א דגוש אויף א "קאווער סטארי" און אלעס אנדערש איז שטרוי. ביים וועקער האט יעדער פון די פיר-פינף הויפט ארטיקלען געקענט זיין קאווער סטארי בזכות עצמם, נאר ביים אויסשטעלן דעם דעקל איז די שאלה לויט דעם תוכן פון די ארטיקלען און לויט די בילדער וואס מיר פארמאגן, וועלכער ארטיקל קען דאס בעסטע צייגן אין גרויס -- און ס'איז געבליבן אויף "דער כישוף אין אידיש". צי מ'וואלט געקענט אויפקומען מיט אן אנדערן מהלך? קען זיין. אבער אזוי האט אויסגעזען דאס בעסטע אויפ'ן מאמענט.

אויף למעשה האט מען שוין געשריבן אין דער פארגאנגנהייט אז דער קאווער איז בכלל נישט דאס וואס שאצט אפ וועלכער ארטיקל איז דער שענסטער אדער מערסטער אקטועל וכו', נאר איז א בלויזער מארקעטינג דעסיזשן כנ"ל. און צומאל קען דער באשלוס זיין א טעות אפילו בנוגע מארקעטינג.

דאס איז אלעס בנוגע דעם דעקל. לגבי דעם ארטיקל אליין, האב איך פריער געשריבן וואס איך שפיר:

אפילו איר האט קיינמאל נישט געהערט וועגן הערי פאטער, און איר וועט קיינמאל נישט לייענען הערי פאטער, אויף אידיש אדער אויף ענגליש, וועט אייך דער אינטערוויו געבן א רייכן בליק אויף דער וועלט פון ליטעראטור, די אידישע שפראך, און דאס אידישקייט פון א פרומען אייניקל פון איינער פון די גרעסטע סעקולערע יידישיסטן פון פריערדיגן דור.

דאס איז אן ארטיקל וואס האפנטליך עפנט עס פאר'ן לייענער די וועלט פון פאנטאזיע ליטעראטור, און ברענגט א פרישע אפרישיעישאן פאר דער אידישער שפראך. יא, ארעלע איז א יידישיסט, אבער וויפיל לייענער האבן געוואוסט אז א יידישיסט מוז נישט מיינען א פרייער איד מיט א מאדנעם אקצענט? נאר אן איידעלער פרומער יונגערמאן, א בן תורה, איז אויך א יידישיסט, און שפירט אז זיין אידישקייט איז צו פארדאנקען די אידישע שפראך. פאר מיר פערזענליך איז דאס אלעס זייער אינטערעסאנט, אפגעזען פון די פרטים אין די הערי פאטער ביכער, פון וועלכע איך האב נאר געלייענט א קליינעם חלק.

[berlbalaguleh]

נישט ממש בערל, וואס איך זאג איז אז דאס איז נישט אזוי אינטערסאנט צו זיין די עיקר ארטיקל, סיי ווייל ס׳איז א בוך וואס אונז קענען נישט, און אפי׳ אויב יא איז דאס סתם אן אינטערסאנטע בוך גארנישט איינגעלייגט מיט פרומע אידן, נאכדערצו אז די אינטערוויוער איז א אידישיסט וואס איז אויך פרעמד פאר אונז.


Sent from my iPhone using Tapatalk

חוקר ודורש: איך זעה אז ביני לביני האט דיר ראובן שוין געענטפערט. אבער די נקודה פון מיין פערספעקטיוו איז אז ס'איז אנגעבליך א שיינע מעשה'לע. (אנישט וואלטן עס מיליאנען נישט געכאפט.) און ס'איז זייער שטארק וויכטיג אז דער וועקער זאלל עס ברענגען און ארויסהייבן. טאקע פארדעים ווייל ס'איז נישט דירעקט קיין אידיש-אפשטאמיגע מעשה. אפילו מ'קען עס פאראידישן. און אונז (דער היימישער עולם) דארפן א ביסל אויסברייטערן אונזערע האריזאנטן צו וויסן און הערן פון געשיכטעס וועלכע ווערן אהערגעשטעלט דורך נישט אידן. אויב זיי זענען נישט שעדליך מיט אפיקורסות אדער ניבול פה...!

[חוקר ודורש]

עס איז אלעס אמת, און עס איז א פיינע ארטיקל (ווער איז דער אינטערוויוער, ראובן?) אבער אנדערש ווי אלע פראנט קאווערס ביז אהער, נעם די פריעדיגע וועקער- תגלחת נשים א באמבע, איינס פארדעם, פרויען פארבאטען א באמבע, איינס פארדעם ר׳ יששכר כ״ץ ווידער א באמבע. לכאורה וואלט פריידא וויזעל געדארפט זיין אויפן דעקל ווייל זי איז א חלק פון אונז און די ארטיקל באשרייבט אונזער היימישע וויליאמסבורג, איך פארשטיי אבער אז דאס איז שוין צו ווייט צו לייגן א פרוי׳ס בילד גרויס אויפן דעקל. ווידער ביי דעם ארטיקל האב איך געפילט א פרעמדע פילינג מען רעדט וועגן א ביך וואס איך האב נישט געליינט און וועגן א שפראך וואס איך בין אויך נישט באקאנט מיט. די אמת איז אז די וועקער 17 איז אנדערש ווי די פריעדיגע ווי @כוכב האט שוין דא ערווענט, און פארנעמט זיך אסאך מיט די סאצילאגישער חלק פון אונזער קאמיוניטי-שפראך-לעבנס שטייגער-און די מערסטע עקסטרעמע סעקטע צווישען חרדישע אידן נעמליך די לב טוהר כת, איך האב למעשה זייער הנאה געהאט פון די יעצטיגע וועקער, און דעם ספעציפישען ארטיקל האב איך אויך געטראפען צו זיין אינטערסאנט, א דאנק אייך ראובן.


Sent from my iPhone using Tapatalk

[הדסים]

גאר איטערסאנטער ארטיקל. פשוט צו ליינען פון א מענטש וואס זעט אידיש און אידישקייט אזוי אנדערש ווי אונז, איז אינטערסאנט פאר זיך.


די אקצענטן זענען פיינע נייעס, בפרט פאר איינער וואס קען אביסל די כאראקטארן. איך האב געזען א חלק פון די פילמס יארן צוריק, די בילדער האט מיר ארויפגעברענגט זכרונות... העגריד אלס גאליציאנער, אוי איז דאס פיין. דאמבלדאר'ס שפראך זעט טאקע אויס ווי אונזער געהעריגע אידיש.

די בילד פון די מאפע דערמאנט מיר עפעס פון די שבטים אין מדבר...


איך גלייך זייער דער גייסט אין וואס ער שרייבט אז די חסידישע אידיש און די אנדערע דיאלעקטען זאלן זיין מער בשלום, אבער אין פאקט איז עס אן ערנסטע קאנקורענט. וואס דארפסטו מער ווי די בוך אליין, אויב וואלט איך געוואלט קויפן הערי פאטער וואלט מיר געווען גרינגער צו ליינען די ענגלישע ווי די מיט אזא אידיש. אין אנדערע ווערטער, די אידיש מארקעט איז נישט גענוג גרויס צו קענען פארנעמן צוויי שפראכן, עס גייט נישט ארויסקומען 2 הערי פאטער'ס אין אידיש (אין די נאנטע צוקונפט), עס גייט נאר זיין איין אידיש אויף דולינגאו, אא"וו. אויב וואלטן אונז אלע געהאט די זעלבע דיאלעקט וואלט עס געווען א שטארקע הילף פאר יעדעם, דערפאר איז די מצב ווייטאגליך.


ער האט א פוינט אז אין אונזער קאמיונעטי ווייסט מען שוין פון אנדערע סארט כוחות... אבער איין וויכטיגע נקודה איז די ווארט כישוף, ווען ער נוצט די ווארט "קונץ קראפט" וכדומה איז איין זאך, אבער די ווארט כישוף מיינט די שלעכטע זייט. אזויווי מען וואלט גענוצט די ווארט Wיטש, כאטש עס איז דא אזא געדאנק א ווייסע Wיטש, אבער דאס איז שוין נאך א דרגא פון א שפרונג. כישוף ביי אונז איז אזא ווארט, און מען קען נישט בעטן אזא גרויסע שפרונג אויף איינמאל.


די ארטיקל איז געווען גאר גוט געשריבן און געשמאק צו ליינען, א גרויסן דאנק, (נעם נאך א ניקסל פאר א טיפ).

----------

די מלמד וואס ברענגט עס אריין אין קלאס איז גאר באלערנד, א שאד אונז נעמען נישט מער פון וואס דער ברייטער וועלט האט צו געבן.

[berlbalaguleh]

עס איז אלעס אמת, און עס איז א פיינע ארטיקל (ווער איז דער אינטערוויוער, ראובן?) אבער אנדערש ווי אלע פראנט קאווערס ביז אהער, נעם די פריעדיגע וועקער- תגלחת נשים א באמבע, איינס פארדעם, פרויען פארבאטען א באמבע, איינס פארדעם ר׳ יששכר כ״ץ ווידער א באמבע. לכאורה וואלט פריידא וויזעל געדארפט זיין אויפן דעקל ווייל זי איז א חלק פון אונז און די ארטיקל באשרייבט אונזער היימישע וויליאמסבורג, איך פארשטיי אבער אז דאס איז שוין צו ווייט צו לייגן א פרוי׳ס בילד גרויס אויפן דעקל. ווידער ביי דעם ארטיקל האב איך געפילט א פרעמדע פילינג מען רעדט וועגן א ביך וואס איך האב נישט געליינט און וועגן א שפראך וואס איך בין אויך נישט באקאנט מיט. די אמת איז אז די וועקער 17 איז אנדערש ווי די פריעדיגע ווי @כוכב האט שוין דא ערווענט, און פארנעמט זיך אסאך מיט די סאצילאגישער חלק פון אונזער קאמיוניטי-שפראך-לעבנס שטייגער-און די מערסטע עקסטרעמע סעקטע צווישען חרדישע אידן נעמליך די לב טוהר כת, איך האב למעשה זייער הנאה געהאט פון די יעצטיגע וועקער, און דעם ספעציפישען ארטיקל האב איך אויך געטראפען צו זיין אינטערסאנט, א דאנק אייך ראובן.


Sent from my iPhone using Tapatalk

חוקר ודורש: ס'איז אמת אז די אינטערוויו מיט/פון פרידא וויזעל און דעברא פעלדמאן איז איינס פון די הויפט ארטיקלען אין וועקער #17. וואס מיר פערזענליך, און מסתמא דיר אויך וואלט עס נישט געשטערט אויב ראובן לייגט ארויף די פיקטשער פון פרידא וויזעל אדער די אזוי-גערופענע דעברא פעלדמאן אויף דעם קאווער. אבער ראובן איז גענוג רעאליסטיש, און נישט סואיסייד'ל דאס נישט צו טון. ווייל ער ווייסט אז דער אייבישטער האט אין זיין וועלט א סאך ליידיגגייער און באלטשיוועס מיט פארקרומטן שכל. און זיי זוכן אזא געלעגנהייט וואס וועט זיי אויסלייזן פון זייער לאנגווייליגקייט. נאכדערצו אין נאמען פון די תורה און אידישקייט. די נעקסטע זאך וועט זיין פאשקוויללן איבער אלע גאסן מיט די בילד און נאמען פון וועקער און איהר עדיטאר מיט אלע ערגסטע נעמען און קללות. און די נעקסטע סטעפ נאכדעים וועט זיין אז די קארופטיר'טע באנדע גנבים און אומוויסנדע (נישט היגיענישע) היפאקריטן פון ..."התאחדות"... מיט איצא שייגעץ בראש וועללן ארויסקומען מיט באיקאטן, איסורים וחרמות און דער וועקער וועט קענען גיין שלאפן...!

פארוואס זאג איך היפאקריטן אויף די התאחדות? (די אנדערע זענען דאך סתם משוגעים) ווייל ס'איז דא א סטאר וואס פארקויפט פרויען קליידער ביי איינס פון די עקן פון וויליאמסבורג. און דארט פיגורירט מיט גרויסע קידוש לבנה אותיות דער נאמען פון א פרוי. אויך אימידזשעס פון די קליידער. דאס איז שוין היינט אינמיטן וויליאמסבורג. און מ'הערט נישט קיין איין ווארט פון מחאה. אין די ווערטער פון די התאחדות רבנים..."ואין פוצה פה ומצפצף...!". ווען איך האב א ביסל נאכגעפארשט די זאך האטציך אויסגעשטעלט אז די אייגנטומערין פונ'ם געשעפט איז די טאכטער פון יאסל וואלדמאן. דער לוחם מלחמות ה' אקעגן דעם שייגעץ אהרן און זיין טאטע דער ברך משה. דאמאלס איז שוין אלעס פארענטפערט...!