חסידים אלס אטראקציע -אינטערוויו מיט פרידא וויזעל (וועקער 17)

[מצפצף]

היינו דאמרי אינשי two wrongs doesn't make one right

[רביה''ק זי''ע]

הדא הוא דכתיב מום שבך אל תאמר לחברך.

[real fake news]

קיינער זאגט נישט אז זי האט נישט קיין רעכט, זי האט אלע רעכטן צו טוהן וואס איר שמעקט.
די שאלה איז צו סבאדערט פאר מענטשען און צו סאיז א שיינע זאך צו טוהן.
און ניין, ניצן די שבת בעל ווען מוויל די עולם זאל גיין צו א פראטעסט איז פונקט אזא גרויליגע אומעטישע זאך.

[קל וחומר]

קיינער זאגט נישט אז זי האט נישט קיין רעכט, זי האט אלע רעכטן צו טוהן וואס איר שמעקט.
די שאלה איז צו סבאדערט פאר מענטשען און צו סאיז א שיינע זאך צו טוהן.
און ניין, ניצן די שבת בעל ווען מוויל די עולם זאל גיין צו א פראטעסט איז פונקט אזא גרויליגע אומעטישע זאך.

איז שיין צו נוצן יעדע וואך די שבת בעל? איך גלייב נישט אז די נישט-אידישע שכנים זענען זייער פרייליך דערמיט.

[תחכמוני]

איך זעה דא אז עטליכע מישן אויס צווישע צוויי גאר אנדערע פאקטן: דער פאקט אז א מענטש ווערט געבאדערט פון מיין אקט און דער פאקט אז מיין אקט איז אן אומעטישער אקט. אזוי ווי איך האב שוין געשריבן, פארשטייט יעדער אז אויב איינער ווערט געבאדערט פונעם סארט היטל וואס איך טראג - אפילו אויב עס באליידיגט אים אין תוך תוכיות - דאן באגיי איך נישט דוקא אן עטישע עבירה. ממילא דער פאקט אז עטליכע אידן ווערן געבאדערט פון די טורס מיינט נאך נישט אז די טוריסטן באגיין דא עטישע עוולות.

אזוי ווי עטישקייט איז נישט קיין אביעקטיווער פאקט, עס איז נאר רעלאטיוו, וויל איך פרעגן די אלע וואס רעדן זיך דא אפ אויף מרת וויזעל: וואלסטו געפארן אויף א טור קיין כינע, אינדיע, אדער עגיפטען צו באטראכטן אנדערע קולטורן און זייער מנהגים? אויב דער ענטפער איז יא, דאן איז דא גארנישט אנדערש. אבער אפילו אויב דער ענטפער איז אז נישט, איז דאס נאך אלץ נישט אנגעקוקט אויף דער וועלט ווי אן עטישע עולה. דעריבער איז נישט גערעכט צו ווענדן אייער האס אנטקעגן מרת וויזעל ווען דאס איז א וועלטליכע פראבלעם.

איך בין חושד אז די אלע וואס העצן (די דיסקוסיע איז לעגעטים אבער נישט דער האס) דא אויף מרת וויזעל האבן אדער א פערזענליכע שנאה אויף איר (אפשר ווייל זי איז א.ט.ד) אדער האלטן זיי אזוי ווייניג פון זייערע אייגענע געזעלשאפט אז זיי פארשטייען אז די איינציגע סיבה איינער זאל אונז וועלן באזוכן איז אפצושפעטן פון אונז. איך קען נישט פערזענליך מרת וויזעל'ס טורס, דעריבער קען זיין אז איינער דא ווייסט אז זיי באגיין יא אומעטישע אקטן. ווי ווייט אבער איך האב געלייענט אינעם ארטיקל, זעה איך נישט קיין שום עולה מצידה. עס זעט אויס ווי זי פירט אן זייער פאזיטיווע טורס וואס קומט בלויז אנצוצייגן וויאזוי אנדערע קולטורן לעבן.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

מ'קען נישט זיין היפאקריטיש, אויב מעגסטו מאכן א שבת בעל, רבי'שע חופות, הכנסת ספר תורה, פורים מאביל'ס וכדו' ווייל די גאס באלאנגט פאר יעדעם הגם וואס עס שטערט בלי ספק מענטשן אין די געגנט, דאן שטיי ווייט פון האבן טענות אויף עטליכע איידעלע אייראפעער וואס קומען אביסל באטראכטן דיין קולטור.

גברא אגברא קא רמית? די קאמפלעינערס זענען די גאס פארמאכערס? און זי איז דען פון די מענטשן וואס ווערן געשטערט דורך גאס פארמאכן? זי וואוינט דען דארט?

דער אוממעגליכקייט וואס געוויסע האבן צו פארשטיין די חילוק צווישן דער עושה בתוך שלו און דער עושה בשל אחרים, ווי מ'קען צושטעלן מיין הוט צו קומען באור טעון דיין פנים איז אליינס פראבלעמאטיש. ווי קומט אזוינס פאר אן עם חכם ונבון?

[תחכמוני]

עס איז מיר קיינמאל בייגעפאלן צו זאגן אז די צוויי מעשים זענען אייניג. דאס פארשטייט יעדער אליין. איך האב נאר געוואלט ארויסברענגען אז דער בלויזער פאקט אז א מענטש ווערט געבאדערט ביי אן אקט מיינט נאכנישט אז דער אקט איז אומריכטיג. דערפאר האב איך געזוכט א ציור ווי יעדער וועט מודה זיין. בנוגע דיין טענה אז דא איז אנדערש, האב איך אנגעוויזן אז אין דער וועלט איז דאס אן אנגענומענע זאך. אויב דו האלטס אז דאס איז נישט ריכטיג, דאן האב טענות אויף יעדעם. דאס קומט נישט פון א קרית יואל'ן חינוך ווי דו ווילסט זאגן.

בכלל רעדט מען נישט דא ווען איינער שטעלט זיך אראפ אין פארנט פון א ספעציפישן מענטש און גאפט אים אין פנים אריין. דא רעדט מען ווען א מענטש באטראכט א קולטור בכלליות (הייזער, צייטונגען, לעבנסשטייגער), נישט בפרטיות.

[Billy]

ראובן: ווען מ'טוט פארגלייכן דבורה פעלדמאן (נישט איהר עכטער נאמען. איהר עכטער נאמען איז שרה'לע בערקוביק.)

זי איז געווען חתונה געהאט צו פעלדמאן. בערקאוויטש איז איר מיידל-נאמען. און זי הייסט יא דבורה ווי ווייט איך ווייס. (איר טאטע האט מיר אמאל געגעבן א פרעג "קענסט מיין טאכטער? דבורה פעלדמאן?"

[berlbalaguleh]

ביללי: ס'קען זיין אז זי הייסט שרה דבורה. אבער אין די משפחה האט מען איהר גערופן שרה'לע...!

[אספקלריה]

די טענה פון ווייעלעישען אוו פרייוועסי שיינט צו קומען פון איגנארענס.
אין די גאנצע וועלט ווערט טוריזם באטראכט ווי א פאזיטיווע זאך סיי פאר די טוריזם וואס קריגן א שאנס צו זעהן פון דער נאנט, פארשן און פארשטיין אן אנדערן קולטור און לעבנסשטייגער און סיי פאר די ארטיגע איינוואוינער וואס באקומען א שאנס צו צייגן זייערע הילוך החיים אויף א פאזיטיווע און אויפריכטיגע אופן און צו דער זייט גיבט עס אויך צו פארן עקאנאמיע.
אנדערש ווי מען לערנט אויס אין סאטמאר, געהערט די גאס פארן ציבור וואס דאס רעכנט אריין יעדער עובר ושב ווילאנג ער/זי טוט נישט עפעס קעגן די געזעץ. אויב איינער פיהלט אז ער האט באקומען אזא שוואכע חינוך אזש ווען א פרעמדער וועט אים באטראכטן די הלוך ילך אויפן גאס וועט ער האבן פון וואס צו שפעטן, קען ער מסתמא נעמען א לעקציע אויף עטיקס און זיך לערנען די בעיסיק דרך ארץ וסדר העולם.
ווארפן בייזע בליקן אויף א טוריסט וואס וויל בסך הכל זעהן און פארשטיין א צווייטע קולטור קען שאפן אומנויטיגע סטיריאוטייפס אויף א קאמיוניטי וואס וואלט געמעגט ארבעטן אויף צו ארויסשטעלן א בעסערע אימעדש פארן כלל.
הפנים, די גאס איז נישט פרייוועט, און דאס איז די שיינקייט דערפון, אז יעדער קען באטראכטן יעדעם אין זיך לערנען לטוב ולמוטב.
איך ווייס נישט ווי עטיש עס איז צו קריטיקירן אנדעם וואס מ'זאל בכלל אויסהערן א צווייטע צד, ספעציעל ווען ס'איז בנמצא גרינגערהייט.

אוודאי איז א גאס נישט פריוואט און מקען באטראכטען איעדע מענטש, אבער און מיין מענטשליכע געפיל וואס גאט האט מיר צוגעשאנקען, שפיר איך אומעטיש צו באטראכטען א צווייטען מענטש,יא איך בין אויך זייער א נייגעריגער,און ווען איך קלאפ מיך אן און א מענטש, א טעקסי דרייווער, וכדומה, און סזעעט מיר אויס ווי יענער וויל שמועסען און זיך עקספרעסען, וועל איך אויסגעבען מיין נייגער,
אבער סתם קלאצען אויף א מענטש פון ווייטענס,
איך גלייב אז רובא דרובא מענטשען זענען אומבאקוועם ווען איינער באטראכט זיי,און וויל זיי אויספיגערען, און אויב ביסטו מיר מודה לזה אז מענטשען שפירען זיך אומבאקוועם ווען מבאטראכט זיי, וועסטו מיר לכאורה מודה זיין אז באטראכטען מענטשען איז אומעטיש, היות סאיז אומעטיש צו מאכען מענטשען אומבאקוועם.
בנוגע וואס די זאגסט פון טורוזים, געווענטליך טוריזים איז פון א לאנד, פון די בנינים, די מוזיאמס,
שטודירען א קולטור און באטראכטען מענטשען איז אומעטיש, ווייל רוב מענטשען האבען נישט ליב ווען מבאטראכט זיי.
סאיז דא עונשו וועגען וויאזוי א מענטש קען שטודירען א קולטור, ער גייט אריין און געשעפטען איינער אליינס, ער קויפט זאכען,, וכ״ו אויף א אויפען וואס מענטשען שפירען נישט אז זיי ווערען באטראכט.
א טור וואס קומט און באטראכט א קאממיונוטי איז לכאורה אומעטיש, אויב א בחורעל צו א ווייבעל שפאצירט אויפען גאס, און פלוצים קוקען 10 פאר אויגען אויף עם, און ער שפירט אומבאקוועם, איז דער אחראי דערויף אומעטיש פארען גורם זיין די אומבקוועליכקייט.
איך פארשטיי וואס איז אזוי שווער צו פארשטיין דא.

[צמח]

די אביעקטיווע און זשורנאליסטיש אקוראטע צייטונג.

[מי אני]

א מורא׳דיגע און טיפע אינטערוויו, גוט באשריבן און לאזט איבער אסאך (סאציאלאגישע...) חומר למחשבה. ייש״כ, איך האב אמת׳דיג הנאה געהאט.

בנוגע דאס וואס זי באטאנט אז נאר אין אונזער סאסייעטי קוקט מען ארויף די ״מעטשינג״ פון קינדער׳ס קליידער, האב איך געקלערט אז די סיבה דערצו איז אפשר דאס אז וויבאלד אונזער געזעלשאפט איז אזוי מיוסד אויף קאנפארמיטי וכל המסתעף, האט דאס שוין אריינגעדרינגען אין די סייקי פון די מעמבערס פון די סאציאלע גרופע, עכ״כ אז סאבקאנשעסלי באטראכט מען שוין דאס אז די אייגענע קינדער גייען אלע אייניג אנגעטוהן ווי א סטייליסטישע וכו׳ מעלה. אפשר.
‏שוין. הא׳מיר האפענטליך אויך אביסל יוצא געווען א שטיקל משהו סאציאלאגישע שמועס דא...

[berlbalaguleh]

מי אני: איך האב א ביסל אן אנדערע טעאריע איבער די סיבה פארוואס די מערסטע אונגאריש-אפשטאמיגע אידן וועלכע וואוינען אין וויליאמסבורג. (נישט אז ס'פעלט עפעס פאר די בארא פארקער איינוואוינערס) זענען אזוי שטארק אריינגעטון אין חומריות און לוקסוס טרייבעריי, איז ווייל ביי זיי איז דאך כמעט אלעס אפיציעל פארבאטן דורך די רבנים. וועלכע האבן ב"ה איבעריגע צייט. נאך נעמען קעיר פון זייערע ריעל עסטעיט און השגחה ביזנעס. און דורך די מאטיוו פון ווערן ..."פעימאוס"...קומען זיי אויף מיט נייע..."מצוות" און איסורים חדשים לבקרים. איין טאג איז עס לאנגע .."פאנדיאלאוס"...ביי די פרויען. דעם נעקסטן טאג איז ..."געפאסטע קליידער"... און לאנגע שייטלעך. און און די ליסט איז צו לאנג אויסצורעכענען..."שייגעץ בייקס". און סמארטפאונס און וואטסעפפ. ממילא, די קליינע פארטס פון זייער לעבן וואס די רבנים האבן נאכנישט געאסר'ט נוצן זיי אויס אויפ'ן שטערקסטן אופן. און ס'גייט אן א שטארקע קאמפעטישן ווער ס'קען אריינברענגען עפעס א !...חידוש און אפילו איבערשטייגן די אנדערע משפחה

[מי אני]

לדעתי איז מרת. וויזעל אויך א פערפעקטע פערזאן צו גיבן א סאציאלאגישע אפהאנדלונג אויף אונזער געזעלשאפט. דהיינו, ווי דזשארג סיממעל, פון די פריעסטע סאציאלאגן, האט געזאגט איז כדי צו קענען ריכטיג אפשאצן א סאסייעטי (און באגיין דיבּאָנקינג, אפצוווארפן מיטאסן וכדומה איבער די סאסייעטי, הן לטב והן לביש) פעהלט אויס א קריטיקעל דיסטענס; זיין גענוג ״פרעמד״ פון די סאסייעטי זיי צו קענען אביעקטיוו אפשאצן. אבער מאידך גיסא פעהלט אויך אויס א נאנטקייט און באהאווענטקייט דערמיט זיי צו לגמרי פארשטיין. מרת. וויזעל איז לדעתי א פערפעקטע פערסאניפיקעישאן דערפון לגבי אונזער געמיינדע.

[המלוכה והממשלה]

Most helpful was that I managed to reach Rabbi Isaac Brach, or the Dobshiner Rebbe, who is the head of the only Williamsburg chapel, Yereim Chapel, and has been for 26 years. He is a Williamsburg native and looks like an everyday Williamsburg Hasid, but someone had told me that he’s something of a character.

When I called him, I started to sputter out words quickly because I was afraid that he was going to hang up on me. As I rambled, he interjected. “Hold on, who is dis?”

I told him “I am a tour guide in Williamsburg.”

“What’s your name?”

When I said “Vizel,” he immediately warmed up. “Ah, yuh, I know you. I read your interview in The Veker —very good, very good.”

He was very generous with his time. I’m really grateful to him for sharing his perspective, and I plan to follow up with him to learn more.

Here is some of the information I have gathered from him and other sources*:

https://friedavizel.com/2020/05/03/coro ... community/

[יעקב מעקסוועל]

איך האב דורך געליינט די ארטיקל און שטארק הנאה געהאט, עס איז גאר גוט געשריבן, גוטע חומר, הומאר, און זייער געשמאק צו ליינען.


בנוגע וואס מען שרייבט צו עס איז ריכטיג צו מאכן א טור פון מענטשן, האט זי זייער גוט מסביר געווען אין די ארטיקל. א חסיד וועט נישט ליב האבן ווען א בחור קומט לאכן פון זיין רבי'ס טיש, אבער ווען עס קומט אן עלטערע פרעמדע איד וואס איז באמת אינטערעסירט מיטצוהאלטן, וועט עס גאר ברענגען א גוטע געפיל.

די זעלבע ווען מען זיצט ביי א שיעור און עס קומט אריין א נישט היימישער. אויב איז ער סתם דא צו באטראכטן די מאדנע מציאות פון א שיעור, דארף אים קיינער נישט דארט. אבער אויב איז ער באמת נייגעריג אין וואס מען לערנט, וועט מען זיין גרייט אים צו ארויסהעלפן און מסביר זיין.

לדעתי איז די סיבה פארוואס מענטשן פון אונזער קהילה רייסן אראפ די טור'ס, ווייל זיי פארשטייען נישט פארוואס איינער וויל קומען קוקן (טאקע ווייל עס איז נישטא קיין סך פון אונז וואס זענען שטארק אינטערעסירט אין סאציאלאגיע, ווי זי דערמאנט אינעם ארטיקל). עס איז טאקע דא גוים וואס ווילן קומען זען חסרונות פון די אידן, זיי ווילן זען די אידישע פאראזיטן. אבער עס איז אויך פארהאן מענטשן וואס זענען אמת'דיג נייגעריג איבער אונזער לעבנסוועג און קולטור, און דווקא אזא סארט טור ווי וויזעל'ס ברענגט צו זיך אזעלכע מענטשן.


גוט אז זי געדענקט נאך וויאזוי צו אויסלעשן לעכט, "פאפא פאקט פעקלעך"... דאס וואס זי זאגט אז מעטשינג איז א חידוש, איז מיר א חידוש. גייסט מיר זאגן אז די אלע נישט היימישע משפחות האבן זיך ספעציעל אנגעטון פאר אינסטעגרעם..?



איר בענקשאפט צו א חסיד'ישע ניגון, און די פשטות פון אונזער לעבנסוועג, געבט אביסל חיזוק פאר א איד. אמת, איך לעב טאקע א לעבן מיט אסאך שוועריקייטן, הלוואי וועל איך איין טאג קענען מאכן שינוים לטובה, אבער כאטש עפעס ליכטיקייט האבן אונז אזוי אויך.



שוין א לענגערע צייט וואס איך האלט מיט אירע שרייבערייען, איך גלייך זייער איר צוגאנג. זי האלט זיך נישט אפ פון גיין קעגן דעם שטראם, פראבירט צו האלטן אירע מיינונגען באזירט אויף פאקטן, און שרייבט מיט א לייכטע שפראך (כאטש נישט אזוי פראפעסיענאל).

לעצטענס האב איך שוין אזש רחמנות ווי שטארק זי נעמט זיך צום הארצן איבער די מעשים פון אונזער קאמיוניטי, דו ביזט דאך שוין נישט דא, טעיק איט איזי, פארוואס עסט זי זיך די געזונט מיט יעדע מעשה.


אויף איר וועבזייטל האט זי אן אפציע "ווידיאו טור", איך האף אז עס וועט טאקע גיין לייוו ווי פריער, וועלן אונז וואס קענען נישט שפאצירן מיט איר אויף די גאסן פון וויליאמסבורג אויך קענען מיטהאלטן איר טור.

[רימון]

פרידא וויזעל האט אנגעהויבן היינט אן אינטערסאנטע פאדקעסט גערופן "די זייער נישט נארמאל" פאדקעסט וואו זי עקספלארירט טעמעס פון קאנפארמיזם און סאציאלע דאגמעס און מער ספעציפיש די פיינפולע רייזע פון מענטשן וואס פאלן ארויס פון וואס ווערט אנגערופן נארמאל און דערוואגן זיך צו ווארפן פלאקנס אין ריכטונג אויף מיטאסן וואס אלע ארומיגע זעען ווי פאקטן.
אין ערשטן עפיזאד שילדערט זי איר אייגענע ערפארונג אלס א מענטש וואס איז דורך צוויי מאל אן אמונה-קריזיס, איינמאל מיט'ן רעוואלטירן אין חרדישן לעבן און צווייטן מאל ווען זי האט זיך אויפגעוועקט פונעם טרוים פון דער פראגרעסיווער וועלט און אויפגעהערט גלייבן אירע הבטחות'ער און נביאות'ער. די כפירה אינעם מאדערנעם טראכט האט זיך געפארעמט צוביסלעך, אנגעהויבן מיט שוועריגקייטן אין פערזענליכן לעבן, און אויף א גרעסערע סקעיל איז די אייז געבראכן געווארן נאך וואס טראמפ האט געווינען פרעזידענטשאפט קעגן די נביאות'ער פון דער גאנצער עליטע עסטעבלישמענט וואס האט געוויזן צוויי זאכן, איינס אז די וועלט פראגערסירט בכלל נישט פאראויס אין ריכטונג פון דער מאדערנער אגענדע און צוויי אז די עליטע זאגן נישט דעם אביעקטיוון אמת נאר פארקויפן א וועלט אויסקוק לויט זייער בייעס...
זייער אן אינטערעסאנטע פאדקעסט פאר ווער ס'האט ליב צו הערן זאכן פון א... "זייער נישט נארמאלן" פערספעקטיוו...

https://anchor.fm/frieda-vizel/episodes ... /a-a46n9da

@צמח

[צמח]

אין צווייטן עפיזאד "יענע מאסקלאזע חסידים" קומט זי אויף מיט אלטערנאטיווע ערקלערונגען פארוואס חסידים זענען וויאזוי זיי זענען אין צוזאמענהאנג מיט דער קאראנאוויירוס.