שופטים - פארוואס שיקט מען אים אהיים?

[א שעפעלע]

בס"ד

א גוטן טייערע חבירים וידידים..!

איינס פון די אינטערסאנטע ענינים וואס מיר געפונען אין אוזנער פרשה, איז די צורה וויאזוי א 'מלחמה' וואס כלל ישראל האט געהאלטן על פי תורה, איז צוגעגאנגען. די תורה הקדושה זאגט אונז, אז די ספעציעלע 'שוטרים' וואס זענען געווען געשטעלט אויף דעם צוועק האבן גערעדט צום פאלק און זיי האבן אויסגערופן איידער מ'איז ארויסגעגאנגען צום מלחמה, מִי הָאִישׁ אֲשֶׁר בָּנָה בַיִת חָדָשׁ וְלֹא חֲנָכוֹ, אויב ס'איז דא דא א מענטש וואס האט געבויט א נייע הויז און ער האט עס נאכנישט באנייט, יֵלֵךְ וְיָשֹׁב לְבֵיתוֹ, זאל ער גיין און זיך צוריק קערן אהיים, פֶּן יָמוּת בַּמִּלְחָמָה וְאִישׁ אַחֵר יַחְנְכֶנּוּ, אויב חלילה ער וועט שטארבן אין די מלחמה און ער וועט נישט דערלעבן צו באנייען זיין הויז, נאר א צווייטער וועט עס מחנך זיין.

די זעלבע זאך זאגן די שוטרים ווייטער, וּמִי הָאִישׁ אֲשֶׁר נָטַע כֶּרֶם וְלֹא חִלְלוֹ, אויב איינער האט געפלאנצט א נייע וויינגארטן, אבער ער האט נאכנישט געהאט קיין געלעגנהייט אויסצולייזן די פירות פאר זיך, ווי די תורה הקדושה באפעלט אונז אז די ערשטע דריי יאר פון א בוים זענען דאך די פירות ערלה און מען טאר עס בכלל נישט עסן, און ווען עס קומט די פערטע יאר, דעמאלטס זענען די פירות הייליג, און מ'מוז זיי ארויפטראגן קיין ירושלים און עסן דארט בקדושה, אדער אויסלייזן אויף געלט, און נאר אזוי מעג מען דאס עסן. און דעריבער א איד וואס האט אזא סארט וויינגארטן וואס ער האט נאכנישט געקענט עסן פון אירע פירות, איז די זעלבע זאך, יֵלֵךְ וְיָשֹׁב לְבֵיתוֹ פֶּן יָמוּת בַּמִלְחָמָה וְאִישׁ אַחֵר יְחַלְלֶנוּ, אפשר וועט ער ח"ו נישט זוכה זיין הנאה צו האבן פון זיינע פירות, נאר ס'וועט אנקומען צו א צווייטן.
א
ון די זעלבע זאך, וּמִי הָאִישׁ אֲשֶׁר אֵרַשׂ אִשָׁה וְלֹא לְקָחָהּ, איינער וואס האט מקדש געווען א פרוי און ער האט נאכנישט חתונה געהאט מיט איר, יֵלֵךְ וְיָשֹׁב לְבֵיתוֹ פֶּן יָמוּת בַּמִּלְחָמָה וְאִישׁ אַחֵר יִקָּחֶנָּה, אפשר וועט ער שטארבן און א צווייטער וועט מיט איר חתונה האבן.

צום לעצט האבן די שוטרים צוגעלייגט, "מִי הָאִישׁ הַיָּרֵא וְרַךְ הַלֵּבָב יֵלֵךְ וְיָשֹׁב לְבֵיתוֹ" ווער עס האט מורא און ער האט א ווייכע הארץ, דער זאל אהיימגיין און נישט קומען אין מלחמה אריין, "וְלֹא יִמַס אֶת לְבַב אֶחָיו כִּלְבָבוֹ" ער זאל נישט מאכן אנדערע הערצער צוגיין פון פחד.

לאמיר כאפן א בליק אין רש"י אויפן פלאץ וואס ברענגט פון חז"ל אז עס איז פארהאן א מחלוקת תנאים וואס איז פשט פון אט די באפעל פון מִי הָאִישׁ הַיָרֵא וְרַךְ הַלֵבָב, רבי עקיבא האלט אז עס מיינט טאקע כפשוטו, א איד וואס איז א פחדן, ער קען נישט צוקוקן קיין מלחמה, ער קיין נישט זיין א אויסגעשטרעקטע שווערד פאר די אויגן, זאל ער טאקע אהיימגיין, ווייל זיין פחד וועט שוואך מאכן די ארומיגע, ווי עס די טבע פון א פחדן אז ער רעדט זיך אפ און באקלאגט זיך די גאנצע צייט, און ער ברענגט אז אנדערע זאלן אויך ווערן 'אנגעשטעקט' פון זיין מורא.

רבי יוסי הגלילי האלט אז די כוונה איז גאנץ עפעס אנדערש, דער יָרֵא וְרַךְ הַלֵבָב פון וואס די תורה רעדט דא, איז נישט קיין גשמיות'דיגע פחדן, נאר מען רעדט פון "הַיָרֵא מֵעַבֵירוֹת שֶׁבְּיָדוֹ" אזא איינער וואס האט מורא פון זיינע זינד, ער ווייסט ביי זיך אז ער האט אויף וואס תשובה צו טוהן, און ווער ווייסט אויב ער וועט נישט חלילה באשטראפט ווערן דא אין די מלחמה, און ממילא זאל ער אהיימגיין באצייטענס.

און אגב אז מ'רעדט שוין, איז באקאנט וואס מ'דערציילט, אז אמאל האבן די משכילים אין די שטאט בריסק געמאכט א 'שפיל' וועלנדיג חוזק מאכן פון די פרומע אידן, האבן זיי אפגעשפילט א סצענע וויאזוי עס האט אויסגעקוקט א אידישע מלחמה. זיי האבן ארויפגעשטעלט א גרויסע עולם פארזאמלטע אויפן סטעידזש, און דערנאך איז געקומען איינער וואס איז געווען פון די שוטרים, און ער האט אויסגערופן די פסוקים וואס מיר האבן פריער דערמאנט, צום ערשט האט דער שוטר אויסגערופן "מִי הָאִישׁ אֲשֶׁר בָּנָה בַיִת חָדָשׁ וְלֹא חֲנָכוֹ יֵלֵךְ וְיָשֹׁב לְבֵיתוֹ", און א גרויסע ציבור פון די אנוועזנדע זענען אוועקגעגאנגען. דערנאך האט ער אויסגערופן די צוייטע זאך, "מִי הָאִישׁ אֲשֶׁר נָטַע כֶּרֶם וְלֹא חִלְלוֹ יֵלֵךְ וְיָשֹׁב לְבֵיתוֹ" און נאך א גרויסע עולם איז אראפגעגאנגען, און די זעלבע ביי די דריטע פסוק "וּמִי הָאִישׁ אֲשֶׁר אֵרַשׂ אִשָׁה וְלֹא לְקָחָהּ", האבן נאך מענטשן פארלאזט דאס פלאץ, און ווער רעדט נאך צום סוף ווען ער האט אויסגערופן "מִי הָאִישׁ הַיָּרֵא וְרַךְ הַלֵבָב יֵלֵךְ וְיָשֹׁב לְבֵיתוֹ" אז ווער עס האט מורא פון זיינע עבירות זאל אהיימגיין, דעמאלטס זענען אלע איבערגעבליבענע פארזאמלטע אראפגעגאנגען פונעם סטעידזש, און ס'איז איבערגעבליבן בלויז צוויי מענטשן, איינער איז געווען פארשטעלט ווי דער חפץ חיים, און איינער ווי הגאון רבי חיים בריסקער, וועלכער האט דאן געדינט אלס רב אין שטאט בריסק, און אזוי זענען בלויז די צוויי זקנים געבליבן דארט מיט רעוואלווערס אין די הענט, חוזק מאכנדיג אז ווען מ'פירט א מלחמה אזוי איז נישט דא מיט וועמען צו גיין צום טיש, אויסער די געציילטע צדיקי הדור.

ווען מ'האט דאס דערציילט פאר רבי חיים בריסקער, האט ער געזאגט, "יא יא, אזוי האט עס טאקע אויסגעזעהן, אבער איין זאך האבן זיי פארגעסן צו דערמאנען, אז אט די הייפעלע איבערגעבליבענע ערליכע אידן, זיי האבן טאקע געוואנען די מלחמה"...

הכלל, צוריק צו די מלחמה, לאמיר אביסל מְעַיין זיין און אפלערנען אט די סדר וויאזוי די מלחמה איז צוגעגאנגען, און וואס מיר קענען זיך ארויסנעמען דערפון פאר עבודת השי"ת אין טאג טעגליכן לעבן. און ווי עס האט געזאגט הרה"ק דער רבי רבי בונם פון פרשסיחא זי"ע, אז ווילאנג כלל ישראל האט נאך געפירט מלחמות, דעמאלטס האבן די אלע פסוקים פון די תורה טאקע באדייט אויף די 'עכטע' מלחמות וואס מ'האט געהאלטן, און די 'מלחמת היצר' איז נאר געווען מרומז אין די פסוקים בדרך רמז. היינט אבער ווען מיר האבן שוין נישט יענע סארטן מלחמות, עס זענען שוין נישט דא ביי אונז קיין מלחמת מצוה אדער מלחמת הרשות, קומט אויס אז די 'מלחמת היצר' דאס איז געווארן פשוט פשט אין פסוק, עס איז נישט בלויז א רמז, נאר די רעדט צו אונז וועגן אט די מלחמה, ווייל די תורה הקדושה איז נצחיות און גייט אָן אין יעדן דור און אין יעדן מצב.

אשר על כן, קענען מיר ארויסנעמען פון דא עטליכע טיפע נקודות וואס וועלן באלייכטן אונזערע אויגן און אונז העלפן מצליח זיין אין אונזער מלחמת היצר און אין אונזער הצלחה אין עבודת השי"ת.

איידער מיר גייען ווייטער איז כדאי צו דערמאנען וואס דער רשב"ם שרייבט אויפן פלאץ. דער רשב"ם לערנט אז די ערשטע דריי זאכן וואס די שוטרים האבן אויסגערופן, א מענטש וואס האט געבויט א נייע הויז, א וויינגארטן, אדער גענומען א ווייב, דאס איז אלעס א הכנה און א הקדמה צו "מִי הָאִישׁ הַיָּרֵא וְרַךְ הַלֵּבָב", דאס מיינט צו זאגן, אז ווען א מענטש איז צובראכן און פארקלעמט איבער זיין מצב, ער שפירט ביי זיך אז ער איז א שלימזל און ער איז פארנומען צו טראכטן ווער ווייסט אויב ער וועט נישט דערלעבן צו באנייען זיין הויז אדער זיין פעלד, דעמאלטס ווערט ער אויטעמאטיש א יָּרֵא וְרַךְ הַלֵּבָב, ער גייט צו צו די גאנצע מלחמה אָן קיין שטארקייט, און טאקע דערפאר האט די תורה הקדושה איהם באפוילן אהיימצוגיין. ווי דער רשב"ם דרוקט זיך אויס "שיש נותן אל לבו כשהולך למלחמה ודואג שמא אין לי מזל לחנך את ביתי או את אשתי או את כרמי, ולכך גרם מזלי ללכת עתה למלחמה, ומתוך כך ירא למות", די אלע מחשבות מאכן אז ער זאל נישט קענען מצליח זיין געהעריג אין די מלחמה, און ממילא יֵלֵךְ וְיָשֹׁב לְבֵיתוֹ, זאל ער אהיימגיין, ער האט נישט וואס צו בלייבן דא.

וואס דאס קומט אונז לערנען א יסוד נפלא, אויב מיר ווילן מצליח זיין אין א מלחמה, מוז דער מענטש זיין אינגאנצן 'דערביי', זיין קאפ מוז ליגן אין די מלחמה, און ער מוז עס מיטלעבן מיט די רמ"ח איברים און שס"ה גידים. אין די מינוט וואס א מענטש לעבט מיט דאגות און חשבונות, און ער זארגט זיך אז אפשר איז נישט באשערט פאר איהם הנאה צו האבן פון די נייע זאכן וואס ער האט, דאס נעמט אוועק זיין כוח פון זיך 'מְרַכֵּז' זיין און בלייבן געטריי צו זיין ציל און תכלית, און ממילא וועט ער טאקע נישט מצליח זיין ח"ו. והא ראיה, עס קען זיין דער גרעסטער גיבור חיל, א געבויטע שטארקע מענטש וואס קען מלחמה האלטן איינס אין די וועלט, ער קען אטאקירן דעם שונא מער ווי יעדעם איינעם, דאָך אבער זאגט די תורה אז אויב האט ער עפעס א קליינע וויינגארטן פון עטליכע ביימעלעך אינדערהיים וואס ליגט איהם יעצט אויפן קאפ, זאל ער מוחל זיין און אהיימגיין, און ער זאל נישט בלייבן דא אלס א יָּרֵא וְרַךְ הַלֵּבָב! איי ער איז דאך דער גרויסער גיבור, און אפילו ווען די קאפ איז איהם נישט אינגאנצן דא, איז ער נאך אלס אסאך בעסער און שטערקער ווי צען אנדערע... דערהערן מיר דא די השקפת התורה אז ניין! "אויב זיין קאפ איז נישט דא הונדערט פראצענט וועט ער נישט מצליח זיין", ער וועט אראפברענגן סיי זיך און סיי זיינע ארומיגע, ער וועט נאך שוואך מאכן אנדערע, ווייל איינער וואס איז נישט אינעווייניג אינגאנצן, איז בעסער אז ער הייבט בכלל נישט אָן, די מלחמה וועט אסאך מער פארדינען פון זיין אפוועזנהייט ווען ער געפונט זיך נישט דא.

טייערע חברים, עס כאפט א פחד, עס צולאזט אפשר אונזערע הערצער, אבער עס איז אַן אמת. אויב מיר ווילן זיך נעמען אין די הענט אריין, אויב ווילן מיר מאכן א טויש אין אונזער לעבן, אויב ווילן מיר מלחמה האלטן מיט אונזער יצר הרע און אונזערע שוואכקייטן, מוז מען אבער זיין 'אינעווייניג' אינגאנצן, עס איז נישט קיין זאַך וואו מ'קען, אויפן היינטיגן שפראך, 'אריינטשעקן און ארויסטשעקן' ווען מען וויל, עס גייט נישט אזוי, ווייל אויב דיין קאפ איז נישט אינגאנצן אריינגעטוהן אין דיין אונטערנעמונג, און דיינע אויגן זענען נישט געוואנדן די גאנצע צייט צום ציל, דעמאלטס וועט עס נישט מצליח זיין! מען מוז אוועקטרייבן אלע דאגות און אלע זייטיגע זאכן וואס שטערן אונז, מען מוז זיך אויסשמועסן, זיך קלאר מאכן, קומען מיט א פארטיגע פלאן, און אריינשפרינגן מיט א פעסטע החלטה צו טוהן און טוהן ביז'ן סוף, אָן ווערן אוועקגעשלעפט מיט נארישקייטן יעדע פּאָר מינוט, ווייל אויב נישט, זאגט אונז די תורה "יֵלֵךְ וְיָשֹׁב לְבֵיתוֹ" אז מען דארף אהיימגיין ווייל מ'גייט נישט מצליח זיין ח"ו.

און אין פאַקט קען מען דאס זעהן כסדר מיט די אויגן, און אפילו ביי פשוט'ע טאג טעגליכע געשעענישן. ווען א מענטש נעמט זיך אונטער אהערצושטעלן א זאך, צו זאל עס זיין א נסיעה, א שבת, א מסיבה, אדער סיי וואס, אבער אויב זיין קאפ איז נישט דערביי, ער טראגט אין די זעלבע צייט נאך פופציג אנדערע דאגות, אפילו ער ווייסט וואס ער טוט און ער קען זיין ארבעט אויסענווייניג, דאָך וועט עס צום סוף האבן יענעם פנים, עס וועט זיך שפירן אין די לופטן, עס וועט פעלן שלימות, און ערגעצוואו וועט דאס אפילו 'ארויסקריכן' און זיך ארויסשטעלן קלאר אז די זאך איז נישט געטוהן געווארן 'מיט די גאנצע הארץ' און מיט די גאנצע מחשבה. ווייל אזוי איז די מציאות, כדי מצליח צו זיין אין א זאך דארף דער מענטש אריינלייגן אלע זיינע כוחות, און ער דארף זיין מרוכז מיט אלע חושים אין וואס ער טוט, און קל וחומר ווען מ'רעדט פון רוחניות, ווען א מענטש וויל שטייגן, ער וויל זיך פארבעסערן, ער וויל טוישן זיין מהלך החיים און ווערן א בעסערע איד, א בעסערע טאטע צו די קינדער, א בעסערע מאן, דארף דאס זיין מיט א דביקות אינעם ציל, מיט די גאנצע מחשבה און כוונה, און אויב נישט איז יֵלֵךְ וְיָשֹׁב לְבֵיתוֹ... ווייל ער וועט זיך סייווי טרעפן וואו ער האט אנגעהויבן אָן קיין פאָרשריט. איז פארשטייט זיך אליינס אז די עצה איז נישט אויפצוגעבן אינגאנצן און זאגן אז איך הייב בכלל נישט אָן ווייל איך בין פארנומען מיט אנדערע זאכן, אודאי נישט, מיר דארפן טוהן, און מיר זענען מחוייב צו טוהן, אבער מיר דארפן קומען מיט א הכנה, מיט מחשבה, מיט א פלאן, און נישט זיך איינרעדן אז מ'קען טוהן א זאך מיט'ן זיין נאר האלבוועגס דערין, ווייל דאס ארבעט פשוט נישט, און ס'איז נישט קיין תכלית.

און עס קען גאר זיין אז דאס איז דער קול שופר וואס מיר הערן יעדן טאג אין חודש אלול, און בפרט ראש השנה ווען מיר זענען ממליך דעם אייבישטער. ווייל דער קול קומט אונז אויפוועקן און אויפשאקלן, אז מיר זאלן זיך אפלאזן פון אלע זייטיגע זאכן וואס פארנעמען אונזער קאפ, פון די אלע 'חשבונות רבים' וואס ווירבלען ארום אין אונזער געדאנק, און שטערן אונז פון בלייבן אינגאנצן געטריי צו אונזער תפקיד און אונזער תכלית פון תשובה און תיקון המעשים.

יעצט לאמיר אריבערשפאצירן צו נאך א שיינע און וויכטיגע נקודה וואס מיר קענען געפונען דא אין די פרשה. לכאורה דארף מען פארשטיין פארוואס די תורה דריקט דא די גאנצע צייט מִי הָאִישׁ אֲשֶׁר בָּנָה בַיִת חָדָשׁ... יֵלֵךְ וְיָשֹׁב לְבֵיתוֹ, פֶּן יָמוּת בַּמִּלְחָמָה וְאִישׁ אַחֵר יַחְנְכֶנּוּ, אויב חלילה ער וועט שטארבן אין די מלחמה און ער וועט נישט דערלעבן צו באנייען זיין הויז, נאר א צווייטער וועט עס מחנך זיין. וּמִי הָאִישׁ אֲשֶׁר נָטַע כֶּרֶם... פֶּן יָמוּת בַּמִלְחָמָה וְאִישׁ אַחֵר יְחַלְלֶנוּ, אפשר וועלן זיינע פירות אנקומען צו א צווייטן. וּמִי הָאִישׁ אֲשֶׁר אֵרַשׂ אִשָׁה וְלֹא לְקָחָהּ... פֶּן יָמוּת בַּמִּלְחָמָה וְאִישׁ אַחֵר יִקָּחֶנָּה, אפשר וועט ער שטארבן און א צווייטער וועט מיט איר חתונה האבן. לכאורה וואלט געווען גענוג ווען די תורה זאגט אז דער מענטש זאל אהיימגיין צוליב דעם וואס 'ער' דארף נאך באנייען זיין הויז אדער זיין וויינגארטן, און 'ער' דארף נאך חתונה האבן מיט זיין כלה, וואס דאס איז דאך די עיקר סיבה פארוואס מ'הייסט איהם אהיימגיין; פארוואס פעלט אויס צוצולייגן די גאנצע צייט דער 'אִישׁ אַחֵר' וואס וועט קומען אנשטאט איהם און הנאה האבן פון זיין זאך. [בפשטות שרייבט עס די תורה אלס א חלק פון די צער, ווי רש"י זאגט "ודבר של עגמת נפש הוא זה" אז דאס מאכט דעם מענטש מער צובראכן, אז א צווייטער וועט באקומען דאס וואס איז זיינס, אבער עס ליגט אוודאי אין דעם א כוונה אונז צו לערנען].

נאר מ'קען ערקלערן דעם ענין בדרך רמז, מיר ווייסן א כלל וואס שטייט אין ספרים הקדושים, אז דער יצר הרע פארלייגט זיך אלעמאל ביים סוף פון א דבר טוב, דער יצר הרע וועט אנווענדן אלע מיטלען נישט צו לאזן א מענטש 'אויספירן' און צוענדיגן א גוטע זאך בשלימות. פאר דעם זעהט מען טאקע אז אסאך מאל איז א זאך געגאנגען געשמירט, אבער ווען ס'קומט צו מאכן א סיום אויף די מסכתא, וועט איהם אנקומען זייער שווער משלים צו זיין די צוויי דריי בלאט וואס פעלט איהם, אדער ווען מ'גייט ענדיגן בויען א בנין, און זאכן הייבן אָן זיך אָן צו ריקן שווער און שטייטליך ווען מ'האלט שוין אט אט ביים ענדיגן.

און דער ענין איז מבואר אין תוספות יום טוב (יארצייט ו' אלול) אויפן משנה אין מסכת אבות (פרק ה' משנה ה') אז איינס פון די צען נסים וואס זענען געשען אין בית המקדש איז געווען "וְלֹא אֵרַע קֶרִי לְכֹהֵן גָּדוֹל בְּיוֹם הַכִּפּוּרִים" אז ס'האט קיינמאל נישט פאסירט אז דער כהן גדול איז טמא געווארן יום כיפור. אבער לכאורה דארף מען פארשטיין, פארוואס איז דאס בכלל אזא גרויסע זאך, און פארוואס דארף מען א ספעציעלע נס צו דעם? איבערהויפט אז מ'האט אפגעהיטן דעם כהן גדול אויף אזויפיל אופנים, און מ'האט אכטונג געגעבן אז ער זאל אינגאנצן נישט קענען צוקומען צו קיין טומאה, ווי עס שטייט באריכות אין מסכת יומא, אויב אזוי איז עס גאנץ פשוט אז ער ווערט נישט טמא.

ברענגט דער תוספות יום טוב בשם דער מדרש שמואל, אז דער יצר טוב מיט'ן יצר הרע פירן א קאמף, און די טבע איז אז ווען איינער האלט שוין ביים פארלירן, ער זעהט אז ס'איז שוין כי כלתה אליו הרעה, אט אט גייט זיין די מפלה, וועט ער זיך שטארקן מיט די לעצטע כוחות צו קענען געבן כאטש נאך איין קלאפ פארן שונא. ער ברענגט אז דאס זעלבע געפונט מען ל"ע ביי קראנקע מענטשן וואס זענען געווען שטארק נישט געזונט, אבער אין די לעצטע מינוטן איידער זיי זענען אוועק פון די וועלט האבן זיי זיך פלוצלינג געשטארקט און גערעדט צו די זאך, עס האט אויסגעקוקט ווי זייער מצב ווערט בעסער, און דערנאך זענען זיי געשטארבן, ווייל דאס איז א טבע, ווען דער נפש פילט אז די סוף איז נאנט, וועט עס זיך שטארקן מיט אלע כוחות. און ממילא דא יום כיפור ביינאכט ווען דער שטן זעהט זיין מפלה פאר די אויגן, ער ווייסט אז אין די נאנטע שעות וועט דער כהן גדול אריינגיין אין קדשי קדשים און מכפר זיין אויף די עבירות פון כלל ישראל, וויל ער זיך מיט די לעצטע כוחות שטארקן און געבן נאך איין קלאפ פארן צד הקדושה, און ער האט מיט אלע כוחות פראבירט מכשיל צו זיין דעם כהן גדול און איהם מטמא זיין, און דערפאר האט מען געדארפט צוקומען צו א באזונדערע נס וואס איז געווען למעלה מדרך הטבע צו ראטעווען דעם כהן גדול אז ער איז זאל נישט טמא ווערן.
ו
ואס ווי געזאגט איז דאס ממש דער ענין, ווען דער יצר הרע זעהט אז א דבר שבקדושה גייט צוקומען צום שלימות, עס גייט זיך פארענדיגן נאך א הייליגע זאך, זוכט ער מיט אלע כוחות עס צו געבן א קלאפ, ווייל עס איז פאר איהם א דאָרן אין אויג.

און ליידער מאכט זיך אסאך מאל אז דער מענטש האט נישט די ריכטיגע כוחות און שטארקייט צו באקעמפן דעם נסיון, ער ווערט אפגעשוואכט ביי די לעצטע פּאָר טריט, און דארט גיבט ער אויף, און ער וואָקט אוועק פון די גאנצע הארעוואניע וואס ער האט אריינגעלייגט ביז אהין. ווי די באקאנטע מעשה פון יענער גוי וואס איז געקומען צום סדר פארשטעלט ווי א איד, וועלנדיג הנאה האבן פון די גוטע מאכלים, אבער נאכן זאגן די הגדה אזוי לאנג און קייען מצה און מרור, איז איהם די גאנצע זאך נמאס געווארן און ער איז אנטלאפן, ממש פאר שולחן עורך, ווען אין נאך א מינוט וואלט ער באקומען דאס וואס זיין הארץ באגערט... אבער וואס זאל מען טוהן אז פונקט דעמאלטס ווערט עס די שווערסטע, און נישט יעדער קען עס ביישטיין צו בלייבן אינעווייניג במשך די לעצטע פּאָר טריט.

דעריבער זאגט די תורה, רבי איד, דו האסט געבויעט א אידישע שטוב, דו האסט אנגעהויבן א דבר טוב, וויסן זאלסטו אז ס'איז א דבר גדול צוצוענדיגן, ווי חז"ל זאגן אונז "המתחיל במצוה אומרים לו גמור" שטארק זיך, עס איז טאקע נישט גרינג, דער יצר הרע לאזט נישט און ער שטעלט אונטער פיסלעך, אבער וויסן זאלסטו אז 'גמור' איז א באזונדערע חשיבות, זוכה זיין צו ענדיגן א מצוה בשלימות האט א געוואלדיגע עֵרֶך, און גיי נישט אוועק יעצט. אויב עס וועט זיין וְאִישׁ אַחֵר יַחְנְכֶנּוּ, מיינט אז דו האסט אוועקגעגעבן די שלימות און די סיום פארן א צווייטן, און ס'איז א שאָד אז דאס זאל געשען, דו האסט געארבעט, דו ביסט דער וואס האט משקיע געווען אזויפיל מיה און פלאג, לאז עס נישט פאר א איש אחר אז יענער זאל צושפאצירן און זיין דער גומר. זעה אז דיין שטוב, דיינע פירות, דיין שלום בית, דיינע מצוות און מעשים טובים, און אלעס נאך וואס איז מרומז דא, זעה אז דו זאלסט עס צוענדיגן אויך, געב נישט אויף אינמיטן און וואָק אוועק דערפון, נאר דו זיי אויך דער מסיים, שטארק זיך מיט אלע כוחות און פיר עס אויס ביז'ן סוף, לאז זיך נישט פונעם יצר הרע וואס קומט דווקא דעמאלטס און וויל עס איבערגעבן פאר א צווייטן.

און צום לעצט, לאמיר זיך מתבונן זיין אין נאך א הערליכע נקודה וואס די תורה הקדושה לערנט אונז אין די פרשה. ווי מיר האבן דערמאנט לערנט רבי יוסי הגלילי אז די לעצטע זאך וואס מ'האט אויסגערופן ביי די מלחמה, דער יָרֵא וְרַךְ הַלֵבָב איז א "הַיָרֵא מֵעַבֵירוֹת שֶׁבְּיָדוֹ" א איד וואס האט מורא פון זיינע עבירות. ברענגט רש"י פון חז"ל, אז דעריבער האט די תורה מקדים געווען און געהייסן אויסרופן פריער אז אויך די וואס האבן געבויט א נייע הויז אדער געפלאנצט א וויינגארטן אדער מקדש געווען א פרוי זאלן אהיימגיין, כדי אז עס זאלן זיין נאך מענטשן וואס גייען אהיים; ווייל אויב וואלט מען נאר אויסגערופן אז די בעלי עבירה זאלן אהיימגיין, דאן וואלטן זיי געווארן פארשעמט און יעדער וואלט געוואוסט די סיבה פארוואס זיי גייען אהיים, אבער יעצט אז ס'איז דא נאך פארשידענע סיבות אהיימצוגיין, וועט מען דאָך נישט וויסן צוליב וואס זיי גייען אהיים.

אין אונזער קליינע שכל וואלט זיך געשטעלט א פראגע פארקערט, אפשר יעצט וועט א איד מיט א נייע הויז ווערן פארשעמט, אדער דער איד מיט'ן וויינגארטן, בשעת ער גייט אהיים צוליב דעם וואס ער דארף באנייען זיין הויז אדער וויינגארטן, וועלן זיך זיינע חברים אונטערשמייכלן מיט הנאה אויף זיין חשבון אז מן הסתם האט ער עבירות שבידו פון וואס ער ציטערט אזוי, און דערפאר גייט ער אהיים. אויב אזוי ווער זאגט אז עס איז א טובה פאר די בעלי עבירה דאס אז מ'רופט אויס נאך זאכן, אפשר האט דאס גאר קאליע געמאכט פאר די אומשולדיגע אידן אז מ'וועט זיי חושד זיי פאר בעלי עבירות?.

אבער רבותי דער תירוץ איז פשוט, די תורה הקדושה לערנט אונז דא אז ווען מענטשן גייען אהיים און מ'קען טראכטן אז ער גייט צוליב א חנוכת הבית אדער צוליב אַן עבירה, א איד טראכט צוליב א חנוכת הבית! ווען דו זעהסט דיין חבר טוהן א זאך און דו ווייסט נישט פארוואס ער טוט דאס, עס איז דא א מקום צו טראכטן גוטס און איהם דן זיין לכף זכות, און אין די זעלבע צייט קען מען טראכטן קרום, זאגט אונז די תורה אז א איד טראכט גראָד! א איד טראכט נאר גוט! און ממילא וועלן די בעלי עבירה נישט ווערן פארשעמט, ווייל די פארקערטע צד איז אפילו נישט קיין אפציע.

ווי דער הייליגער חוזה פון לובלין זי"ע האט געטייטשט דער לשון המשנה אין פרקי אבות "והוי" דן את כל האדם לכף זכות, פארוואס שטייט והוי, עס וואלט געקענט שטיין סתם א צִיווי 'ותדון את כל אדם לכף זכות', נאר האט דער חוזה ערקלערט, דער תנא בעהט זיך ביי אונז "והוי" דו זאלסט זיין אזא סארט מענטש, א ריינע מענטש, א מענטש מיט איידעלע מחשבות, וואס שפרינגט נישט אויף גלייך צו זעהן שלעכטס אין יענעם, אדרבה דו זאלסט בעצם אלעמאל זעהן נאר די גוטע צד, דו זאלסט אלעמאל פארשטיין אז דו זעהסט נישט די גאנצע בילד און אז דו ווייסט נישט אלעס, און אפשר איז דא א סיבה פארוואס יענער פירט זיך אזוי, ווייל דאס איז שלימות! אזוי דארף א איד לעבן, אלעמאל צו טראכטן גוטס און פארשטיין א צווייטן, נישט זיך טינקן אין שלעכטס ביי זיך אין קאפ און תיכף יענעם אראפרייסן, נאר לעבן מער דערהויבן, הייליגער, העכער, און אלעמאל נאר זעהן גוטס, וואס אין ספרים הקדושים שטייט טאקע אז דאס איז די הכנה צום יום הדין, דן זיין יענעם לכף זכות, און דאס וועט מאכן אז פון הימל זאל מען אויך אונז דן זיין לכף זכות.

לסיכום געדענק:
• מען דארף האבן א קלארע פלאַן און אריינשפרינגן מיט א פעסטע החלטה צו טוהן און טוהן ביז'ן סוף.
• דער יצר הרע זוכט אלעמאל צו שטערן ביים סוף, דארט דארף מען זיך באזונדער שטארקן זוכה צו זיין צו ענדיגן.
• ווען מ'קען טראכטן גוט אדער פארקערט, טראכט נאר גוט! לאז נישט דיין קאפ לויפן צו די שלעכטע זייט.

א לעכטיגע שבת קודש!

זיך איינצושרייבן צו באקומען די "מיט א טיפערן בליק"
דורך אי-מעיל בעז"ה tiferenblik@gmail.com