בלאט 1 פון 1

די בלע"ז'ן פון רש"י. וואס זענען זיי?

נשלח: מאנטאג דעצעמבער 15, 2014 9:34 pm
דורך berlbalaguleh
איך טראכט שוין א לענגערע צייט צו שרייבן איבער דעם מיסטעריעזן און העכסט אינטרעסאנטן נושא: די "בלע"ז" ווערטער וואס רש"י אין זיין פירוש על התורה און אויף ש"ס ברענגט צו.
א יעדער איינער פון אונז, ווען ער לערנט דעם פירוש רש"י אויף חומש באגעגנט זיך מיט איינס אדער מערערע ווערטער וועלכע זענען געשריבן מיט לשה"ק אותיות, אבער זענען קענטיג אין אן אנדערע , מיסטעריעזע שפראך. דאס ציעט דעם נייגער פון כמעט א יעדן איינעם.
דער ענטפער אויף דעם איז, אז רש"י הק' וועלכער האט געלעבט מיט בערך 800 יאר צוריק אין פראנקרייך האט געשריבן זיין פירוש און האט אויך, אין געוויסע פלעצער צו געלייגט די מיינונג פון דעם ווארט אדער פסוק אין די תורה אויף די פראנצויזישע שפראך וואס מ'האט גערעדט אין זיין צייט.
די חוקרים און היסטארישע פארשער האבן שוין געשריבן זייער א סאך ארטיקלען און ביכער איבער דעם פענאמענאן און עמקות פון רש"י'ס פירוש על התורה. אני הקטן וויל נאר פרובירן צו ערקלערן עטליכע ווערטער וואס רש"י ברענגט, און זייער מיינונג.
נאך איין קליינע נקודה וואס איז וויכטיג צו געדענקען. די שוועריגקייט אין דעשיפרירן די בלע"ז ווערטער (דאס קען זיין איינס פון די סיבות פארוואס ס'איז פאקטיש דא זייער ווייניג ספרים וואס באשעפטיגן זיך מיט די נושא.) איז, אז רש"י האט געשריבן די ווערטער (מערסטנס אין די פראנצויזישע שפראך. א טייל אין ענגליש און אויך אין ספאניש.) מיט דעם גראמאטיק פון פראנצויזיש. נאר מיט לשה"ק אותיות. ער האט מסתמא נישט געוואלט אריינשרייבן לאטיינישע אותיות אין חומש אדער די גמרא. אבער מ'דארף קענען די שפראך כדי אפצוליינען די ווערטער. און דער ריוח פון פארשטיין די בלע"ז ווערטער איז אז מ'קען פארשטיין מיט א סאך מער עמקות די מיינונג פון דעם פסוק....!

איך וועל אנהייבן מיט א פסוק אין פ' וישב.קאפיטל ל"ח, פסוק י"ז.. ביי יהודה ווען ער האט באגעגנט תמר. "ויט אליה אל הדרך".זאגט רש"י "מדרך שהיה בה, נטה אל הדרך אשר היא (תמר) בה". "ובלשון לע"ז דשטורני"ר יעצט לאמיר זעהן דאס ווארט געשריבן מיט לאטיינישע אותיות: destourner Equivalent of detour.
זיכער. אויף מאדערנעם פראנצויזיש וואס מ'רעדט היינט אין פראנקרייך זאגט מען שוין ארויס דעם ווארט אנדערש. אבער אין די צייט פון רש"י האט מען עס אזוי געשריבן...!
איך וועל בלי"נ ברענגען איינס אדער מערערע ווערטער א יעדע וואך פון די פרשת השבוע וועלכע רש"י ברענגט און זיי מפרש זיין...
נאך איין ווארט וועל איך אראפברענגען פון פ' מקץ. אין פסוק ב', קפיטל מ"א. אויפ'ן פסוק "ותרעינה באחו" זאגט רש"י פי' באגם. מריש"ק בלע"ז. אויפ'ן היינטיגן פראנצויזיש זאגט מען עס א ביסל אנדערש. Marecage the equivalent of Marshland . א זומפ....!