איזהו חכם?

[לעיקוואד]

עס איז נישט ריכטיג צו זוכען די מעלה פון א מעלה . א זאך וואס איז א מעלה איז פשט ער איז גוט פאר זיך נישט ווייל ער קומט צו צו א צווייטער זאך. אויב למשל חסד איז גוט איז דאס פשוט ווייל טוהן חסד איז גוט, נישט ווייל עס קומט צו צו עפעס אנדערש. די זעלבע חכמה. ווען דו זאגסט די מעלה פון חכמה איז פראקטישקייט הייסט דאס נישט חכמה איז א מעלה נאר פראקטישקייט, און וואס איז די מעלה פון פראקטישקייט? ווען עפעס איז פאררעכנט אלץ א מידה טובה איז פשט ער איז גוט פאר זיך, נישט ווייל ער קומט צו צו עפעס אנדערש.

ריכטיג אז חכמה און פראקטישקייט זענען נישט איינס און די זעלבע.
אבער איז נישט די גאנצע סיבה פארוואס עס איז לכתחילה אנגענומען ביי די גאנצע וועלט אז חסד און חכמה זענען גוט איז נאר צוליב די פראקטישע תועלת וואס קומט ארויס פון זיי?

דאס איז פסיכאלאגיע פארוואס מענטשען זענען עפעס מעריך , אדער א טענה שכלית? מענטשען זענען מעריך פארשידענע זאכען לאו דווקא פראקטישקייט, בכלל מענטשען זענען לאו דווקא אזוי פראקטיש, איך זעה נישט פארוואס מען זאל מעמיד זיין פארשידענע הערכות אויף פראקטישקייט.

[קינד_אן_קייט]

[tag]לעיקוואד[/tag], כ׳וואלט געזאגט אז א חכם איז איינער וואס פארמאגט ברייטע ידיעות אין פארשינדארטיגע נושאים, ער איז אבער קלוג פאר׳ן אופן וויאזוי ער פאסט צו זיינע קענטעניסן בכדי אויפצוקומען מיט הנחות אדער נייע חכמות.

דאס מיינט נישט צו זאגן אז א חכם קען זיך נישט טועה זיין אדער מאכן א טעות, ס׳איז נישט פארהאן אזא מציאות אדער פערזאהן.

חכמה און טיפשות איז אן אינטערעסאנטער פאראדאקס און ס׳איז לא ימלט אז ס׳זאל נישט זיין אמאל שניהם הבאין כאחד, ווי [tag]שמעקעדיג[/tag] האט שוין אמאל ערווענט אין אן עטוואס ענליכער שמועס: אפהאנדלונג: א מענטש וואס איז "משוגע לאותו דבר".

[ישראל קאפקע]

כמדומה אז מען איז מעריך חכמה מיינט מען נישט אז איינער איז גוט בקי אין א שום זאך. לפי דעם איז דער באל שפילער א גרויסער חכם בחכמת הבאל שפילעריי, און דער טעקסי דרייווער דער גרעסטער חכם אין די אלע גאסען פון שטאט.

נו, אפשר טאקע? מיינסט ס'איז אזוי פשוט צו זיין א בקי בחכמת הבאל? ווייל דאס אינטערעסירט דיר נישט מיינט נישט ס'איז נישט א חכמה.

זיין פיזיש געאיבט אין א שפיל אדער קונסט איז נישט חכמה, דער בעסטער באל שפילער דארף נישט זיין קיין חכם, דער געניטסטער דיאמאנטן שלייפער איז נישט קיין חכם, און דער מוראדיגער מעלער איז נישט קיין מוראדיגע חכם, (אפשר יא, אבער לאו דווקא) אבער איינער וואס האט א גרויסן עקספערטיז אין איינע פון די דריי מקצועת איז יא א חכם. ער דארף נישט 'קענען טון' די אלע, ער דארף האבן די וויסנשאפט, די כללים, און פרטים, די נעמען, טעכניקן, היסטאריע, וכו', און ווי מער מסודר עס איז ביים מענטש אלס גרעסערן חכם.
לויט ווי איך דענק איז דער אלץ געווארן אנגערופן חכם, אין אלע ציוויליזאציעס דורכאויס היסטאריע.
א דאקטאר, א שאמאן אדער א 'זקן' איז געווען דער חכם 'און' דער פראקטיצירער פון זיין חכמה, א פילאזאף אדער וויסנשאפטליכער האט געווענליך נישט פראקטיצירט זיין חכמה נאר געלערנט אנדערע.

דאס וואס חסד איז אוניווערסאל אנגענומען פאר א גוטע זאך איז דווקא יא וויל עס איז פראקטיש און גוט פאר רוב, און חכמה ווייל עס איז באשיינפערליך גוט פאר דער מענטש, גרופע אדער פאלק וואס האט און נוצט עס. ווען חכמה איז א זאך וואס מען קען נישט נוצן אין פראקטישן לעבן וואלט עס נישט געווען אוניווערסאל אנגענומען אלס א גוטער זאך, דאס זעלבע מיט חסד.
(איך מיין נישט אז חכמה אדער חסד מוזן זיין אין יעדן פאל, פאר יעדן אינדיווידואל א בעניפיט, איך רעד נאר פארוואס דער הסכם העולם איז אז זיי זעען גוט).

[chusid]

לכאורה איז חכמה א מעלה אלץ אריינגעבויטער "טאלאנט" אפילו די דארפסט נישט וויסן פון קיין שום תחום וואס ער קען טאקע גוט מכח דעם טאלאנט, און דאס איז א מעלה כשלעצמו- למשל ווען איך קאמפלימענט איינעם אז ער זונגט שיין, האב איך געמיינט פראקטיש אז ער האט א פאך אין די האנט און ער קען זיין א זינגער? ניין! ער האט א טאלאנט הכי נמי הכא

[נולד מאוחר]

שיין זינגען מיינט אז מענטשען האבן הנאה דערפין. דאס איז קובע שיין. דאס ברענגט עם איווענטאל הנאה אויף כמה אופנים.

[נולד מאוחר]

איך וויל נישט אוועק דרייכן די שמועס, אבער חסד איז גוט ווייל סאיז מוסיף הנאה פאר מענטשען.יעצט פרעג מיר נישט וואס איז די מעלה פון הנאה, ווייל יעדער לויפו נאך הנאה. די מינוט מיר וועלן אויפהערן וועלן און נאכלויפן הנאה וועט חסד פארלירן זיין ווערט.

אם לדרך זה, מיר לויפען אויך נאך חכמה. און זענען מעריך איינער וואס לויפט נאך (די הנאה פון?) חכמה מער פון איינער וואס לויפט נאך די הנאה פון טרינקען ביר, און אפילו ווען עס קאסט צער.

ווער לויפט היינט נאך חכמה? נארישע סעלעבריטיס אין נארישע זינגערס ווערן נאכגעלאפן. זיי זענען אויבן אויף די מענטשען וואס האבן אדער קענען האבן די מערסטע הנאה וואס איז שייך אויף די עולם

[לעיקוואד]

נישט אלע מענטשען מוזען נאכלויפען, עס זענען דא וואס לויפען דאס נאך, און דאס איז נישט וועגן עפעס אנדערש. און פון דעם רעדט מען.

[לעיקוואד]

מען דארף באטאנען אז דער גאנצער שמועס הייבט זיך אן נאר אויב נעמט מען טאקע אן די הנחה שכתבתי בהתחלה אז חכמה איז א ווירד. ארום דעם שמועסט מען וואס דאס מיינט טאקע וועלכע חלק איז דער עיקר ווערדשאפט פון דעם און טאמער דער חכמה מוז זיין אמת וכו'. טאמער איז איינער נישט מסכים בכלל אז חכמה איז א מעלה, אדער האלט אז דאס איז נאר א תירוץ פאר עפעס אנדערש וואס דאס איז די מעלה, ווי למשל פראקטישקייט אדער הנאה אדער ווייסיך וואס, הייבט זיך נישט אן דער שמועס בכלל.

איך האב פראבירט מוכיח זיין פון דעם וואס ביי אלע מענטשען איז חכם א שבח בעצם אויף א מענטש און טיפש להיפך, אלץ א ראיה אז ביי אלע מענטשען איז חכמה טאקע א וועליו. איך זעה נישט איינער זאל האבען ארויפגעברענגט א קלארע פירכא אויף די טענה. מסביר זיין פארוואס בעצם האט זיך אנגעפאנגען מענטשען זאלן משבח זיין חכמה איז נישט קיין פירכא ווייל נניח אזוי איז פאקטיש היינט חכמה דער וועליו און נישט דער זאך וואס עס זאל דארפן צוברענגען דערצו אדער זיין דער סיבה דערצו.

את"ל קען זיין עס זענען טאקע דא אזעלכע וואס זעהן נישט די ערך פון חכמה בכלל, שטערט דאס נישט אז דער שמועס זאל אנגיין כלפי דער חכמה וואס אנדערע זעהן יא אן ערך דערין וואס דאס מיינט.

די זעלבע סארט חקירה קען מען פרעגן אויף אמונה, וואס פילע רעדן דערפון אלץ א מעלה, דהיינו אז דער מידת האמונה איז א מידה משובחת, קען מען חוקר זיין איז דא א מעלה אז איינער איז א מאמין אפילו אז ער גלייבט אין אן אמונה שאינה נכונה, אדער איז די מעלה פון מידת האמונה נאר טאמער גלייבט מען אין דער אמת. וואס דאן קומט אויס בעצם אז דער אמת איז די מעלה נישט די אמונה, אבער פון דעם וואס מען איז משבח אמונה בנוסף צו אמת דארף אויסקומען אז אמונה איז בעצם א מעלה אפילו כשטועה, און עס האט א מקום אז יענער האט די מעלה פון אמונה אפילו עס איז אן אמונה מוטעית, איז דאס בעסער למשל פון דער וואס האט נישט דער מידה בכלל.
איך מיין דער משל קען העלפען ארויסברענגען וואס איז בעצם מיין חקירה לגבי חכמה.

[נהורא נפישא]

ווי איך פארשטיי פרעגסטו צוויי באזונדערע פראגן, איינס וואס איז די הגדרה פון חכמה וואס ווערט גענוצט אין שפראך, און דאס איז א סימענטישע פראגע, וואס אויף דעם איז כדאי אריינצוקוקן אין ווערטערביכער, אויף דעם איז די ענטפער אז ס'איז דא מערערע הגדרות, הצד השוה שבהן אז ס'איז אומאויסערגעווענליכע ידיעה אין א געוויסע תחום, תפיסה מהירה, יכולת ריכוז, וכדומה
צווייטענס פארוואס ווערט מען נתפעל און פונקטלעך פון וואס ווערט מען נתפעל, וואס דאס איז פסיכלאגישע פראגע, און קען אויך נישט געענטפערט ווערן באופן כללי, נאר אויף אזויפיל, מענטשן ווערן נתפעל פאר דאס וואס זיי זענען מעריך און אנערקענען אז דאס איז עפעס אומגווענליך, און וואספארא מין חכמה מענטשן שעצן דאכצוך איז נישטא קיין כלל.

[לעיקוואד]

ביידע נישט. איך האב גענוצט די ביידע וועגן (בעיקר דער ערשטער, דער ענין פון התפעלות לא ידעתי מאיפה הגעת אליו) אויף אנצוקומען צו די שאלה פון virtue. וואס איז דער ווירד פון חכמה. און צו וואסארא סארט זאך דארף שטרעבן איינער וואס וויל קונה זיין מעלת החכמה.

כמדומה אז די אויסערגעווענליכקייט שאתה נוקט בשניהם אינו ענין לכאן כלל. חכמה איז א מעלה אפילו ווען מלאה הארץ דעה כמים לים מכסים, און איך רעד נישט פון א סארט הערכה אדער התפעלות אזויווי מענטשען ווערן נתפעל פון איינער וואס קען הויך טאנצען, הזכרתי את זה מקודם לגבי סוגים מסויימים של התפעלות ממי שיש לו זכרון טוב מאד וכדומה אז דאס איז סתם א סארט משנה הבריות אז ער האט א כשרון יוצא מן הכלל, דאס איז נישט דער ווערדליכע הערכה.

[נהורא נפישא]

אקעי, דאס איז א פראגע וואס פאר מיר מאכט דאס נישט קיין סענס ווייל איך גלויב נישט אין אן הנחה אז "מדארף שטרעבן" צו חכמה, אלזא אז דו גלויבסט יא, איז כדאי זאלסט דאס מברר זיין.

[לעיקוואד]

אגב, וואס קען איך א ווערטערבוך העלפען ווען איך וויל וויסען וואס מיינען מענטשען ווען זיי רעדן פון א געוויסער זאך? מענטשען קוקען עפעס אריין אין א ווערטערבוך ווען זיי זאגען זאכען? אדער אפשר פארקערט, דער ווערטערבוך פראבירט מסכם זיין וואס מענטשען רעדן. ווען איך פרעג אויף א זאך וואס איז נישט קלאר וואס מענטשען- מיר און דיר- מיינען איז א ווערטערבוך שלא לתועלת כלל. דער שאלה מיינט איך זאל מעיין זיין ביי זיך וואס מיין איך טאקע אז איך זאג איך האלט חכמה, און אזוי ארום קלארער מאכען פאר מיר מיינע מחשבות וואס זאל איך טאקע קלערן און מעריך זיין. דאס איז דער גאנצער תועלת פון טראכטען אויף אזעלכע זאכען.

[לעיקוואד]

אקעי, דאס איז א פראגע וואס פאר מיר מאכט דאס נישט קיין סענס ווייל איך גלויב נישט אין אן הנחה אז "מדארף שטרעבן" צו חכמה, אלזא אז דו גלויבסט יא, איז כדאי זאלסט דאס מברר זיין.

דעמאלטס פליז פארענטפער מיין ראיה. און זיי מסביר וואסארא תועלת אדער ערך דו זעהסט אין למשל די סארט קלוגע שמועסען וואס דו פירסט דא.
צווייטענס, עס מאכט סענס. מ'האט דאך פריער גערעדט אז חכמה איז חכמה אפילו עס איז נישט אמת.. אלזא פראביר מסביר זיין וואס איך אדער איינער וואס טראכט ווי מיר מיינט ווען איך זאג אז מען דארף צו דעם שטרעבן.
דער זאגען אז עס מאכט נישט קיין סענס מאכט נישט קיין סענס צו מיר..

[נהורא נפישא]

אומגווענליך קומט אוודאי יא אריין ווייל לויט אלא הגדרות מעסט זיך דאס אין תחום פון הגבלת ידע אנושי

[לעיקוואד]

לא הבנתי.

[נהורא נפישא]

ווערטערביכער רעפלעקטירן זייער באנוץ דורך מענטשן.

[נהורא נפישא]

אקעי, דאס איז א פראגע וואס פאר מיר מאכט דאס נישט קיין סענס ווייל איך גלויב נישט אין אן הנחה אז "מדארף שטרעבן" צו חכמה, אלזא אז דו גלויבסט יא, איז כדאי זאלסט דאס מברר זיין.

דעמאלטס פליז פארענטפער מיין ראיה. און זיי מסביר וואסארא תועלת אדער ערך דו זעהסט אין למשל די סארט קלוגע שמועסען וואס דו פירסט דא.
צווייטענס, עס מאכט סענס. מ'האט דאך פריער גערעדט אז חכמה איז חכמה אפילו עס איז נישט אמת.. אלזא פראביר מסביר זיין וואס איך אדער איינער וואס טראכט ווי מיר מיינט ווען איך זאג אז מען דארף צו דעם שטרעבן.
דער זאגען אז עס מאכט נישט קיין סענס מאכט נישט קיין סענס צו מיר..

ווייל איך בין גראדע נתפעל פון דיין חכמה, כאטש איך בין נישט איינשטימיג אין געוויסע זאכן

[לעיקוואד]

ווערטערביכער רעפלעקטירן זייער באנוץ דורך מענטשן.

עיין שוב בתגובתי שהסברתי למה אין זה לתועלת כלל לשאלה ששואלים באופן זה. דער מטרה פון טראכטען און פילאזפירען איז קלאר צו מאכען וואס איז נאכנישט געווען קלאר פאר דער מענטש פריער, איז אויב איז דאס נאכנישט קלאר פאר דער מענטש אליינס וויאזוי קען דער ווערטערבוך וויסען וואס ער מיינט? אחוץ טאמער דער ווערטערבוך איז שוין די קיצור המסקנה פון אזא בירור, אבער דאס איז שוין א ספר חכמה נישט א ספר מילים. און אויך מוז איך דאך נישט מסכים זיין צו דער ספר..איך מעג אליינס מברר זיין.

[לעיקוואד]

אקעי, דאס איז א פראגע וואס פאר מיר מאכט דאס נישט קיין סענס ווייל איך גלויב נישט אין אן הנחה אז "מדארף שטרעבן" צו חכמה, אלזא אז דו גלויבסט יא, איז כדאי זאלסט דאס מברר זיין.

דעמאלטס פליז פארענטפער מיין ראיה. און זיי מסביר וואסארא תועלת אדער ערך דו זעהסט אין למשל די סארט קלוגע שמועסען וואס דו פירסט דא.
צווייטענס, עס מאכט סענס. מ'האט דאך פריער גערעדט אז חכמה איז חכמה אפילו עס איז נישט אמת.. אלזא פראביר מסביר זיין וואס איך אדער איינער וואס טראכט ווי מיר מיינט ווען איך זאג אז מען דארף צו דעם שטרעבן.
דער זאגען אז עס מאכט נישט קיין סענס מאכט נישט קיין סענס צו מיר..

ווייל איך בין גראדע נתפעל פון דיין חכמה, כאטש איך בין נישט איינשטימיג אין געוויסע זאכן

ביסט צו מקצר..

[נהורא נפישא]

טאקע דערפאר וואס מענטשן טראכטן נישט אין פיליזאפישע קאטאגאריעס, איז דערפאר דא מערערע הגדרות פאר אזא מושג ווי חכמה, אבער די שאלה בלייבט נאך אלס א סעמענטישע

[נהורא נפישא]

איך האב שוועריגקייטן מיט טייפן שנעל אויף העברעאיש, אנטשולדיגט, הקיצור נישטא וואס נתפעל צו ווערן.

[לעיקוואד]

לא הבנתי כלל. איך בין א מענטש איך ווייס איך בין מעריך חכמה, איך ווייס נאר נישט פונקט וואס איך מיין ביי דעם. און ממילא איז מיר נישט קלאר וואס צו מעריך זיין. גיי איך זיך זעצן פארשען מיט פארשידענע סברות און טענות וואס איך מיין טאקע ווען איך זאג איך בין דאס מעריך און לויט דעם גיי איך מברר זיין וואס פונקטליך איך האב ליב. וואס האט דאס אלץ מיט א דיקשינערי? נניח דער דיקשינערי וועט מיר מסביר זיין אז עס איז דא צוואנציג מינע חכמה און האט פאר אלע שמות נרדפים. בלייב איך מיט די זעלבע שאלה וועלכע פון די צוואנציג האב איך ליב. סך הכל האב איך יעצט מער ווערטער פאר די צדדי החקירה, דאס קען אפשר מיר העלפען חוקר זיין, עס האט מיר אבער גארנישט פותר געווען.

[נהורא נפישא]

טאמער דו וועסט קענען זיך פסיכאנאלאזירן וואספארא סארט חכמה דו שעצט, וועט דאס אבער גארנישט זאגן איבער אנדערע מענטשן ווייל זיי קענען מעגליך שעצן אנדערע סארט הגדרות אין חכמה.