שנפרה ונרבה כדגים?

[בענדזשאמין פרענקלין]

פאר יארן צוריק האב איך אמאל געזעהן א נעשאנעל-גיאגרעפיק פילם וואס צייגט דאס לעבן אינעם סערענגעטי מדבר; מען זעהט דארט ווי ווילדע טיגער פרעסן אויף הערשן; הונגעריגע קראקעדיילן שפייזן זיך אויף אינדן בעת ווען זיי זענען עורג על אפיקי מים; לייבן מיט לייבכעס באסמאקעווען זיך איבער א גוט שטיקל בשר חי. הקיצור דאס גאנצע האו הא פונעם זשונגעל. ביים סוף פילם שפילן זיי אויף ווי אזוי עס זעהט אויס א 'שנת רעבון' -א הונגער יאר- אינעם סערענגעטי גן עדן (אדער גיהנום). איין 'קטע' גייט מיר נישט ארויס פון קאפ: זיי האבן פילמירט א טייכל, אזא קליינע פאנד, וואס עס איז איבער געפילט מיט פיש און א מאנגל פון עסן און וואסער, און מען קען מיט האלטן "בשידור חי" (דורך פעסט פארווערד) צוביסלך ווי אזוי דאס טייכל ווערט מער און מער איבערגעפילט מיט פיש, דאס פלאטץ אין טייכל ווערט קלענער און קלענער, עס ווערט א שטארקע געדרענג, דאס טייכל פאנגט אן אויס לויפן פון וואסער און אנדערע עסן סופלייס, עס פאנגט זיך אן הריגות דארט, איינער פרעסט אויף דעם צווייטן אבער נישט גענוג שנעל צו מאכן גענוג פלאטץ אינעם פאנד צו ראטעווען דעם מצב, די זון פון זיין זייט שטייט אויך נישט מיט פארלייגטע הענט, ער באקט אריין און פארעט אויס דאס ביסל וואסער וואס איז נאך געבליבן אינעם טייך... ענדיגען ענדיגט זיך עס מיט א אויסגעטריקנטער פאנד און הויפן פון גוסס'דיגע פישלעך וואס צאפלן זייער לעצטע צאפ.

כ'האב לעצטענס איבערגעזעהן דעם פילם, ווען איך בין בין אנגעקומען צו דעם שטיקל האב איך אנגעשטעלט די כלי אויף 'סלאוי מאאשין', איך האב געוואלט קענען באטראכטן פון דער נאנט ווי אזוי דער מצב דערקייקעלט זיך פון אנהויב ביז דער ענדגילטיגער נעבעכדיגער סוף. וזה מה שראתי:

ביים ערשטן גענעראציע איז דער טייכל גאנץ שיטער, עס האט גענוג פלאטץ און עסן פאר יעדעם, די פישלעך זענען עוסק אין פריה ורביה אויף א גרויסן פארנעם מען דאפעלט זיך און טריפעלט זיך און קוודראפלעט זיך קיין עין הרע. ביים צווייטן גענעראציע ווערט שוין א שטיקל געדרענג און א ענגשאפט, די עסקנים פישלעך פרובירן מיט אלע מיטלען צו מסדר זיין יעדעם און א קליינע שטח מיט עפעס א גרעזלע אדער א צווייגעלע פאר חיונה, מען שפייט בלוט אבער צום סוף זעט מען נחת. ביים דריטן גענעראציע פאנגט זיך אן די ערנסטע פראבלעמען. אלע שטחים זענען שוין פארנומען, דאס לעצטע לעכל האט מען שוין אנגעפילט מיט א פארל מיט פינעף פיצקאלעך, יעדעס גרעזל און צווייגעל איז שוין פארנומען מיט משפחות מיט טויזענטע נפשות ואין הקומץ משביע את הארי, די עסקנים-פישלעך ארבעטן איבערמידלך צו פלאצירן, כאטש פראוואזאריש, דעם נייע דור. מען טיילט זיך מיט נויט און מיט עסן, מען שטעלט אויף אלע מיני גמחים און ארגאנעזאציעס, מען טיילט אפילו חלוקה געלט פאר די גאר ארימע פאמיליעס . געוויסע משפחות, ספעציעל פון די וואס זענען געבענטשט מיט אסאך פישלעך, וואס די חלוקה געלט קלעקט נישט האבן נישט קיין אנדערע ברירה נאר צו נעמען ביד חזקה וזרוע נטויה, א קיצור סאיז געווען א בחינה פון שפייען בלוט און צומאל אן נחת.

דער ריכטיגער חרבן פאנגט זיך אבער אן ביים פערטן דור. עס וואקסט אונטער א נייער דור, כפול שמונים, אן קיין מינדעסטע השגה ווי אין דער טייכל וועט מען פלאצירן די מיליאנען קינדער, ווי אין דער גריבל וועט מען טרעפן שפייז צו שפייזן די מיליאנע הונגעריגע פישלעך. דא וועט שוין נישט קיין גמחים העלפן, קיין חלוקה געלט אויך נישט. דער עולם האט שוין כמעט נישט געהאט קיין בלוט צו שפייען. א און דא האט זיך געשאפן אן אינטערעסאנטע פענאמענען. עס האבן זיך גערופירט גרופעס פונעם פערטן דור (און טייל נאך פונעם דריטן דור) און ווילן מאכן א רעוואולציע, נעמליך, זיך א ביסל איינצוימען די פאסיג. זיי טענה'נען: הלמאי, עס איז נישטא גענוג שטחים און שפייז, צו וואס זיך פרו ורבו'ן אן א גבול? עס איז טאקע זייער וויכטיג צו ממשיך זיין אונזער גאלדענע קייט, אבער מיט א מאס! מיט א חשבון! נישט זעלבסט מארד, ווייל אזוי וועט דאך קיינער חלילב נישט איבערלעבן! "ווי שטייט דארט" זאגט א פישל א תלמיד חכם "תפסת מרובה לא תפסת". אבער אינטערעסאנט איז געווען אז כאטש דער פראבלעם איז געווען אזוי אבוויעס איז זייער קול איז געווען א קול קורא בים הגדול, קיינער האט עס נישט געהערט. דאס רוב עולם איז געווען אזוי אריינגעטאן אינעם "פרוכטבארן זאלסטו דיך פרוכטבארן" ענין אז קיינער האט נישט אינאכט גענומען וואס אפאר אויפגעקלערטע אויבערחכמים שפוקאלירן.

און מיין דמיון האב איך געזעהן אמאל ווי אן עלטער פישל האט אונטערגעהערט ווי די יונגע אויבער חכמים פישלעך רעדן איבער דעם נושא, דהיינו אז מען דארף נעמען דראסטישע שריט צו עדיוקעטן דעם המון פישלעך פאר עס איז צו שפעט. אוי האט זיך דער אלטער געבייזערט : "דו שגץ! ווי אזוי רעדסטו!" האט ער געשריגן, "איך געדענק נאך ווען די טייכל איז געווען כמעט אינגאנצען ליידיג, עס איז געווען דעמאלטס, נעבעך, נאך א גרויסע מגפה ווי רוב פישלעך זענען אויסגעשטארבן, אין יענע צייטן, וואס האט האט יעדע פישל געגארט? צו וואס האט מען געשטרעבט? וואס האט מען זיך געווינטשען? מען האט זיך געווינטשן צו האבן בנים ובני בנים כשתילי זיתים! צו האבן טויזענטע אייניקלעך ככובי השמים וכעפר הארץ! ווער האט זיך געגלייבט אז נאך פיר דורות וועט מען ב"ה האלטן דא, קניינע הארע! אזוי ריבוי עם, און דא קענען קומען אזעלעכע יונגאטשעס שקצים און רעדן אזוי פרעך?! שעמען מעגט עטץ ענק!"

פאר איך ענדיג, נאך אן אינטערעסאנטע זאך וואס איך האב דארט געזעהן איז געווען, אז א טייל פון די עלטערע פישלעך וואס זענען געווען פון די שארפסטע ארויסצוטרעטן א קעגן א 'צוימינג פלאן' זענען געווען די ערשטע צו כאפן און צו פרעסן יענעם'ס חלק.

[ראשעקאל]

יא, ווי אזוי האט א חכם אמאל געזאגט? מ'שפייט בלוט און מ'רעדט פון נחת

[נולד מאוחר]

די אויבער חכמים זארגן זיך נישט פארן ביג פיקטשער,נאר פאר זייער אייגנעם באקוועמליךקייט.

[סאשי פיש]

איך קען נאכנישט כאפען וועם דו מיינסט צו אן ענטפער פאר די אשכול בוירט קאנטראל- דער מיטעל פון דעם ס"מ

אדער האסטו דיך אריינגעסיינט מיט די ניק פון @חזקיהו המלך אז די וועלט גייט אונטער בקרוב ממש!

[בענדזשאמין פרענקלין]

כהאב פארגעסן אייינצולייגן אינעם מעשה דארט אז געוויסע ציניקער פישלעך פלעגן חוזק מאכן פון די פארזארגטע פישלעך מיט זיי צוגעבן א צו-נאמען חזקיהו-פישלעך אבער די אלע ליצנות האט קיין סך נישט געהאלפן ביום הדין.

[פרישער]

בענדזי וואס וואלסטי געטיען ווען דו ביזט וועין א פיש
ווען איך וואלט וועין געוועין א פיש וואלט איך צו מיר געטראכט קיק ווי בענדזי הערט זיך צו, צו אינזערע צרות דא ווען ער איז בכלל נישט קיין פישעלע, ער קען ב"ה שפרינגען פון איין וואסער צים צווייטען קיקען וויזוי אנדערע פישן פירן זיך,
ער האט זיך זיכער אויסגעלערנט אז דו וועלט איז געניג גרויס, מען ברויך נישט אריינשטיפן אלע פרישגעבוירענע און איין קליינע דירה סרוחה, מען קען אוועק מאפן צו אנדערע געיגענטער, פארוואס גיסען זיך דו טרערלעך פון פרעינקלען, איז ער דען א פיש.

[common sense]

זייער גוט געשריבן!

[בענדזשאמין פרענקלין]

בענדזי וואס וואלסטי געטיען ווען דו ביזט וועין א פיש
ווען איך וואלט וועין געוועין א פיש וואלט איך צו מיר געטראכט קיק ווי בענדזי הערט זיך צו, צו אינזערע צרות דא ווען ער איז בכלל נישט קיין פישעלע, ער קען ב"ה שפרינגען פון איין וואסער צים צווייטען קיקען וויזוי אנדערע פישן פירן זיך,
ער האט זיך זיכער אויסגעלערנט אז דו וועלט איז געניג גרויס, מען ברויך נישט אריינשטיפן אלע פרישגעבוירענע און איין קליינע דורה סרוחה, מען קען אוועק מאפן צו אנדערע געיגענטער, פארוואס גיסען זיך דו טרערלעך פון פרעינקלען, איז ער דען א פיש.

און וען איך וואלט געווען א פיש וואלט איך געבעטן דעם בענדזשי זאל אריינוואפן אביסל פון די בי סי דראג.
יעצט צום עצן נקודה פון דיין טענה אז מען קען אריבערשפרינגן צו א צווייטע טייכל איז אזוי, הגם דער דירה סרוחה פראבלעם ווערט טאקע געלייזט מיטן אוועקמופן ווערט אבער נישט געלייזט די אנדערע פילצאליגע פראבלעמען וואס דער ריבוי עם און מיעוט הפרנסות ברענגן.אויסער דעם דאס וואס דאס עצם אוועקמופן זאגט זיך גרינגער ווי געטאן, ואלפי בני ישראל הנאנקים והנאנחים בוויליאמסורג ובאראפארק יוכיחו. ב"ה דער סיסטעם אונזערע (מאנכע וועלן זאגן אז דאס איז דאס עצם אידישקייט) בינד אונז צו א ריסטריקטיד עריע מיט מוסדות מקואות אין בתי מדרשים גמחים אינסטיטוציעס און פרנסה פאר היימישע אידן.

[חזקיהו המלך]

כהאב פארגעסן אייינצולייגן אינעם מעשה דארט אז געוויסע ציניקער פישלעך פלעגן חוזק מאכן פון די פארזארגטע פישלעך מיט זיי צוגעבן א צו-נאמען חזקיהו-פישלעך אבער די אלע ליצנות האט קיין סך נישט געהאלפן ביום הדין.

עקסקיוז מי ...

[לעיקוואד]

איך מיין עס איז דא א שטיקל היפוך הסדר דא, די סדר העולם איז אז ארימע קבוצות האבען מער קינדער ווי רייכע קבוצות. נישט אז ווען מ'זאל האבען ווייניגער קינדער וועט מען האבען מער געלט, נאר פארקערט, אז מ'וועט האבען מער געלט וועט מען האבען ווייניגער קינדער. בכל אופן, קלער איך עס איז פיל וויכטיגער צו דאג'הן דער עולם זאל האבען פרנסה בריווח ווי זיך נעמען לוחם זיין קעגן ריבוי ילדים.

[יידל]

שפתיים יישק בענדזשאמין! איך האב אויך אמאל געטון דאס זעלבע מיטן פילם און כ'האב באמערקט ווי איין קלוג פישל זאגט "מ'דארף ענדערש ארבעטן אז ס'זאל זיין מער געוואוקסן צו עסן ווי זיך איינצוציען דעם פאסיק". מסתבר ווייל דער האט געהאט עפעס א שוואכקייט צו קינדער...

ליצנות אין א זייט, בוירט קאנטראל איז נישט נאר קיין סעלושען פאר די האוזינג פראבלעם אדער פאר די פרנסה פראבלעם, נאר עס איז א סעלושאן פאר כמעט יעדע איינציגסטע פראבלעם וואס אונזער סאסייעטי פארמאגט.

[קלוג און יונג]

ליצנות אין א זייט, בוירט קאנטראל איז נישט נראה קיין סעלושען פאר די האוזינג פראבלעם אדער פאר די פרנסה פראבלעם

יידל, פארוואס זאגסטו אזוי?

מיט די אלע קאמפליקעישאנס אין אונזער סיסטעם און סאסייעטי, ווי די סטיגמע/פארבאט אויף קאלעדזש (פרנסה) און די שוועריגקייטען פון זיך פלאצירען ערגעץ נישט אונעם מאמע'ס שויס (האוזינג) איז בורט קאנטראל א פריוואטע עפעקטיוו מעטאד אפצושטעלן ביידע פראבלעמען פון עקספלאדירען.

אמת ס'פאררעכט נישט די פראבלעם בכלליות פארען ציבור, אבער פארן יחיד איז עס א געוואלדיגער דיפערענץ

[בענדזשאמין פרענקלין]

קלוג און יונג, מן הסתם כצ"ל:

ליצנות אין א זייט, בוירט קאנטראל איז נישט (נראה) נאר קיין סעלושען פאר די האוזינג פראבלעם אדער פאר די פרנסה פראבלעם וכו'

[ידען]

וועלעכע סאלושען איז ״נראה כבר״?

[ידען]

וואס איז בי סי דראג?

[קופערניקוס]

אין די טייכעלע האבן עקזיסטירט צוויי ערטער ווי די פישלעך מיט קאמיוניקאציע סקילס און שרייבנטאטלאנטן האבן רעפארטעט און דיסקוסירט זייער מצב.
די פארשער צייגן אן אינטערסאנט אז אלע פישלעך לערנען זיך אפ פון דרויסנדיגע באשעפענישן, אלזא אין איין קאמיוניקאציע פלאץ וואס די פארשער רופן קאוושטיב, האבן די פיש אדאפטירט געפירעכצער פון מענטשן און אויסגעדרוקט פחד, ווי די באקאנטע מענטשליכע נטייה און ווי די ניגון גייט "עס ברענט אידעלעך עס ברענט, עס ברענט דאס שטעטעלע עס ברענט". די אנדערע וועמען די פארשער רופן אייוועלט האבן אדאפטירט די געפירעכץ פונעם בת היענה און זיך בלויז משתעשע געווען מיט דיסקוסירן צענדליגער בלעטער איבער שושלת כענטשין, און הונדערטער בלעטער איבער גראפיק מאלערייען.
אינטערסאנט.

[יידל]

וועלעכע סאלושען איז ״נראה כבר״?

דער פארשאלטענער אויטא קארעקט אויפן ענדרויד האט געמאכט פונעם נאר א נראה און פונעם עס א כבר. כהאב עס פארראכטן.

[שמעקעדיג]

וועלעכע סאלושען איז ״נראה כבר״?

דער פארשאלטענער אויטא קארעקט אויפן ענדרויד

גוט געזאגט! ארור הוא בזה ובבא.

[הקטן]

@בענדזשאמין פרענקלין, די פילם ווייזט וואס איז נאך דעם געווארן מיט די טויטע פישן? זיי ווייסן בכלל? אדער דאס גייען זיי געוואר ווערן בקרוב? איז דאס געווען שפייז פאר די הינגעריגע זיברעס?
איך מיין אז ווען די עלטערע פיש האבן גערעד פין די גרויסע מגיפה וואס איז געווען יארען פריער, האבן זיי געוואלט איבער געבן wisdom וואס נאר די עלדערס ווייסן וויאזוי. די massage קען זיין איז געווען "אויב ס'איז באשערט צו שטראבן וועלן מיר ממילא שטארבן - אלס איז מיט א פלאן" אבער די אינגע אויבער חכמים הבען דאס נישט פארשטאנען, וחבל!

[יתרו]

הקטן, אויך מיר א פלאן, ביי מיר אין די תורה שטייט פרו ורבו ומלאו את הארץ, נישט אז מיר זאלן זיין עסן פאר די זיברעס היל"ת.

[איך אויך]

מיר דערמאנט עס דייקא די טיפשות פון א בילד וואס דער בלא בלא האט אמאל אריינגעשטעלט פון א טויער אינמיטען א טייך מיט א קעפל אז כידוע ווערן דאך צדיקים מגולגל אין פיש מילא זה השער ...צדיקים יבואו בו.

[הקטן]

הקטן, אויך מיר א פלאן, ביי מיר אין די תורה שטייט פרו ורבו ומלאו את הארץ, נישט אז מיר זאלן זיין עסן פאר די זיברעס היל"ת.

די נקידה איז, דו ביסט נישט part פין די פלעניג בארד. דו ביסט א פשוט'ע ארבעטער פאלג וואס מען הייסט.
יעצט א ווארט צו די אינגע פישעלך, זייט וויסן אז אויף ארבעטען די אגריקאלטער איז א חלק פין ענקער job description.

[ממרום שלח אש]

בען,

האסט שוין טאקע לאנג נישט געזען דעם פילם, און די לעצטיגע איבערשפיל איז געווען בלויז אין דמיון.

די מעשה איז געווען מיט קראקעדילן, גראדע האט א סינגל מעוברת רילאקעיטעד אבער ס'האט זיך נישט גוט געענדיגט, שוין געווען צו שפעט.

אגב, מיין לייק איז פאר די שרייבעריי, נישט פארן מוסר השכל, ווייל איפכא מיסתברא, די פרים ורבים האבן די בעסטע טשאנס פאר סורווייוועל, טאקע מער קאנאנען פלייש, אבער אויך מער איבערלעבער, אדרבא, פרעג דארווין ווען ער קומט אויף קידוש.

[בענדזשאמין פרענקלין]

אז אזא חשובע ניק ווי ממרום שלח אש רעדט דארף מען נייטן אן אויער און ראגירן.

בען,
האסט שוין טאקע לאנג נישט געזען דעם פילם, און די לעצטיגע איבערשפיל איז געווען בלויז אין דמיון.
די מעשה איז געווען מיט קראקעדילן, גראדע האט א סינגל מעוברת רילאקעיטעד אבער ס'האט זיך נישט גוט געענדיגט, שוין געווען צו שפעט.

איף בין נאך נישט אין די שמונים און איך לייד נאך נישט אויף אלצהיימערס, איך האב געזעהן פישלעך און נישט קיין קרארעדיילן, נעשינאל דזשיאגרעפי האט מער ווי איין פילם אויף די מדברות אין זשונגעלן, אולי איז עס איז געווען אינעם אמעזאן זושנגעל, אלנפאלס האב איך אבער הנאה צו הערן אז עס אן אפטע ערשיינוג, אמאל פאסירט עס מיט פיש און אמאל מיט קראקעדיילן און אמאל מיט מענטשן אויך, ווען זיי פירן זיך אויף ווי חיות און ניצן נישט דעם שכל וואס גא-ט האט זיי געשאנקן.

אגב, מיין לייק איז פאר די שרייבעריי, נישט פארן מוסר השכל, ווייל איפכא מיסתברא, די פרים ורבים האבן די בעסטע טשאנס פאר סורווייוועל, טאקע מער קאנאנען פלייש, אבער אויך מער איבערלעבער, אדרבא, פרעג דארווין ווען ער קומט אויף קידוש.

די פרים ורבים האבן די בעסטע שאנס און די פרים ורבים מיט א מאס האבן נאך א גרעסערע שאנס. דארווין האט קיינמאל נישט געזאגט אז דער וואס פרוכטבארט זיך ס'מערסטע האט די גרעסטע שאנס פאר סורווייוועל, נאר דער וואס איז מצליח איבערצוגעבן פאר די דורות הבאים די מערסטע כלים זיך צו ספראווען מיטן קאמפעטישן פאר סאורווייוועל דער איז דער זיגער, (און פארשטייט זיך אז דער ערשטער יסוד איז זיך פרוכטבארן מיט א מאס).

און בד"וו נישט יעדע זאך וואס א ספישי אדער א מין טוט פארן געברויך פון סורווייוועל איז באמת א מעלה פאר אים, ווי סייענטיסן צייגן שוין אן דעם דיפערענסס צווישן דעם דיינעסאר אדער דער גרויסער בלויע וואל פיש (וואס ביידע זענען געווארען גרעסער און גרעסער, און לכבוד דעם איז זיי געווארן שווערער און שווערער איבערצולעבן צוליב די אבנארמאלע מאס עסנווארג וואס זיי ברויכן כדי חיותם) לעומת דער קליינע מוריטשקע וואס באגענוגט זיך מיט א ברעקלע חמץ פאר א גאנצע ווינטער, פון דעם מוריטשקע איז דא בילינען און פון די אנדערע איז כמעט נישט דא.

[ממרום שלח אש]

אויב האסטו זיך נישט באצויגן צו די ווידעאו
https://www.youtube.com/watch?v=u26z1QRnfwo
לא אמרתי כלום, איך האב חלילה נישט געמיינט צו זאגן אז דו ביזט א וועפערייזער חלילה.

די מוראשקע משל באשטעטיגט דאך מיין טענה, מען פרו ורבו'ט אז ס'רינט פון אלע זייטן, מיליאנען מוראשקעס ווערן געהרג'ט יעדן טאג לעומת עטליכע וואל פישן, אבער זיי זענען נאך אלץ עד אין שיעור וערך מער און נומערן.

די אמת איז טאקע אזוי, די חברה וואס ווערן מער געהרגט, האבן מער קינדער, געוויסע פיש לייגן בלי גוזמא מיליאנען אייער אין איין שאס, עס קוקט אויס ווי א רויך מיט מיליאנען מיקראסקאפישע אייעלעך. אלעס אז עס זאל בלייבן כאטש איינס.

ביי אונז מענטשן איז גאר נישט אנדערש, עס איז דא מיליאנען זרע צעלן אין יעדע גראם זרע, פון אלע מיליאנען וועט נאר איין צעל (אמאל אמאל צוויי צו דריי) ווערן נקלט, ס'פשוט אזוי, די הצלחת המין איז ווען מען שפייט אויס מיליאנען, אזוי וועט לפחות עפעס בלייבן.

ממילא אזוי אויך דא, מען "ווידמעט" זיך (אזוי האט מען רבי געטייטשט "וישרצו") וויפיל סלאזט זיך האט מען מער טשאנסן אז עס זאל בלייבן א שם ושארית. די מילאנען וואס וועלן אוועקפאלן מחמת עניות ודוחק איז א חלק בלתי נמנע פון די סטראגעל פאר סורווייוועל.
נעקסטיים כאפ דארווינ'ן ביים לאנגן בארד, אחזתיו ולא ארפנו, ביז ער וועט באשטעטיגן עם מי הצדק.