זכור ימות עולם (היום יום)

[שעפטל]

ה'שט"ז: די עפאכע פון "סוליימאן דער גרויסער" אלס איסלאמישער הערשער אויף א"י איז געקומען צו אן ענדע אין דעם טאג. ער איז געווען גאר פריינטליך צו די אידן אין א"י, געלאזט אויפבויען הייזער און קהלות, און צוריק באנייען די חומות ארום ירושלים עיה"ק.

ה'תרס"ט: די הערשער אין אלעפאו, סיריע, האבן געוואלט ארויפלייגן גאר הויכע שטייערן אויף די אידישע קהלה, און האבן ארעסטירט עטליכע ראשי הקהלה, אבער די גזירה איז ב"ה בטל געווארן, און די ראשי הקהלה זענען באפרייט געווארן פון תפיסה.

[שעפטל]

בימי חז"ל איז דער טאג געווען א יום טוב (עי' מג"ת) ווייל מען האט אויסגערוימט די רשעים פון א"י.

ה'תקנ"ד: די פוילישע ארמיי האט געגרינדעט א רעגימענט פון אידישע זעלנער וואס זענען געווארן איינגערוקט אין מיליטער, און לויט היסטאריקער איז דאס געווען די ערשטע מאל וואס אייראפעאישע מדינות האבן גענוצט אידישע זעלנער אין מלחמה געצווינגענערהייט.

ה'תשע"ב: אידן אין דייטשלאנד האלטן אפ אן עפנטליכע ראלי אויסצודרוקן ווייטאג קעגן געריכט אקציעס אפצוהאלטן אידן פון מקיים זיין מצות מילה כדת משה וישראל, אבער ב"ה די פראבלעמען זענען שפעטער געלעזט געווארן.

ה'תשע"ג: ארטאדאקסישע עסקנים אין סאוטהעמפטאן, ניו יארק, קלאגן די טאון זאונינג באורד פאר דיסקרימינאציע קעגן אידן מיט'ן נישט לאזן מאכן אן "עירוב" אין די געגנט.

[שעפטל]

א'תרנ"ו: נח שיקט ארויס די יונה פון די תיבה, צום צווייטן מאל, און די יונה קומט צוריק מיט א זית בלעטל, ווי עס שטייט אין די פסוקים פר' נח. [לשיטת מבול בחשון].

ה'תר"ד: די אונגארישע רעגירונג האט ארויסגעגעבן א סעריע גוטע געזעצן פאר אידן, אראפגענומען די הויכע שטייערן פון די אידישע קהלות, און ערלויבט אידן צו קויפן שטחים און הייזער מיט פולע לעגאלע בארעכטיגונג.

ה'תשס"א: די גרעסטע טעראר אטאקע אין אמעריקאנער היסטאריע איז פארגעקומען אין דעם טאג, ג' דסליחות, פערצן יאר צוריק, ווען ניינצן טעראריסטן האבן געהיידזשעקט פיר עראפלאנען און אריינגעקראכט אין די "טווין טאוערס," אין פענטאגאן, און אויף א פעלד אין פענסילוועניע.
הונדערטער אידן הי"ד זענען אומגעקומען אין די טעראר אטאקעס אויפ'ן פלאץ און אויף די פליגערס, דערונטער א צאל חרדישע אידן יראים ושלמים הנאהבים והנעימים וועלכע האבן געארבייט אין די "טווין טאוערס." היסטאריקער זענען נישט פאראייניגט אויף א פונקטליכע צאל אידישע קרבנות, אבער די שאצונגען לויפן פון איבער צוויי הונדערט ביז פינעף הונדערט, ד' ינקום דמם לעינינו.
די שרעקליכע געשעענישן פונעם טאג ווערן אויך געדענקט פאר די אפענע חסידים און נסים פון הימל, וויאזוי אן א צאל אידן זענען געראטעוועט געווארן דורך השגחה פרטית אויף טריט און שריט, דורך סליחות, שיעורי תורה, תפילה בכוונה, גמילת חסדים, כיבוד אב ואם, ספעציעל די צענדליגער העלדישע "הצלה" מיטגלידער וואס זענען געווען ממש ביי די צווילינג טורעמס ביים אראפפאלן און אלע זענען ניצול געווארן לפליטה גדולה.

[שעפטל]

ג'ת"י: אין דעם טאג האט דער אייבערשטער געזאגט דורכ'ן נביא חגי פאר זרובבל בן שאלתיאל און יהושע בן יהוצדק הכהן אנצוהויבן די ארבייט פון אויפבויען דעם צווייטן בית המקדש. (וי"א ת"ח)

ה'תרנ"ח: קהל עדת ישרון אין וואשינגטאן הייטס פייערט די חנוכת הבית פון נייעם שוהל אויף איסט 110 'טע גאס אין הארלעם.

ה'תרנ"ט: דריי האנט-שריפט עקספערטן זאגן עדות ביים "דרייפוס פראצעס" אז דער סודות'פולער דאקומענט וואס איז אנגעבליך געשריבן געווארן דורכ'ן אידישן אפיציר דרייפוס אלס שפיאן פאר דייטשלאנד איז ווירקליך געשריבן געווארן דורך עסטארהאזי, דער אנטיסעמיטישער אפיציר וועלכער האט באשולדיגט דרייפוס.

ה'תש"ה: די צווייטע וועלט מלחמה איז ענדליך געקומען צו א פולקאמע שלוס, ווען יאפאן האט אונטערגעשריבן די דאקומענטן פון קאפיטולאציע צו אמעריקע, אויפ'ן דעק פון די מיסיסיפי מלחמה שיף אויפ'ן פאציפישן אקעאן, און די יארן פונעם ביטערן חורבן זענען געקומען צו אן ענדע.

[שעפטל]

א': בראשית ברא אלקים – אין דעם טאג (לשיטת ר"א בתשרי נברא העולם) האט דער אייבערשטער באשאפן די וועלט.

א'תרנ"ו: נח שיקט ארויס די יונה פון די תיבה, צום צווייטן מאל, און די יונה קומט צוריק מיט א זית בלעטל, ווי עס שטייט אין די פסוקים פר' נח. (לשיטת מבול בחשון, וי"א כ"ג אלול)

ג'תכ"ו: די חומה פון ירושלים איז געווארן ניי איבערגעבויט אין די צייטן פון נחמי' (דער זכות איז בייגעשטאנען פאר חודש אלול ביים גורל פון המן הרשע, עס זאל נישט אויספאלן אין דעם חודש). (וי"א ג'תכ"ז, וי"א ג'תכ"ח)

ה'תשס"ט: די אידישע קהלה אין סאפיא, בולגאריע, פייערט הונדערט יאר זינט די בארימטע צענטראלע שוהל אין שטאט איז געגרינדעט געווארן.

ה'תש"ע: א שווערע ערדציטערניש האט פאסירט אין ניו זעלאנד, שב"ק פארטאגס, אבער בחסדי ד' איז די אידישע קהלה ארויס אן קיין שום שאדן, און יענעם שבת איז פארגעקומען א גרויסער קידוש אין ארטיגן שוהל.

[שעפטל]

א': יום שני פון בריאת העולם. (לשיטת ר"א בתשרי נברא העולם)

ה'ת"ע: אין לעמבערג איז דעם טאג אומגעקומען עקד"ה די חשובע פרוי בעלת צדקה וחסד אדיל הי"ד בת ר' משה קיקיניש ראה"ק (מגזע יונה הנביא). די גוים האבן געמאכט א שווערן בלוט בלבול אויף די פסח'דיגע מצות, און האבן געדראעט די אידן אין שטאט, האט די פרוי מיט מסי"נ "געזאגט" אז זי האט עס געטאן, און דורכדעם געראטעוועט אלע אידן. שפעטער ביים משפט האט זיך ארויסגעשטעלט דער וויסטער שקר פונעם בלבול, און די פרוי'ס אומשולד, אבער מען האט איר נאר געלאזט באפרייט ווערן אויב זי איז גרייט פאר שמד ח"ו.
אבער טראץ איר רום און רייכקייט איז די פרוי בייגעשטאנען דעם נסיון און זיך געלאזט הרג'ענען על קידוש ד' ויצאה נשמתה באחד. הי"ד.

[שעפטל]

א': יום שלישי פון בריאת העולם.

ה'תצ"ה: אין דעם טאג איז הרה"ק רבי אלעזר רוקח זי"ע בעל "מעשה רוקח" געווארן אויפגענומען אלס רב אין אמסטערדאם ברוב פאר והדר. (דער מעשי רוקח איז פריער געווען רב אין בראדי, און נאך זעקס יאר אין אמסטערדאם איז ער געפארן קיין א"י, וואו דער צדיק וקדוש איז נפטר געווארן א קורצע צייט דערויף.)

[שעפטל]

א': יום רביעי פון בריאת העולם.

ב'תתפ"ב: "ויקנן דוד.. איך נפלו גבורים... מנשרים קלו מאריות גברו..." אין דעם טאג זענען נפטר געווארן שאול המלך און יהונתן, אין מלחמה מיט די פלשתים ביי הר גלבוע, און דוד המלך צוזאמען מיט כלל ישראל האבן מקונן געווען אויף די צוויי צדיקים, ווי עס שטייט אנהויב שמואל ב'.

ג'ת"ר: די מלכות בית חשמונאי האט זיך אנגעהויבן אין דעם טאג אין די צייטן פון צווייטן בית המקדש.

ה'תר"ט: די ערשטע שוהל איז געגרינדעט געווארן אין דרום אפריקע.

[שעפטל]

א': יום חמישי פון בריאת העולם.

ג'של"ב: אין דעם טאג איז געשטארבן דער נביא שקר חנני' בן עזור וועלכער האט איינגערעדט פאלשע נביאות קעגן די הייליגע נביאות און מוסר פון ירמי' הנביא.

ה'תקנ"א: אידן אין פראנקרייך האבן באקומען פולע בירגעררעכטן.

[שעפטל]

דער דריטער טאג פון עשרת ימי תשובה.

ג'של"ט: בלויז עטליכע חדשים נאכ'ן חורבן בית ראשון איז געקומען די שווערע צרה מיט'ן אומקום פון גדלי' בן אחיקם, ווי עס שטייט אין די פסוקים אין ספר ירמי', און די פארבליבענע אידן נאכ'ן חורבן זענען אויך פארטריבן געווארן אין גלות.

אין דעם טאג האבן חז"ל מתקן געווען א תקנה נישט צו שרייבן שם שמים אויף געווענליכע געלט שטרות, עס זאל נישט צוקומען צו א בזיון פון שמות הקדושים ח"ו. (ועי' מגילת תענית)

ה'תש"ו: כ"ק מרן הגה"ק בעל דברי יואל מסאטמאר זי"ע קומט אראפ פון שיף אין ניו יארקער האפען לפליטה גדולה נאכ'ן שווערן חורבן אייראפע, און עס הייבט זיך אן די נייע עפאכע פון תורה אידישקייט אין גלות אמעריקע, בשעת כ"ק מרן הגה"ק בעל ברך משה מסאטמאר זי"ע, נאכ'ן זיין געשטראנדעט אין וועג אויף ר"ה, הייבט אן דעם וועג קיין ניו יארק זיך צו טרעפן מיט'ן גרויסן פעטער ביז געציילטע טעג.

[שש משזר]

דער דריטער טאג פון עשרת ימי תשובה.

ג'של"ט: בלויז עטליכע חדשים נאכ'ן חורבן בית ראשון איז געקומען די שווערע צרה מיט'ן אומקום פון גדלי' בן אחיקם, ווי עס שטייט אין די פסוקים אין ספר ירמי', און די פארבליבענע אידן נאכ'ן חורבן זענען אויך פארטריבן געווארן אין גלות.

מיאוס'ע טעות.
גדלי' בן אחיקם איז אומגעקומען אום ראש השנה.

[רוסישער]

דער דריטער טאג פון עשרת ימי תשובה.

ג'של"ט: בלויז עטליכע חדשים נאכ'ן חורבן בית ראשון איז געקומען די שווערע צרה מיט'ן אומקום פון גדלי' בן אחיקם, ווי עס שטייט אין די פסוקים אין ספר ירמי', און די פארבליבענע אידן נאכ'ן חורבן זענען אויך פארטריבן געווארן אין גלות.

מיאוס'ע טעות.
גדלי' בן אחיקם איז אומגעקומען אום ראש השנה.

www.daat.ac.il/encyclopedia/value.asp?id1=1098
@שש משזר

[שעפטל]

אזוי ווי ס'היינט געקומען אלס א JPG פייל... לייג איך עס ארויף אזוי...

[שעפטל]

ג'תתפ"ד: אלה אזכרה ונפשי ונפשי עלי אשפכה (מוסף יוה"ק): דער טאג איז א יום תענית ווייל דער הייליגער תנא רבי עקיבא איז גענומען געווארן אין געפענגעניש דורך די רומיים, און איז געהאלטן געווארן ביז צו די הסתלקות יוה"ק על קידוש ד' צווישן די תנאים הקדושים פון די "עשרה הרוגי מלכות." [וי"א תתצ"ד]

ה'רצ"ז: דער פוילישער קעניג זיגמונד האט פארלייכטערט די געזעצן פאר אידן אין לאנד.

ה'ת"ט: ביי די גזירת ת"ח ות"ט איז אין דעם טאג אומגעקומען עקד"ה הגאון הק' רבי נפתלי הכהן הי"ד אב"ד לובלין, בן הגאון רבי יצחק כ"ץ זי"ע חתן המהר"ל מפראג זי"ע.

[שעפטל]

ה'תל"א: אין דעם טאג איז אפיציעל געגרינדעט געווארן די אידישע קהלה אין בערלין, דייטשלאנד.

[שעפטל]

ב'תמ"ט: דער טאג איז א יום תענית וועגן די עונש פאר אידישע קינדער ביים דור המדבר וועגן חטא העגל.

ה'תקכ"ג: אין דעם טאג איז די וועלט באלויכטן געווארן מיט'ן גאון וקדוש שר צבא ד' רשכבה"ג רבינו משה סופר זי"ע בעל "חתם סופר." (ועי' בספר חוט המשולש)

[שעפטל]

ב'תתקל"ה: שלמה המלך און גאנץ כלל ישראל הייבן אן די "חנוכת הבית" פון בנין בית הבחירה, דער ערשטער בית המקדש יפה נוף משוש כל הארץ. דער חנוכת הבית האט געדויערט זיבן טעג (אויך יום הקדוש ועי' שבת ל' ומ"ק ט' איבער'ן בת קול מן השמים), און דאן נאכאמאל נאך זיבן טעג, ביז הושענא רבה, ווי עס שטייט אין די פסוקים פון דברי הימים און אין מאמרי מדרשי חז"ל. [וי"א תתקל"ו]

ד'תתקמ"ח: דער איסלאמישער הערשער סאלאדין ברעכט אויף די קרייצציגלער פעסטונג אין אשקלון און מארשירט פאראויס קיין ירושלים עיה"ק.

ה'תש"ב: אין דעם טאג האט זיך אנגעהויבן די שרעקליכע הריגות ביי "באבי יאר" אין אוקריינא, דורך די נאציס ימ"ש און זייערע לאקאלע מיטהעלפער ימ"ש. במשך די ווייטערדיגע חדשים זענען דארט אומגעקומען עקד"ה אזויפיל ווי הונדערט טויזנט קדושים הי"ד פון קיעוו און נאך הונדערטער שטעט פונעם גאנצן ראיאן.

ה'תשס"ד: א פאלעסטינער זעלבסטמארד אטאקע אין חיפה לאזט איבער 21 קרבנות הי"ד און נאך צענדליגער פארוואונדעטע.

[שש משזר]

ד'תתקמ"ח: דער איסלאמישער הערשער סאלאדין ברעכט אויף די קרייצציגלער פעסטונג אין אשקלון און מארשירט פאראויס קיין ירושלים עיה"ק.

ס'איז קיין סאלאדין נאך קיינמאל נישט געווען.
זיין נאמען איז צאלח א דין, דער גלאררייכער נאמען פונעם מערסט געלונגענער אראבישער הערשער, און גלענצנדער פערזאן, בפשטות אין גאנצער היסטאריע זייערע.

[שעפטל]

ב'תמ"ט: "ויהי ממחרת יום הכיפורים" – משה רבינו האט אנגעהויבן צו לערנען די הייליגע תורה מיט די אידישע קינדער, ווי עס שטייט אין פר' יתרו (וישב משה לשפוט את העם), און אויך אין דעם טאג האבן אידן אנגעהויבן צו ברענגען די נדבות המשכן, ווי עס שטייט אין פר' ויקהל (עי' תנחומא תרומה).

די ערשטע טאג פון די געהויבענע ימי שמחה ושירה צווישן יוה"ק און סוכות, ווען דער הייליגער חתם סופר זי"ע פלעגט מחבר זיין שירות ותשבחות פאר'ן אייבערשטן מרוב שמחה.

ה'תש"ג – ה'תש"ה: ביי די צווייטע וועלט קריג, האט הגה"צ רבי מיכאל בער ווייסמאנדעל זצוק"ל אין דעם טאג געשאפן די סומע פון 25 טויזנט דאלאר צו געבן פאר די נאציס ימש"ו, און מיט דעם איז דער סלאוואקישער אידענטום געווארן געראטעוועט ממות לחיים. צוויי יאר שפעטער איז אבער דער מצב געטוישט געווארן, צוליב אומרוען אין סלאוואקיע, און אין דעם טאג צוויי יאר שפעטער איז רבי מיכאל בער זצ"ל פארשיקט געווארן קיין אוישוויץ מיט'ן באן, פון וואו ער איז אראפגעטאנצן אינמיטן פארן און געראטעוועט געווארן לפליטה גדולה, ביז ער איז אנגעקומען קיין אמעריקע צו גרינדן די בארימטע נייטרא ישיבה און העלפן אויפסניי אויפבויען דאס יהדות החרדית אין אמעריקע לשם ולתפארת עד ביאת הגואל.

[שעפטל]

ב'מ"ט: "וירא אליו ד'" – לויט די שיטה אין תוס' אז אברהם אבינו האט זיך מל געווען אום יום הכיפורים (עי' תוס' ר"ה יא.) איז היינט געווען שלישי למילה. דער אייבערשטער האט זיך באוויזן צו אברהם אבינו באילוני ממרא, און די דריי מלאכים זענען געקומען אויספירן די דריי שליחות'ן ווי עס שטייט אין די סדרה.

ה'תשמ"ב: אין דעם טאג האט אויסגעבראכן די שווערע מלחמה צווישן איראק און איראן, וואס האט זיך געצויגן אכט יאר און געלאזט קאנסקווענצן אין די צוויי לענדער און איבער'ן גאנצן מיטל מזרח ראיאן, דערונטער בשייכות מיט אחב"י אין ארה"ק, ביז'ן היינטיגן טאג.

[גאנצל]

בשם אלע היסטאריע ליינער
ווילן מיר געבן א דאנק א שיינער
פאר דער איינער
ריינער
פיינער
מיט פעסטע ביינער
שארפע ציינער

די וואן ענד אנלי שעפטל
מיט זיין העפטל
און אונז בעט מיר גיי ווייטער אן מיט'ן גאנצן קרעפטל (מל' קראפט)

א זייטיגע בקשה ווער עס קען צוהעלפן צולייגן עפעס אינטערסאנטס זאל אונז מהנה זיין

[לאשיצער]

איך בין נישט איינגעשריבן אויף "היום" אבער אפשר קען איך צוגעבן אינטערעסאנטע געשעענישן פון דער וועלט געשיכטע. טאמער אינטערעסירט מען זיך דערמיט.

ה'תש"ג׃ היינט האט זיך אנגעהויבן דער "מאנהעטן פראיעקט" אונטער דער אנפירונג פון גענעראל לעזלי גראווז. דער ציל איז געווען צו שאפן די ערשטע נוקלעארע באמבע.

[שעפטל]

ב'תתקל"ה: די ערשטע יו"ט פון זיבן טעג ביים חנוכת הבית פונעם בנין בית הבחירה, דער ערשטער בית המקדש יפה נוף משוש כל הארץ, האט זיך געענדיגט, און דער ערשטער טאג יו"ט סוכות האט זיך אנגעהויבן די צווייטע חנוכת הבית יו"ט פון זיבן טעג ביז הושענא רבה, ווי עס שטייט אין די פסוקים פון דברי הימים און אין מאמרי מדרשי חז"ל. (וי"א תתקל"ו)

ה'תקע"ג: אין דעם טאג איז נפטר געווארן הטפסר המרומם בעל צדקה וחסד ר' משה מאיר בן ר' אנשיל רויטשילד ז"ל (עפ"י נוסח המציבה אין פראנקפורט), דער מייסד פון די ראטשילד דינאסטיע (מאנכע שרייבן י"ג תשרי, אבער עס איז טעות: ווי עס שטייט אויף די מציבה, איז ער נפטר געווארן ביינאכט מוצאי שב"ק, י"ד, און געקומען לקבורה ערב יו"ט בייטאג). אפיציעל גערופן "מאיר אנשיל" (געמישט זיין נאמען מיט'ן טאטנ'ס), איז ער געווען איינער פון עלעף געשוויסטער מיט'ן משפחה נאמען האן, און שפעטער געטוישט משפחה נאמען צום מטבע-וועקסלען פירמע וואס דער פאטער האט געגרינדעט. מיט זיין פארשטאנד צו פינאנץ, האט אים א גרויסער שר גענומען צו פירן אויסלענדישע הלוואות. ביים פראנצויזישן אויפשטאנד אין תקמ"ה איז זיין נאמען נאך מער געוואקסן. שפעטער האט דער שר געדארפט אנטלויפן אין מלחמה, און באהאלטן אן אסטראנאמישן אוצר ביי ראטשילד אין וויין קעלער. נאך די קריג, ווען ער האט צוריק געגעבן די גאנצע פקדון אומבארירט, איז געווען א גרויסער קידוש ד' אויף זיין ערליכקייט און דער ראטשילד נאמען איז אויסגעוואקסן אין צדקה און עשירות איבער די גארער וועלט.

[שעפטל]

ה'קנ"ט: דער ערשטער טאג אלס לאנדאן מעיאר פון לארד וויטינגטאן, וועלכער האט "פארלעצט" די בריטישע פארבאט קעגן אריינלאזן אידן אין לאנד, דורך אריינברענגען א אידישן דאקטאר פון אויסלאנד אים צו העלפן, פונקט ווי קעניג הענרי האט עטליכע יארן שפעטער געברענגט א איד פון אויסלאנד צו זיין דער הויפט דאקטאר אין קעניגליכן הויף טראץ די לעגאלע גזירה דערקעגן.

ה'תש"ב: די נאציס ימ"ש הייבן אן צו דעפארטירן די אידן פון דייטשלאנד צו די געטאס אין פוילן.

ה'תש"נ: אין דעם טאג איז פארגעקומען די פרעצעדענטלאזע היסטארישע "כינוס חתם סופר," איבערצו'חזר'ן די הייליגע פשרה'לאזע מסורה און הדרכה לדורות פון הייליגן בעל ההילולא מרן רבינו החתם סופר זי"ע, אראנדזשירט דורך "כולל שומרי החומות" אין "ארמארי" זאל אין וויליאמסבורג, בהשתתפות רבבות אלפי ישראל ובראשם גדולי הדור נ"ע ולהבחל"ח לאויט"א.

[שעפטל]

ג'תתכ"ז: אין דעם טאג בימי בית שני, האבן די קנאים זיך געשטארקט אויף די רומאים.

ה'תקל"ד: א היסטאריקער אין יענע תקופה שרייבט אז די אינדיאנער וואס וואוינען ארגינעל אין אמעריקע נאך פאר'ן גרינדונג פון די פאראייניגטע שטאטן שטאמען מעגליך פון די "עשרת השבטים".

ה'תש"ה: אין אנהויב פון לעצטן יאר פון ביטערן חורבן אייראפע, ווערט ריגא, פוילן, באפרייט פון די נאציס ימ"ש דורך די רוסישע ארמיי.

ה'תשמ"ט: אין א"י האט אויסגעבראכן א שרעק פון "פאליא" נאכ'ן אנטדעקן צייכנס פון די וויירוס.