מקוואות פון זמן בית שני, און שיעורי תורה

[אבטולמוס]

ווי באקאנט האלטן ארכעאלאגן אין איין טרעפן מקוואות וואס אידן האבן גענוצט אין ארץ ישראל אין זמן פון בית שני. לעצטנס איז געווען באריכטעט וועגן נאך אזא מקוה אינעם גליל.

שטייענדיג פאר סוכות איז דאס אן אינטערעסאנטע טעמע, וויבאלד רוב מקוואות זענען געפונען געווארן אין ירושלים, וואו הונדערטער טויזנטער אידן האבן זיך גע'טובל'ט ווען זיי זענען געקומען צום בית המקדש עולה רגל זיין.

ווי באקאנט איז דער שיעור מקוה אמה על אמה ברום שלש אמות, און דאס איז מ' סאה, וואס איז 5,760 ביצים. די ראשונים (כמדומה התשב"ץ) האבן זיך שוין געמוטשעט אז דער שיעור שטימט נישט מיט די ביצים בימיהם, און כידוע האט דער נודע ביהודה מחדש געווען (בספרו צל"ח) אז נתקטנו הביצים.

מיין שאלה: איז איינער באקאנט מיט די שיעורים פון די ארכעאלאגישע מקוואות, און וואס זאגן זיי אויף די אמת'ע שיעורים פון אמה און ביצה?

[קל וחומר]

דאכציך אז אין מצדה איז פאראן א מקוה וואס שטימט פונקט לשיטת הגר"ח נאה, נאר מ'קען עס נישט נוצן אלס א ראיה וויבאלד עס קען זיין אז עס איז געבויעט געווארן דורך צדוקים וכדומה.

[פארשטאנד]

ווי באקאנט האלטן ארכעאלאגן אין איין טרעפן מקוואות וואס אידן האבן גענוצט אין ארץ ישראל אין זמן פון בית שני. לעצטנס איז געווען באריכטעט וועגן נאך אזא מקוה אינעם גליל.

שטייענדיג פאר סוכות איז דאס אן אינטערעסאנטע טעמע, וויבאלד רוב מקוואות זענען געפונען געווארן אין ירושלים, וואו הונדערטער טויזנטער אידן האבן זיך גע'טובל'ט ווען זיי זענען געקומען צום בית המקדש עולה רגל זיין.

ווי באקאנט איז דער שיעור מקוה אמה על אמה ברום שלש אמות, און דאס איז מ' סאה, וואס איז 5,760 ביצים. די ראשונים (כמדומה התשב"ץ) האבן זיך שוין געמוטשעט אז דער שיעור שטימט נישט מיט די ביצים בימיהם, און כידוע האט דער נודע ביהודה מחדש געווען (בספרו צל"ח) אז נתקטנו הביצים.

מיין שאלה: איז איינער באקאנט מיט די שיעורים פון די ארכעאלאגישע מקוואות, און וואס זאגן זיי אויף די אמת'ע שיעורים פון אמה און ביצה?

בדרך כלל זענען די מקוואות געווען גרסער ווי מ' סאה. אבער פאר דו ווילסט לערנען פון ארכילאגיע *בזמן הבית* אויף שיעורי תורה, זיי קודם מברר צו די שיעור אמה על אמה ברום שלש אמות האט שוין עקזעסטירט דאן, דא אין הערה 4 זעה איך אז געוויסע האבן געטוהן דערין, אבער ווי זאגן די פוסקים? מחוסר ספרים אנכי, זיי לינקן צו דעם בוך, אויב איינער האט צוטריט לאזט וויסן...

ס'איז דא מקוואות פון זמן התנאים, וואס פון דארט וואלסטו געקענט לערנען אויף שיעורי מקווה בזמנם, אבער ווי געזאגט רוב מקוואות בזמנם זענען במילא געווען גרסער ווי מ' סאה אפי' לשיטת החזו"א.

[פארשטאנד]

דאכציך אז אין מצדה איז פאראן א מקוה וואס שטימט פונקט לשיטת הגר"ח נאה

קוק דא, נישט "פונקט" ווי שיטת הגר"ח נאה, אבער זיכער קלענער ווי שיטת החזו"א.

נאר מ'קען עס נישט נוצן אלס א ראיה וויבאלד עס קען זיין אז עס איז געבויעט געווארן דורך צדוקים וכדומה.

צדוקים בויען א מקווה אין מצדה? און גאר לשיטתם? נע... ארכילאגיע אין מצדה - כתבים, תפילין וכדן' - איז פרושים געשטימט.

[אישתישבי]

דאכציך אז אין מצדה איז פאראן א מקוה וואס שטימט פונקט לשיטת הגר"ח נאה, נאר מ'קען עס נישט נוצן אלס א ראיה וויבאלד עס קען זיין אז עס איז געבויעט געווארן דורך צדוקים וכדומה.

גראדע ווען איך בין געווען איז מצדה מיט גרשון פון קויפמאן האט ער געזאגט אז דער מקוה דארט איז דער שיעור פין דברי חיים....

דער שיעור אמה וואס מען האט זיך צוגעוואוינט אז עס איז זעקס טפחים, און א טפח איז בערך פיר אינטשעס ווייל א האנט איז פיר אינטשעס, איז שוין מופרך פין תוספות וואס זאגט אז א מענטש איז געוועהנליך דריי אמות ביז זיין קאפ, און דער העכערע מענטשען זענען היינט זעקס פיס, דער געוועהנליכע מענטש איז נידריגער, קל וחומר אמאהל, מענטשן זענען אייביג געוועהן דער זעלבער הויך בערך, מען האט שוין געגראבן אין פעסט געשטעלט, טאמער עפעס איז מען היינט אביסעל העכער ווי אמאהל.

איז דאך משמע פין תוס' אז דער אמה איז אלץ געוועהן קלענער. און דער חשבון פין תוס' איז מוכרח פין דער גמרא.

אבער דאך, אז מען רעכענט א אמה פאר וואס א אמה איז, פין דער עלענבויגן ביז דער לענגסטע פינגער איז עס דאך 22-23 אינטשעס , אפילו היינט, און אפילו מיט דער חשבון שטימט נישט דער רביעית.

און ב.ד.וו. די אייער זענען נישט קלענער געווארן קיינמאל, די אייער פין א תרנגול זענען כלל נישט געוועהן ביי בית שני (אפשר אינגאנצן צום סוף) ממילא איז דער שיעור רביעית בכלל נישט געוואנדען אין דער איי, ביז די חכמים האבן אזוי געזאגט אין די גמרא.

ממילא איז דער תירוץ פין נודע ביהודה נישט גענוג, עס דעקט נישט.

און דער אמת איז, אז דער חשבון מוז נישט שטימען, חכמים זאגן ביי א מקוה אמה על אמה ברום שלש, און ערגעץ אנדערש האבן זיי משער געווען אז איז מ' סאה, און אונז ווייסען אז נישט אייביג האבן זיי גוט גערעכנט, ממילא הייבט זיך דער קשיא נישט אהן.

[berlbalaguleh]

דאכציך אז אין מצדה איז פאראן א מקוה וואס שטימט פונקט לשיטת הגר"ח נאה, נאר מ'קען עס נישט נוצן אלס א ראיה וויבאלד עס קען זיין אז עס איז געבויעט געווארן דורך צדוקים וכדומה.

אין די מצדה פעסטונג זענען פארהאן 2 אידענטישע מקוואות. אויף ביידע עקן פון די פעסטונג. זיי זענען געפונען געווארן דורך דעם בארימטן גענעראל און ארכעאלאג יגאל ידין. ווען ער האט געטראפן די מקוואות האט ער אריינגערופן א בארימטן רב אין ארץ ישראל אין יענע צייט. און דער רב האט פעסטגעשטעלט אז ביידע מקוואות זענען געווען כשר'ע מקוואות לויט די שיעורים פון חז"ל...!

[berlbalaguleh]

ראובן: לויט די מערסטע פוסקים (ר' חיים נאה?) איז אן אמה 24" אינטשעס. קומט אויס אז די מקוואות זענען 24 קיוביק פוס. אויך 6 פוס (3 אמות) איז די הויכקייט פון א מענטש...!

[יין שרף]

ראובן: לויט די מערסטע פוסקים (ר' חיים נאה?) איז אן אמה 24" אינטשעס. קומט אויס אז די מקוואות זענען 24 קיוביק פוס. אויך 6 פוס (3 אמות) איז די הויכקייט פון א מענטש...!

איך מיין אז רוב פוסקים האלטן בערך 18/19 אינטשעס איז אן אמה. (שיטת חזו"א איז בערך 22.5 אינטשעס).
און אויך לויט חז"ל איז א מענטש הויעך 3 אמות + די קאפ א אמה = 4 אמות

[רביה''ק זי''ע]

די שאלה איז נאר וואס די דעמאלטסדיגע פוסקים האבן געהאלטן, ס'איז מן הסתם געווען נישט ווייניגער מחלוקת'ן דערוועגן ווי היינט און רוב האבן נישט איבערגעלעבט ביז די גמרא.

[אבטולמוס]

ראובן: לויט די מערסטע פוסקים (ר' חיים נאה?) איז אן אמה 24" אינטשעס. קומט אויס אז די מקוואות זענען 24 קיוביק פוס. אויך 6 פוס (3 אמות) איז די הויכקייט פון א מענטש...!

איך מיין אז רוב פוסקים האלטן בערך 18/19 אינטשעס איז אן אמה. (שיטת חזו"א איז בערך 22.5 אינטשעס).
און אויך לויט חז"ל איז א מענטש הויעך 3 אמות + די קאפ א אמה = 4 אמות

אין די ראשונים איז א מחלוקת צי די דריי אמות רעכנט אריין דעם קאפ צי נישט. דוכט זיך אז לויט די וואס האלטן אז נישט, איז דער קאפ מוסיף צוויי-דריטל אמה.
ס'איז פשוט אז דער חזו"א קען נישט לערנען אז די דריי אמות רעכנען נישט אריין דעם קאפ, ווייל דאס מיינט אז בימיהם איז א מענטש געווען 7 פיס הויך -- א זאך וואס איז פארשטייט זיך נישט מעגליך. הגר"ח נאה קען נישט האלטן אז זיי רעכענען יא אריין דעם קאפ, ווייל דעמאלט וואלט דאס געמיינט אז דער אמאליגער דורכשניט איז געווען אונטער 5 פיס, וואס איז אויך נישט ריכטיג.

[יין שרף]

ראובן: לויט די מערסטע פוסקים (ר' חיים נאה?) איז אן אמה 24" אינטשעס. קומט אויס אז די מקוואות זענען 24 קיוביק פוס. אויך 6 פוס (3 אמות) איז די הויכקייט פון א מענטש...!

איך מיין אז רוב פוסקים האלטן בערך 18/19 אינטשעס איז אן אמה. (שיטת חזו"א איז בערך 22.5 אינטשעס).
און אויך לויט חז"ל איז א מענטש הויעך 3 אמות + די קאפ א אמה = 4 אמות

אין די ראשונים איז א מחלוקת צי די דריי אמות רעכנט אריין דעם קאפ צי נישט. דוכט זיך אז לויט די וואס האלטן אז נישט, איז דער קאפ מוסיף צוויי-דריטל אמה.
ס'איז פשוט אז דער חזו"א קען נישט לערנען אז די דריי אמות רעכנען נישט אריין דעם קאפ, ווייל דאס מיינט אז בימיהם איז א מענטש געווען 7 פיס הויך -- א זאך וואס איז פארשטייט זיך נישט מעגליך. הגר"ח נאה קען נישט האלטן אז זיי רעכענען יא אריין דעם קאפ, ווייל דעמאלט וואלט דאס געמיינט אז דער אמאליגער דורכשניט איז געווען אונטער 5 פיס, וואס איז אויך נישט ריכטיג.

אויב הגר"ח נאה מוז האלטן אז מען רעכנט נישט אריין די קאפ אין די 3 אמות,איז א מענטש הויעך 4 אמות. איז די חשבון 4x18 איז 72 אינטשעס וואס איז פונקט 6 פוס הויעך.

לשיטת החזו"א אויב רעכנט מען יא אריין די קאפ איז א מענטש הויעך 3 אמות, 3x22.5 איז 67.5 אינטשעס, קומט אויס א מענטש איז געווען אביסל העכער פון 5 און א האלב פוס!
(היכי תמצא די שיעור פון די חזו"א איז קלענער פון ר"ח נאה...)

[אבטולמוס]

ראובן: לויט די מערסטע פוסקים (ר' חיים נאה?) איז אן אמה 24" אינטשעס. קומט אויס אז די מקוואות זענען 24 קיוביק פוס. אויך 6 פוס (3 אמות) איז די הויכקייט פון א מענטש...!

איך מיין אז רוב פוסקים האלטן בערך 18/19 אינטשעס איז אן אמה. (שיטת חזו"א איז בערך 22.5 אינטשעס).
און אויך לויט חז"ל איז א מענטש הויעך 3 אמות + די קאפ א אמה = 4 אמות

אין די ראשונים איז א מחלוקת צי די דריי אמות רעכנט אריין דעם קאפ צי נישט. דוכט זיך אז לויט די וואס האלטן אז נישט, איז דער קאפ מוסיף צוויי-דריטל אמה.
ס'איז פשוט אז דער חזו"א קען נישט לערנען אז די דריי אמות רעכנען נישט אריין דעם קאפ, ווייל דאס מיינט אז בימיהם איז א מענטש געווען 7 פיס הויך -- א זאך וואס איז פארשטייט זיך נישט מעגליך. הגר"ח נאה קען נישט האלטן אז זיי רעכענען יא אריין דעם קאפ, ווייל דעמאלט וואלט דאס געמיינט אז דער אמאליגער דורכשניט איז געווען אונטער 5 פיס, וואס איז אויך נישט ריכטיג.

אויב הגר"ח נאה מוז האלטן אז מען רעכנט נישט אריין די קאפ אין די 3 אמות,איז א מענטש הויעך 4 אמות. איז די חשבון 4x18 איז 72 אינטשעס וואס איז פונקט 6 פוס הויעך.

ווי געשריבן פריער רעכנט מען נאר 2/3 פון דער פערטער אמה, קומט אראפ 6 אינטשעס.

[חתן בחור]

כ׳האב שוין לאנג געוואלט שרייבן איבער דעם אבער לא אסתייעא מילתא.

אין מצרים האט מען געטראפן אריגינעלע אמות פון אמאל. מ׳פלעגט ניצן העלצער וואס זענען געוועהן לאנג אן אמה, און אזוי האט מען געמאסטן. זיי האבן געהאט צוויי מיני אמות, איינס א ״קעניגליכע״ און איינס א פשוט׳ע וואס איז קערצער. די לענגערע זענען בערך 526 מ״מ, (1.7 פיס אדער 20.7 אינטשעס).

https://en.wikipedia.org/wiki/Cubit

[berlbalaguleh]

ראובן: לויט די מערסטע פוסקים (ר' חיים נאה?) איז אן אמה 24" אינטשעס. קומט אויס אז די מקוואות זענען 24 קיוביק פוס. אויך 6 פוס (3 אמות) איז די הויכקייט פון א מענטש...!

איך מיין אז רוב פוסקים האלטן בערך 18/19 אינטשעס איז אן אמה. (שיטת חזו"א איז בערך 22.5 אינטשעס).
און אויך לויט חז"ל איז א מענטש הויעך 3 אמות + די קאפ א אמה = 4 אמות

דאמאלס איז 1.5 X4 =6יין שרף: דער חשבון איז די זעלבע. אויב דו רעכנסט אן אמה אלס פוס 1.5

[אישתישבי]

דאכציך אז אין מצדה איז פאראן א מקוה וואס שטימט פונקט לשיטת הגר"ח נאה, נאר מ'קען עס נישט נוצן אלס א ראיה וויבאלד עס קען זיין אז עס איז געבויעט געווארן דורך צדוקים וכדומה.

אין די מצדה פעסטונג זענען פארהאן 2 אידענטישע מקוואות. אויף ביידע עקן פון די פעסטונג. זיי זענען געפונען געווארן דורך דעם בארימטן גענעראל און ארכעאלאג יגאל ידין. ווען ער האט געטראפן די מקוואות האט ער אריינגערופן א בארימטן רב אין ארץ ישראל אין יענע צייט. און דער רב האט פעסטגעשטעלט אז ביידע מקוואות זענען געווען כשר'ע מקוואות לויט די שיעורים פון חז"ל...!

אין דער הויז ווי מען האט געוואוינט איז דא נאך, ווי אויך איז דא היבש מקוואות אין אלט ירושלים אונטער דער שטאט וואס מען קען גיין באזוכן זעהן די אלטע הייזער, איז דא דארט מערערע מקוואות פין סוף זמן הבית.