לכבוד יו"ט: אינטערוויו מיט וועלטבארימטן חכם הרזים הרב מי אני

[ברוך שפינוזה]

יא, לויט מיין פשט וועט מען דארפן פונאנדערשיידן צווישן "מושכלות" וואס דאס איז טעארעטישע וויסנשאפט צו וואס מ'קומט צו דורך אינטערעקטן מיט'ן אייגענעם שכל (armchair philosophy), און "חכמה" וואס באציהט זיך צו עקספיריענס צו וואס מ'קומט צו דורך אינטערעקטן מיט עולם העשייה. אזויווי ס'שטייט פון חז"ל אז זקן איז נוטריקין זה קנה חכמה, ד.ה. אז וואס חז"ל רופן אן חכמה מיינט מען לעבנסערפאהרונג א.ד.ג. וואס דאס טרעפט זיך מער ביי עלטערע מענטשן, כאטש וואס ס'קען זיך טרעפן א יונגער מענטש וואס האט אויך דעם "חכמה".

[מי אני]

לכאורה וועסטו מוזן זאגן אז דאס וואס די גמרא זאגט ביומא כח: איבער די אבות אז זיי זענען געווען ״זקן ויושב בישיבה״, און דער מהרש״א זאגט דארט אז די ״זקן״ דארט איז אינעם קאנטעקסט פון ״זה קנה חכמה״ ע״ש, אז די ו׳ פון ״ויושב בישיבה״ איז א מוסיף צו ״זקן״ און נישט דאס מפרש. ווייל דו טיילסט אפ אז אז ״זקן/זה קנה חכמה״, איז בעולם העשייה ווי איידער אַן ״אייווארי טאַוּער״ יושב בישיבה הלומד מושכלות.

***

אגב, בנוגע מיין זיך באנוצן מיט ספּעציפישע און "שווערערע" ווערטער, איז אחוץ מזה וואס, ווי @יידל ברענגט ארויס, העלפט דאס אויף קענען בעסער קלערן איבער א נושא, האב איך געזעהן נאך עפעס אינטרעסאנט. והיינו, דר. גערי רענדסבורג שרייבט אז וויבאלד בימי התנ"ך האט מען פארגעליינט די כתבים פאר אנדערע, האבן די כותבי התנ"ך דוקא געזוכט ווערטער שאין להם ריע/אח במקרא, און אז עס זאל כאפן דעם אויער צוזאמען מיט די גאנצע סטרוקטור פונעם פסוק.

נו, האב איך דאך פריער געשריבן אז איך בין מקיים דעם הדבק בדרכיו איבער ווי אזוי תנ"ך איז געשריבן...

[מי אני]

לגבי מיין סטייל פון שרייבן מיט לינקס צו אנדערע תגובות מיינע האב איך געהערט [2:25] פון דר. דזשאָרדען פּיטערסאן לגבי פרשנות אין תנ״ך (וקשרים דאס צו מאכן אלס א קאָהערענט גאנצע):
the Bible is the world’s first hyperlinked document

נו, איז דאך הדבק בדרכיו…

דער מאיר נתיב שרייבט אין זיין הקדמה, לגבי דאס אז (שבת קלט.) שלא ימצאו הלכה ברורה ומשנה ברורה במקום אחד און אז (עירובין נד:) אין תורה נקנית אלא בסימנין:

ולא נמצא הלכה ברורה במקום אחד כדאיתא בסנהדרין כ"ד ע"א במחשכים הושיבני זו תלמוד בבלי שבלול וכו'. ולפי שיטת הש"ס גם עבור זה הוא בלול שלא נמצא הלכה ברורה במקום אחד. ולכן בכל מאי דאפשר לציין ציונים ולעשות סימנים לתורה הוא יותר טוב, וגלל כן רשמתי בכתב יושר דברי אמת מה שניתן לכתוב שישים המעיין עיניו אל מקום אשר הכנותי לפניו לעיין.

[מי אני]

יעצט אונזער באליבטן @מי אני פארקערפערט אט דאס אלעס אין זיך, ווען ער ברענגט אראפ פארשידענע מיינונגען און ציטאטן און נעמט קיינמאל נישט קיין שטעלונג נאר ברענגט עס אראפ בתור ידיעה, (אזש מיר נערווירט עס צומאל ווען ער ברענגט "דר. פלוני האלט אז.." און "דר. אלמוני שרייבט אז.." און מיר קרענקט "זאג מיר וואס דו האלטסט", "וואס טראכסטו דערויף", שוין.. ), און קיינמאל להתריס אדער פערזענדליך, און ווען ער נעמט שוין יא א שטעלונג איז עס אין פשטים אין גמרות און מו"נ..

דער מאטעמאטיקער דר. טערענס טאַוּ זאגט בשם דר. מיניאַנג קים אז גוטע מאטעמאטיקער זאמלען זיך אָן קרעדיבּיליטי מיט׳ן אויפווייזן טעארעמס בבירור, אזוי אז די ווייניג ספּעקיוליטיוו זאכן וואס זיי זאגן האבן מער געוויכט ביי חסרים חכמים. וז״ל:

I think, in general, mathematicians don’t spend much of their time and intellectual capital on speculation. I mean, there’s another mathematician called Minhyong Kim who had this very nice metaphor that, to mathematicians, credibility is like currency, like money. If you prove theorems and you demonstrate that you know the subject, you’re accumulating somehow this currency of credibility in the bank. And once you have enough currency, you can afford to speculate a little bit by being a bit philosophical and saying what might be true rather than what you can actually prove

But we tend to be conservative, and we don’t want an overdraft in our bank account. You know, you don’t want most of your writing to be speculative and only like one percent to actually prove something

ובזה קען מען זאגן אביסל ענליך ביי מיר. והיינו, אז איך ברענג צו דעות פון פארשידענארטיגע וויסענשאפטלער און וואס אנדערע חכמים זאגן וכו׳ אין פארשידענארטיגע פעלדער און תחומים, אזוי אז ווען איך זאג שוין יא אַן אייגענע דעה זאל עס האבן מער געוויכט…

[מי אני]

ואגב, ר' יוסף אבן כספי שרייבט להלן בפרק כט פסוק כז:

ואמר חכם אחר על ההמון, מאמר דומה לזה הפסוק משלמה, והוא: אנחנו שוים במומם עמם, כי אני בעיניהם כאשר הם בעיני.

און זיין טירת כסף שרייבט ער:

לא השתדלתי מימי להראות לכלל בני אדם, מאשר אין רצוני לקבץ בין שני הפכים, ואני יודע שבכללם משכילים וסכלים, וגם הסכלים הם הרבים, כמו שאבני המרגמה רבות מאבני שהם ופטדה, לכן היה מנהגי מעט החברה עם בני אדם עד שנשמרתי מאד מעשות או דבר גבוהות, וזה להתאונני על חסרון השיגתי ממה שלמעלה ממני, ולא אתנחם כלל ליתרוני על הסוסים והפרדים.

דא זאגט ר' יצחק לאווי/@לעיקוואד אז לפי הפילוסופים זענען רוב מענטשן מאלפעס.

[מי אני]

ווען מ'זעט ווי פלוצים האט זיך ערוועקט אן אלטן אשכול אין העמק דבר און ס'איז שפתותיו פון די אור אלטע לייבן אין שטיבל דובבות פון עפעס א טיפן שמועס אין העמק דבר, ווייסט מען אז ס'איז מי אני.

לפי דאס וואס דר. עלי ענדערסאן און דר. דוד פּענאַ-גוזמאן זאגן, פארשטיי איך פארוואס מ׳קען ווערן ברוגז אויף אזא זאך:

I think that there is something zombifying that we as Continental philosophers tend to do. I don't think it’s a bad thing but it’s worth thinking about a little bit more - that is we speak for the dead. Continental philosophers tend to be specialists in figures rather than just in topics. And what we are doing when we are
presenting our interpretation of such-and-such figure, is to some extent reanimating the body of whoever we're talking about and saying, for example, “This is what Foucault would have said about cancel culture.” This is metaphorically speaking, of course, but it's a form of zombification

Alternatively, when we read a text we zombify ourselves. And that's because the phenomenology of reading texts, whether they're philosophical or literary or whatever, is a fundamentally passive and self effacing practice - where once you get into the flow of reading a book, it's as if the author who is dead, or is at least not present in your environment, is thinking their thoughts through you. The thoughts that you're reading on the page and that you experienced inside your mind, are not your own. And so you are turning yourself into a vessel for the consciousness of another person who is not present. So it's a kind of willful submission, a giving up of the reader,who turns into a zombie, and whose thoughts are controlled by the author

So this notion is that we are the zombies rather than the author that we're resuscitating being the zombie. And I wonder whether we could add an additional metaphor to it, which is that the metaphor of zombies as “brain eaters” has really taken hold. This idea that not only zombies are cannibals, but also that they're brain eaters comes about with the filmic depictions of zombies. (There is some weird contingent connection to Haitian voodoo here because, even though zombies in Haitian voodoo are not cannibals, there was some scandal in the early 20th century a group of voodoo practitioners who were cannibals.
And so then there was like a tying of the notion of the zombie and the cannibal, even though neither of them are at all mainstream within voodoo.) So when reading somebody's text and then writing about them and making them speak, entails consuming one another's energies and living through the other, it would be a kind of mutual cannibalism, where the author gets to live through me. And so I am the author's master, like when I read Foucault, or when I read Heidegger, I'm the master that like pulls the string. But when I'm reading them, the relationships are reversed. Which would mean that intellectual labor is just zombification all the way down that produces the illusion of subjectivity at the end. And when I finally speak in my own voice, that would just be an illusion. And before that, it would be nothing but brain eating practices from one to the other and back again

[מי אני]

יעצט אונזער באליבטן @מי אני פארקערפערט אט דאס אלעס אין זיך, ווען ער ברענגט אראפ פארשידענע מיינונגען און ציטאטן און נעמט קיינמאל נישט קיין שטעלונג נאר ברענגט עס אראפ בתור ידיעה, (אזש מיר נערווירט עס צומאל ווען ער ברענגט "דר. פלוני האלט אז.." און "דר. אלמוני שרייבט אז.." און מיר קרענקט "זאג מיר וואס דו האלטסט", "וואס טראכסטו דערויף", שוין.. ), און קיינמאל להתריס אדער פערזענדליך, און ווען ער נעמט שוין יא א שטעלונג איז עס אין פשטים אין גמרות און מו"נ..

דאס דערמאנט פונעם מימרא:
I'd rather be a fifth-rate Descartes, than a first-rate Descartes scholar


***

ולגבי די שוועריקייט פון די נושאים מיינע און זייער הסברה, איז מערקווידיג וואס דער מאטעמאטיקער פערדינאנד געארג פראבּעניאוס האט געזאגט אויפ׳ן מאטעמאטישן לייב לעאנהארד אוילער:

Euler lacked only one thing to make him a perfect genius: He failed to be incomprehensible

ועיין כאן.

[מי אני]

ואגב, ר' יוסף אבן כספי שרייבט להלן בפרק כט פסוק כז:

ואמר חכם אחר על ההמון, מאמר דומה לזה הפסוק משלמה, והוא: אנחנו שוים במומם עמם, כי אני בעיניהם כאשר הם בעיני.

און זיין טירת כסף שרייבט ער:

לא השתדלתי מימי להראות לכלל בני אדם, מאשר אין רצוני לקבץ בין שני הפכים, ואני יודע שבכללם משכילים וסכלים, וגם הסכלים הם הרבים, כמו שאבני המרגמה רבות מאבני שהם ופטדה, לכן היה מנהגי מעט החברה עם בני אדם עד שנשמרתי מאד מעשות או דבר גבוהות, וזה להתאונני על חסרון השיגתי ממה שלמעלה ממני, ולא אתנחם כלל ליתרוני על הסוסים והפרדים.

דא זאגט ר' יצחק לאווי/@לעיקוואד אז לפי הפילוסופים זענען רוב מענטשן מאלפעס.

מ׳האט זיך מתמרמר געווען אויף ר׳ יוסף אבן כספי אויף דעם:

IMG_7620.jpeg

אין תורה תמימה שטייט לגבי דעם רמב״ם במו״נ ח״א פ״ז:

הרמב"ם במורה פ"ז מראשון ביאר ענין אגדה זו דהכונה שהוליד רוחין ושדין ולילין היינו רק גופים הדומים לאנשים אבל בלא הדעת השלמה וכמו הקופים, והוכיח שם, דהלשון צלם ודמות כולל גם שלמות הדעת הראויה לבן אדם, יעו"ש. ונ"ל ראיה לדבריו ממ"ש בסנהדרין קט. בענין אנשי דור הפלגה שנחלקו לשלש כתות וכו', זו שאמרה נעלה וכו' נעשו קופין ורוחין ושדין ולילין, הרי דכל הני ענין אחד הוא עם קופים.

ועיין כאן. וידוע הגמרא בנדרים פא.

[פאסטעך]

אפגעטיילט פון דא, צו איר ריכטיגע פלאץ.

קיין סאך נאנטע חברים האב איך נישט. עס האט מיר קיינמאל נישט עכט געבאדערט. איך ווייס אז ס׳איז אינטרעסאנט, חז"ל זאגן דאך 'או חברותא' וכו׳.

בענין די מימרא, עס צו נוצן בענין social isolation, און וויזוי די כלל העולם טייטש עס אויס, איז לכאורה אביסל פארנעפלט פון די מקורות.

די מקור דערפון איז לגבי חוני המעגל, וואס נאכ'ן אויפשטיין האט מען אים נישט געגלייבט אז ער איז עס, זאגט די גמרא אין תענית כג, ב:

אָמַר לְהוּ, אֲנָא נִיהוּ. וְלָא הֵימְנוּהוּ, וְלָא עָבְדִי לֵיהּ יְקָרָא כִּדְמִבְּעֵי לֵיהּ. חֲלַשׁ דַּעְתֵּיהּ. בְּעָא רַחֲמֵי, וּמִית. אָמַר רָבָא: הַיְינוּ דְּאָמְרִי אִינָשֵׁי אוֹ חַבְרוּתָא אוֹ מִיתוּתָא.

לויטן הקשר קוקט אויס ווי עס איז לגבי social recognition, און האט גארנישט מיט social isolation.


און אויך לגבי איוב, אז ער האט ער האט געהאט גאר נאנטע אמת'ע געטרייע חברים, זאגט די גמרא אין בבא בתרא טז, ב:

אָמַר רָבָא: הַיְינוּ דְּאָמְרִי אִינָשֵׁי אוֹ חַבְרָא כְּחַבְרֵי דְּאִיּוֹב אוֹ מִיתוּתָא.

דא אויכעט איז עס ביי אן אנדערע ענין, עס איז בענין: true friendship.

נאר אפשר קען מען זאגן אז די ארגינעלע מימרא איז טאקע בענין social isolation, נאר רבא איז געוועהן א Social Sage, ער האט זייער טיף פאשטאנען אינעם פעלד פון social connections, ער האט פאשטאנען איין טריט ווייטער, אז סתם חברים איז נישט גענוג, עס מוז אמת'ע חברים, און וואס אנעקענען אין אלע זיינע מעלות, און דאס איז די חידוש פון רבא: די איכות פון די חברוּת.

און ער דער Social Sage רבא, געפינט מען טאקע, כמה פעמים אין ש"ס אז ער איז געוועהן emotional intelligent, און געפילוועט דערינען ביי זיינע דרשות. די באקאנטע מימרא אין סנהדרין קו, ב:

הַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא לִיבָּא בָּעֵי.

איז טאקע פון רבא.


איינמאל האט ער גע'דרש'נט אז ווייטוען אנדערע, איז אפילו ערגער פון מזנה זיין, און זיך באנוצט מיט די שארפסטע און סענסטיווסטע מימרא צוגלייך, פון אבות אבות ג, יא:

הַמַּלְבִּין אֶת פְּנֵי חֲבֵירוֹ בָּרַבִּים אֵין לוֹ חֵלֶק לָעוֹלָם הַבָּא.

און ווי מען געפינט אין בבא מציעא נט, א:

נוֹחַ לוֹ לְאָדָם שֶׁיָּבוֹא עַל סְפֵק אֵשֶׁת אִישׁ, וְאַל יַלְבִּין פְּנֵי חֲבֵירוֹ בָּרַבִּים, מְנָא לַן? מִדְּדָרֵשׁ רָבָא דְּדָרֵשׁ רָבָא, מַאי דִּכְתִיב:וּבְצַלְעִי שָׂמְחוּ וְנֶאֱסָפוּ, קָרְעוּ וְלֹא דָמּוּ: אָמַר דָּוִד לִפְנֵי הַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא, רִבּוֹנוֹ שֶׁל עוֹלָם, גָּלוּי וְיָדוּעַ לְפָנֶיךָ, שֶׁאִם הָיוּ מְקָרְעִים בְּשָׂרִי, לֹא הָיָה דָּמִי שׁוֹתֵת לָאָרֶץ. וְלֹא עוֹד, אֶלָּא אֲפִילּוּ בְּשָׁעָה שֶׁעוֹסְקִין בִּנְגָעִים וְאֹהָלוֹת, אוֹמְרִים לִי: דָּוִד הַבָּא עַל אֵשֶׁת אִישׁ, מִיתָתוֹ בַּמֶּה? וַאֲנִי אוֹמֵר לָהֶם: מִיתָתוֹ בְּחֶנֶק, וְיֵשׁ לוֹ חֵלֶק לָעוֹלָם הַבָּא. אֲבָל הַמַּלְבִּין אֶת פְּנֵי חֲבֵירוֹ בָּרַבִּים, אֵין לוֹ חֵלֶק לָעוֹלָם הַבָּא.

און תוספות אין מסכת סוטה י, ב ד"ה נוח פארשטייען פון רבא אז ס'איז געהעריג להלכה:

ונראה האי דלא חשיב ליה (פסחים דף כה, א) בהדי ג' עבירות שאין עומדים בפני פקוח נפש, עבודת כוכבים וגילוי עריות ושפיכות דמים, משום דעבירת הלבנת פנים אינה מפורשת בתורה, ולא נקט אלא עבירות המפורשות.

און נאך געפונען מיר פון רבא אין ברכות יז, א:

מַרְגְּלָא בְּפוּמֵּיהּ דְּרָבָא, תַּכְלִית חָכְמָה, תְּשׁוּבָה וּמַעֲשִׂים טוֹבִים. שֶׁלֹּא יְהֵא אָדָם קוֹרֵא וְשׁוֹנֶה, וּבוֹעֵט בְּאָבִיו וּבְאִמּוֹ וּבְרַבּוֹ וּבְמִי שֶׁהוּא גָּדוֹל מִמֶּנּוּ בְּחָכְמָה וּבְמִנְיָן. שֶׁנֶּאֱמַר: 'רֵאשִׁית חָכְמָה יִרְאַת ה' שֵׂכֶל טוֹב לְכׇל עוֹשֵׂיהֶם', 'לָעוֹשִׂים' לֹא נֶאֱמַר, אֶלָּא 'לְעוֹשֵׂיהֶם' לָעוֹשִׂים לִשְׁמָהּ, וְלֹא לָעוֹשִׂים שֶׁלֹּא לִשְׁמָהּ, וְכׇל הָעוֹשֶׂה שֶׁלֹּא לִשְׁמָהּ נוֹחַ לוֹ שֶׁלֹּא נִבְרָא.

זעהט מען נאכאמאל אן עקסטערע הבנה אינעם נפש.


און מיט דעם איז מיושב דאס מנהג העולם, און כבוד הרב מי אני, זיך צו באנוצן מיט די מימרא כהלכתה. ודו"ק.

[מי אני]

ייש״כ!

עס איז מן הראוי לציין אז דר. מיכאל אבי-יונה האט געשריבן אז רבא האט מצרף געווען די פּראקטישע ההבחנה המעשית במציאות היומיומית, לעומת אביי וועלכע איז געגאנגען מער מיט די טרוקענע סיסטעמאטישע היגיון בפירוש ההלכה, ולכן פסק׳נט מען בדרך כלל ווי רבא לעומת אביי חוץ מיע״ל קג״ם.

[מי אני]

ואגב, ר' יוסף אבן כספי שרייבט להלן בפרק כט פסוק כז:

ואמר חכם אחר על ההמון, מאמר דומה לזה הפסוק משלמה, והוא: אנחנו שוים במומם עמם, כי אני בעיניהם כאשר הם בעיני.

און זיין טירת כסף שרייבט ער:

לא השתדלתי מימי להראות לכלל בני אדם, מאשר אין רצוני לקבץ בין שני הפכים, ואני יודע שבכללם משכילים וסכלים, וגם הסכלים הם הרבים, כמו שאבני המרגמה רבות מאבני שהם ופטדה, לכן היה מנהגי מעט החברה עם בני אדם עד שנשמרתי מאד מעשות או דבר גבוהות, וזה להתאונני על חסרון השיגתי ממה שלמעלה ממני, ולא אתנחם כלל ליתרוני על הסוסים והפרדים.

דא זאגט ר' יצחק לאווי/@לעיקוואד אז לפי הפילוסופים זענען רוב מענטשן מאלפעס.

אביסל ענליך, ברענגט דר. בנימין קאַנראָי:

הונט.jpg