מיינע ארימע איינדרוקן איבער די ארטיקלען אין "וועקער"

קאמענטארן און דיסקוסיעס אויף ארטיקלען
רעאגיר
באניצער אוואטאר
ארי נוהם
שריפטשטעלער
שריפטשטעלער
הודעות: 479
זיך רעגיסטרירט: זונטאג מערץ 27, 2016 3:13 am
האט שוין געלייקט: 1204 מאל
האט שוין באקומען לייקס: 1924 מאל

מיינע ארימע איינדרוקן איבער די ארטיקלען אין "וועקער"

שליחה דורך ארי נוהם »

אזא חירותינו וואס איך האב געשפירט דעם יום טוב איז שוין נישט געווען א לאנגע צייט. פרעגט איר מיר הלמאי, איז דער תירוץ אז איך האב אפגעשטופט דעם אפיקומן, קרי: "וועקער", אויף יום טוב גופא'ן, ווי אויף צו מקיים זיין מצוות אין מפטירין אחר הפסח אפיקומן, ווי מ'זאגט פארן חכם אין הגדה, כדי מזאל בלייבן מיט גוטן טעם פון וועקער אין מויל.

זייט אידיש איז געווארען א שפראך, און לויט מאנכע האט עס נאכנישט פאסירט, איז נאך אזא שיינע דשורנאל ווי דער איצטיגער וועקער נאכנישט ערשינען, מיט איר חכמה און ערצעלונגען, ווערטלעך און געדאנקען, אן עונג יום טוב וואס מלאכים האבן זיכער אונטערגעהערט מיט שמחה ווי ביי נאג'ארא'ן דעם ניגון זיינעם י'ה ריבון עלם.

איך זאג אלץ צו פאר @אבטולמוס'ן, אז ער וועט קריגען פון מיר אזאנס און עזעלעכס פארן "נעקסטן וועקער", און אזוי שטופט זיך עס שוין מימי וועקער דמבראשית, און מיין פוילער רוח לאזט מיר נישט אפשרייבען את כל אשר עם לבבי, הגם סחורה ווי גאלד און לאנג ווי דער גלות און זיס ווי מיין ליטעל שלמה המלך'ל, ליגט ביי מיר אין קאפ לענגער ווי דער אתרוג זיצט אפ אויפן בוים משנה לשנה.

אלנפאלס קלער איך אז כאטש א חאזער זאל איך נישט זיין, און אז מעסט צו דער זעט ברויך מען דאנקען דעם באשעפער, ואכן אני אמרתי א'להים אתם ובני עליון כולכם, מיטן באשאפען אזעלעכע שיינע יצירות אין דעם נייע וועקער. זאל איך איבערלאזן מיין אפפאל, מיינע איינדרוקען איבער די געשרייבעכצער.



פותחין בכבוד האכסניא. אבטולמוס'ס איינטראגע צום וועקער איז א שטוינענדע סוקסעספולע מעשה. עפעס אזוי צום צומישן דעם שטן, מישט ער און חושט ער ארום מיט אלע קנאיםלעך וואס יאווען צו פארשרייען דעם וועקער, און מיט זיין אייזערנע לאגיק שמייסט ער זיי דעם אמת אין פנים, לאמר, די ליינער באזע איז דא וועדער איף יו לייק איט אר נאט. דער עיקר קונץ, לדעתי, איז זיין רעדן געלאסן, ווי אזא גירא בעינא דשיטנא רעדט ער אזוי שיין און בא'טעמ'ט, אז דער קנאי וסיקריקי וארטאקסישע קאנצעלייער ובעל הטיילונג וההשקפה הטהורה וההשומרים ושאר מרעין בישין קען ניטמאל אנהייבען שרייען ווען דער טריפה'נאק רעדט צו אים אזוי שיין און איידל. דער אבטולמוס איז אייזן גוט.

דאס האט ער נאר איבערגעטאן פעמיים, ווי חז"ל זאגן אז צווייפאכיג שמייסט בעסער כמבואר במסכת נדה ואין מגלין אלא לצנועין, און ביים בריוו צום מערכת רעדט ער צו א רב אין ברוקלין מיט אזעלעכע זיסע ווערטער, אז דער רב קען מער גארנישט טון ווי זאגן קלני בראשי קלני בזרועי, ווייל דער אבטולמוס שוואכט פשוט אפ דעם רב'ס זרוע בימינו מיט זיין קלארקייט.

די איבריגע בריווען האט מען געזען קלאר אז ס'איז ק/פ פון די שמיסען אויף קאווע שטיבל, ולמה זה לי אריינצוקריכן דערינען.


ברוך שפינאזא האט זיך זיכער איבערגעדרייט אין קבר, זעענדיג ווי מנוצט עם גאר מחזק צו זיין דער אידישער אמונה... ווי מנעמט דעם גנב צום תליה, אך, דאס איז דאך אזוי קאווע שטיבלדיג. אונזער אברהם בענעדיקט האט זיכער גערופען זיין לעצטער נאמען על שם שפינאזא'ן, און אברהם קען האבען פארדיענע פשטים - עמיר עס האלטן ביי דעם. אזוי צו א שטרוי, דער בענדיקטוס השני קומט זיך א קוש אין פנים העליון, אזאנס צו שרייבען, אזא שטיקעל שפינאזא מיט אזא קלארקייט און זאגאר על טהרת הקודש. ווי איז ער אויף ק"ש?


אבא וויינער ווינדערט זיך אויב מאיז מקיים דעם והגדת ביים סדר, און מיר ווינדערט אויב ער הייסט אבא על שם דאס וואס ער וויל ענדערש זיין א מהר"ל יוד ווי א "אבא". קרעכצען קרעכצט ער איבער דעם איין גוטען זאך וואס מיר טוען, אז מיר ווילען זיין נאנט מיט די קינדער. קיינד אוו "וואט די העק"? סאיז ממש אזוי, אז וואס אימער מיר וועלן טון וועט עס נישט זיין גוט? פלוצים ווערט ער מיר מסורתי און סגלוסט עם זיין אור אלטן טאטנס סדר? כוואלט עס עם גערן פארגינען מיט די שלעק פונעם נערוועזען טאטען, מיט די כניוקישע נאכזאגען נועם אלימלך ביים טיש ווי ביים חסידישן טאטען, און מיט די חומרות און נערווען וואס דער הייליגער טאטע און טאטעס טאטע האבן געטון אזוי ערליך. ביז דאן, אויב וויל ער נישט נאכטאנצען זיין טאטען, זאל ער קיין טענות נישט האבן אז די חסידישע בעיבי בומערס האבן כאטש איין גוטע זאך געטראפען צו טון: רעדן מיט די קינדער ווי טאטעס ברויכען רעדן צו קינדער, און דערציילן די נס לויט זייער פארשטאנד.


אבטולמוס'ס פיקסלען זענען אלץ חידושים מופלגים, הגם געוויסע פון זיי זענען מער צריך עיונ'ס ווי חידושים ממש. געוויסע דארף מען א רבי עקיבא איגר צו פארשטיין, אדער א רבי שמעון שקאפ צו פארעטנפערן מיט צוויי דינים. נעם א שטייגער דעם מונקאטשער חתונה, כגלייב אז דער וגילו דארט איז נישט ווערד אבטולמוס'ס שארפע אויג און אונזער וועקער מכל שכן, אבער בעלזער רב'ס חקירה וואלט יא פארדינט א מאמר בפני עצמו, ווייל דער צדיק איז דאך ממילא א חידוש אין חסידישער וועלט לפחות ווי רבי נחמן בשעתו. כהנה גייט קיינעם אן די שטילע פליטיקל צווישן עמי והמודיע אז מיר זאלן ברויכן וויסן אז מ'האט נישט געדעקט טורקס אין המודיע, ווידער ביי רובאשקינס בריוו פון תפיסה זענען דא צופיל פשטים אריינצולערנען, און סאיז א מחלוקת אין ילקוט מפרשים פון הוצאת מתיבתא אויב ממיינט דעם שניר אדער שוויגער, והמבין יבין.


אבטולמוס צום דריטן מאל. זכה לו. זיין אינטערוויו מיט ר' בצלאל כהן איז שיין און אינספירערנד, בעיקר זעט מען אז דער כהן גייט מיט זיין אמת עד הסוף, הגם קיין גרויסע דענקערישע מח האב איך נישט געפונען אין עם. זעט אויס אז מ'דארף זיין מער עקשן און אמת'דיג ווי חכם, וההצלחה תאיר לו פנים. הלואי. א קרישקעלע איז געווען אז ר' מענדל שפרן געט עם יא שטיצע. כהאב נישט געגלייבט אז איינער ממחנינו האט אזויפיל שכל און נאכמער גאטס דערצו. ס'אמת איז, אז שפרן פארדינט אן אפהאנדלונג פאר זיך מיט זיינע פרשה'לעך ווי ער שרעקט זיך פון קיינעם און גארנישט, א שטייגער ווי זיין שארפע בריוו קעגן עדה החרדית ביים פרשה מיט קלעצקי'ס דפוס, אדער זיין ציפעדיג שארפע ארויסטריט קעגן גערער רבי ביים פרשה מיט מבטל זיין עיון. הלוואי וואלט הרב שפרן געפירט כלל ישראל, מיר העטן ווען אויסגעזען ווי נארמאלע מענטש ביי נאו.


אז סגייט דריי מאל וועט שוין זיין א פערטע מאל. אבטולמוס האלט אן זיין בימים ההם, אבער דאסמאל גאנץ שוואכע ווארע. די לעצטע סחורה זענען גראדע יא גאלד, בעיקר דאס אז שוין בימים ההם האט מען זיך גערעגט קעגן ס'נייע פרצה בחומת הדת פון גיין אין האטעל פסח. דאס דארף מען ווען הענגען אין די גאסען, למען ידעו דורותיכם אז ווען די עלטערן קרעכצען קעגן היינטיגע דורות, היינטיגע יונגווארג, זאל מען זיי ווייזן אז מיר זענען גראדע נישט קיין מחדשים, ואדרבה, מסורת אבותינו בידינו.


@דער געוואגטער יונגעל. מיר ווארטן אויף ראדימנער, אבער דערוויילע איז דיין אמרי אמת וחתניו פארש ארבעט כאטש געווען ווי א טרינק בראנפען, פון די ריכטיגע ווארע, (טפוי! ווי רעדט א יוד פון בראנפען אום סאמע פסח? היינטיגע דורות!) אויפן וועג צום קרעטשמע. בעטן מיר אבער, השתא הכא, לוועקער הבא זאל זיין א שטיק ראדימנער אז זלאטע זאל ארויסקריכן פון קבר פארדאמען דיינע ווערטער.


@ליטוואק פון בודאפעסט/אונגאר, אוי וועט מען דיר שמייסן אויפן עולם האמת. א ליטוויק וואס קען באשרייבען א חסידישער, אונגערישער, קיצונישער, קוריאזער, פארשוין ווי ר' יצחק לעבאוויטש, און טאקע מיט שמאלץ און פעפער און פסיכונליזה און אלץ ארום און ארום, איז דאך זיכער א בעל כשרון איינס אין א מילעניום, איז וואזשע שלאפסטו און קריכסטו אויף גלאטע שטיינער איבער פלוידערייען בלבד, שאין בהם אלא טענות ומענות בלבד. דו האסט א פעדער פון גאלד, א קאפ פון גין גאלד, און די בעלי קושרים לו כתרים שטייען שוין גרייט מיטן לבוש מלכות. יעצט מאך זיכער אנצוגרייטען עפעס א קנאקעדיגס אויף נעקסטן וועקער. מיר וועלן שוין נישט ארויסלאזן אזא פישל ווי דיר פון האנט. אגב, דיין כשרון איז ווערט פאר צייטונגען און אויסגאבעס, ומי יודע, אפשר שרייבסטו טאקע פאר זיי אויך.


דכרניא. די שענסטע שטיקל פון זיין ווערק איז נאך זיין שמאלציגע נאמען. אדערווייז זע איך כמעט נישט קיין אויפדעקונג וואס אבטולמוס בארימט עם אזוי. הגם א שיינע ארטיקל, אפילו גאר שיין, פארפאס איך אבער די חלק האויפדעקונג וסענזאציע. גוט איז עס אבער, און שכוח אבטולמוס פארן איבערזעצן [כווער שוין דיזי פון טראכטן וואס אבטולמוס האט אלץ אנגעארבעט אין דעם וועקער. אנבעליוועבל! פריקן אנבעליוועבל!]


מוישי'ס ווינקל איז גאר גוט, און דאס מאל איז עס מעסער שניידעדיג. איי, ווען מקען ווען מאכען אזאנע שומרים קארטלעך און אויסטיילען... א חידוש וויפיל געניאלע זאכן קענען ווערן אויסגעדריקט אין איין בילד!


אילו לא הוציא הקב"ה את @פלאוויוס מקברו החי אלא למען התנגדות צו חסידות אינערהאלב חסידות, דיינו. מער פון זיין אפשאצונג, איז זיין געדאנקנס גאנג. דער איז דאך אזוי ציקער זיס, אז כאטש מקען זיך ערנסט דינגען אויף געוויסע אזוי גערופענע פאקטען, ולא הספיק לספר די חידושים פון רוזשין א חוץ דאס אז אלע רביס גייען היינט אין רוזשינע פיסטריט מיט מלכות ו... עד שבאו תלמידיהם כמוני ואמרו, רבותינו הגיע זמן תפילת חצות, וואס פלאוויוס האט נישט געמענטשנט בתוך שאר עוולות החסידים המחדשים. א חידוש איז געווען אז ער האט איגנארירט די סלאנימע און קארלינע חסידות'ן, און דער קאליסקערס התנגדות צום תניא. אולי משום מקום הניח לנו להתגדר, און אפשר טאקע אויף איבערצולאזן עפעס אויף א צווייט מאל. איך לפחות, האף טאקע אזוי.


תורה ווירדן פון גוטפארב איז שוין א חידוש. אזא מעשה גאר אין וועקער שבהוצאת חברי ק"ש, איז ממש ווי די טראפן וואסער וואס מגיסט ארינטער פון כוסה פארן סטרא אחרא, למען שמו באהבה. צו נעמען מאראלישע ווירדן, עס צעשניידן און חוזקן, און צוריקקומען צום תורה אויפצוזוכן דעם באהאלטענעם אפיקומן, איז דאך ממש לערבב את השטן המשטין אויפן וועקער. נאך אזא ארטיקעל קענען מיר רעכט אויסשרייען, אז מיר שטייען מיטן דגל היהדות ארויפגעצויגן מיט שטאלץ. כוואלט נאר מאריך געווען מיט אזא פרשה ווי מחיית עמלק והמסתעף, נישט ווייל סאיז א סתירה, נאר טאקע כדי סזאל זיין א השלמה.


@בר כוכבא'ס גאולה רמזים האבן מיר צומישט. נישט די חשבונות האבן מיר געמאכט שווינדלען די אויגן, אויך נישט די שטיקעל צדקת הצדיק וואס ער העט געקענט ברענגען אלץ ראי' אלא שכבר הקדימנו אחר, ומאן אחר פלאוויוס שמו, נאר דער עצם געדאנק פון זיכען גאולות איז עפעס מאדנע בעיני. פון איין זייט א גוטע קיצל אז "מי יודע, אפשר טאקע", און פון צווייטען זייט שנת כת"ר ותש"ס וכל השנים ביניהם, האבן מיר בארואיגט. פארט, בר כוכבא, סגוט אז כאטש אזוי הערט מען דיינע בליציגע רעיונות.


די מערכה פון @געפילטע פיש מיט בערל טויבער. סארי פארן איבערלאזן דעם הרב אין וועקער גופא. סאיז דאך אייזן גוט. דאס וואלט מען בעצם געדארפט געבן פאר מאסטער צו סיי וועלעכע מאנסטער, אויסצוטיילן קומעדיגעס מאל פאר אחב"י, למען ישמעו ויראו אז שיין קלינגעדיגע ענגלישע פראזן פון א השומרים שטיצער, איז ווערט בערך וויפיל געלט זיין גן עדן פארן עס שטיצען איז ווערט. בכלל וואלט איך גראדע יא געגאנגען זיך קוויטלען ביים מאנסיער נוכל, פשוט פארן מופת פון אראפברענגען געפילטע פון יענע וועלט.


@רויטע וואנצעס גראמט דברים של טעם, געב פאר זיך. ער האט גראדע מקיים פסק געווען כמקדמת דנא, ער געבט פאר זיך דורכן געבן פאר יענעם. יעדעס מאל מיט א פריש שטיקל פאעזיע. ער געט און געט און מיר זענען זיך מחיה אויף אויסצוקושן זיינע ווערטער און געדאנקען.


@העניך שיסט פולווער אויף זיין טיפיקעל מהלך. שוין דער נאמען פון רבנים הייסן עסן חזיר געט ארויס די סיקרעט, ווי דער יונגעל וואס זאגט נאך בעפאר שבת הגדול צום טאטען וואס ער גייט עם בעטן פאר אפיקומן. אבער ווי אייביג, שיסט ער גוט, און אין ציל. דברים פשוטים, אבער דער רבי אין חדר פלעגט זאגען אז מ'דארף חזר'ן אפילו די גרינגע זאכן, ווייל מדארף לעבן מיט עס, נישט נאר "וויסן". אז מהאט שוין יא געכאפט העניך ביים קארג, וואלט איך עם געפרעגט מה נשתנה אז לעצטענס שטורעמט ער מער נישט אויף ק"ש ווי זיין אלטע שטייגער.


אונז אין זיי פון @קלינג איז זייער גוט מצד הרעיון שבו, די פעליטאן איז גוט. די מעסעדש איז היבש שוואך, ווייל כמדומה אז יעדער פלאץ האט זיך אירע סתירות וחסרונות, און סנעמט נישט אוועק די יסוד. כל שכן נישט, ווען ס'רוב פאלט אוועק ביי אונזערע ליטואקעס, און לאכן לאכן זיי פארט פונעם גוי.



מיין האנט טוט מיר שוין וויי פון שרייבען אזויפיל, אבער גדר גדרתי בעדי אז כדארף אפצאלן די שרייבער פאר זייער שוויצען, און איך פאר מיר פארן פוילעצן ביז יעצט, ומי יפרוץ פרץ בגדרי ישראל. על כן עמיר שרייבן ווייטער עד צאת הכוכבים או צאת הנשמה.

@שלום בערגער איז טאקע א דאקטאר ויש אומרים גם דיכטער (תלוי בפלוגתת ראשונים בדפי ק"ש), אבער מוכיח בשער קען ער נישט. יואל אשר לאבין האט שוין אפגעשריבען א מייסטער ווערק איבער וואקסינען, און בערגער האט נישט באוויזען צו זאגן קיין חידוש, און יעדעס ווארט זיינע קען מען אפפרעגען. דעות זאגערס האבן מיר לרחצה, אז ער זאל ווייטער שרייבן גוטע דאקטאריי "פאר א רפואה".


קטלא'ס עצה פלייצע האט זיך גוט אויסגעריבען. זיין לעצטע שטיקל חיזוק צום קענסער באטראפענעם, האט מיר געמאכט קלערן אז קטלא איז א צדיק נסתר בנוסף צום זיין אן אפיקורס. א חידוש פון א מענש איז ער זיכער...


חוה פויגל שרייבט ווי ביטער סאיז פארן מאמען וואס האט באגראבן איר גאלדעלע. איך ווינדער מיך אויב סאיז טאקע א פרויסביל וואס האט עס געשריבן, די מעסעדש אינטערן סיפור המפחיד שיינט מער מענעריש בעיני... על כל פנים ואיצטומכא, סאיז זייער גוט אראפגעלייגט און נאך בעסער ארויסגעברענגט די ווייטאג. אויב זאכן גייען זיך טוישן? אבסעלוט נישט. נאך אסאך טויט פאלן און נערווען בראכן וועלן אפשר ברעכן דאס פארברעכן.


קום נאר אהער וואנצעס'ל, לאמיך דיר געבן א קוש מיט ליבע. אזא שטיקל עזרת נשים מזל טוב און ליבע, איז א חידוש אין היימישע באשרייבונג. כליין אסאך און אזאנס האב איך קיינמאל, אבער קייייינמאל נישט געליינט. בשעתן ווינטשן מזל טוב אונטער מיינע וואנצעס (גראדע רויטע קאליר), האב איך געקלערט מיט חמדה הלוואי כוואלט געווען דיין זון, וואלט איך באקומען ליבע איבערן קאפ. א צווייטע חוצפה געדאנק האט איבערגעהאקט ס'ערשטע, און כהאב אנגעהויבן קלערן אז כדארף זיך אפלערנען פון רויטע ווי צו ליבן די אייגנע בלוט און פליייש. צולעצט האט א מחשבהלע זיך איינגעגראבן אין קאפ, אז רויטע מוז שעירן מיטן עולם וויאזוי צו קריגן אזא מאס אהבה. ווי וואנט מאר!

אה, א רגע נאר: האסט געזען אונזער ריכטערין בכבודה ובעצמה תרום הודה, אדער איינער פון אירע אונטערטאנען?


@יצחק וואלד מאכן א טובים השנים מן האחד, און דער צווייטער איז עולה אויפן ערשטער מיט איר געלונגענער שפראך. סהאט זיך מיר געליינט ווי א רעכט שטיקל מענדלע מוכר ספרים. אזוי זיס און געשמאק, אזוי אפגעלערנט א דמות און אזא ציפעדיגע תרתי דסתרי ביים סוף מעשה, טאקע ביז די לעצטע שורה מיטן איידעם זיינעם, איז ממש ליטעראטור פון העכסטן קאליבער.


דא קומט די הויכפונקט, ווען @יואב אנפלעקט זיך ברוב הודו ויופיו. ביים ליינען בין איך אדורך אלע אנזערע לייבען. פון שלום עליכם און מענדעלע מוכר ספרים, ביז חיים גראדע און בושעוויס'ן, און צוגעקומען צום הכרה אז ער פאסט נישט אריין אין קיין איין זאנער פון די אויבנדערמאנטע. דאס איז א נייע זשאנער: "יואב" סטיל. ווען איך וויל אנהייבען זאגן שבחים קומט מיר אויף און מויל די פסוק לו דומיה תהילה. כמיין אז וואס איך וועל נאר זאגן וועט פארמינערן די אפעקט פון זיין גאונותדיגע ארטיקל, גענוג צו זאגן אז דריי סיפורים זענען געווען, יצחק וואלד פון די רעכטע זייט, קטלא קניא פון די לינקע זייט [זע שפעטער] און יואב איז געווען אינדערמיט ממש כמלך מסובב בשריו.


ליל התקדש חג פון קטלא איז געווען שלא מעלמא הדין. בעיקר די שטיקל פסיכאלאגיע אויף דעם נעבעכדיגן עושר אייזיק, און הגם די געווענליכע וויצן וואס גיסן פון קטלא'ס ארבעל ווי וויין פאר ד' כוסות איז דאסמאל געווען אוממערקבאר, איז ער אריבער צו אנייע זשאנרע וואס פארשעמט טאקע גארנישט די לייבן פון אמאל. אשרי זקנינו שלא ביישה את ילדותינו קען קטלא זיכער זאגן. זיין לאנגע מעשה מיט אלע פרטים ופרטי פרטים האבן מיר פארט דערמאנט אין א פארצייטיש שטוב אין כתריאלווקע, פרי עטו של שלום עליכם החדש.


די נעקסטע -- אה, שון נישטא קיין נעקסטע? קעמיר שוין גיין שלאפן.




קעי, אבטולמוס, נעקסטיים האף איך עכט צו שרייבן אן ארטיקעל פארן וועקער. ווי זאגט ר' זושא? דאסמאל מיין איך עס אמתדיג, השיבנו...
אין ארי נוהם מתוך קופה של תבן, אלא מתוך קופה של בשר (ברכות לב.) ובימינו אין ארי נוהם אלא מתוך קופה של תבן (ארי נוהם)

דער אשכול פארמאגט 5 תגובות

איר דארפט זיין א רעגיסטרירטער מעמבער און איינגעשריבן צו זען די תגובות.


רעגיסטרירן איינשרייבן
 
רעאגיר