מאטי האט געשריבן:@הקטן, ווער זאגט דיר אז אפילו ביים סאמען ערשטער דור האבן אלע מיליאנען טאקע מסכים געווען אז ס'איז געווען א מעמד? אפשר זענען גאר געווען אזעלכע אויבער-חכמים וואס האבן דאן געזאגט לא היו ולא נברא, אבער די זעלעטס האבן פארמירט א קראפט און אויסגעהארגט די אלע סקעפטיקער למען ישמעו..(עיין תשא אחר שני) די איבריגע המון עם האבן זיך געביסן די ליפן און בע"כ אנגעהויבן קומען צום טיש יעדען פרייטאג צונאכטס, אונטער געשריבן אז זיי האבן א פילטער, און ווייטער איבערגעגעבן די מסורה פאר די קינדער עד היום הזה.
מאטי האט געשריבן:יא ס'איז געווען אסאך ענדליכע מעשיות, ענדליך האב איך געזאגט? יא ווייל ביי די מעשיות האבן די סקעפטיקער גובר געווען אויף די זעלאטס, און רוב המון עם זענען זיך צעלאפן און ס'איז גארנישט געבליבן פון זיי.
יאיר האט געשריבן:אין היסטערי האט פארגעסן די מעשה מיט די זעלעטס
אויב היסטארי האט פארגעסן ווייסט מען דאך נישט דערפון.
מאטי האט געשריבן:ווער ס'איז שטערקער דער געווינט, וואס האט דאס מיט וויפיל מאהל ס'איז געשען?
הקטן האט געשריבן:יאיר האט געשריבן:אין היסטערי האט פארגעסן די מעשה מיט די זעלעטס
אויב היסטארי האט פארגעסן ווייסט מען דאך נישט דערפון.
דאס איז די סיבה פארוואס ס'קען נישט זיין אז מאטי ווייסט פין עפעס ענדליך!
א פאל וואס ס'דא וואס זאגן אזוי און ס'דא וואס לייקענען איז בכלל נישט ענדליך.
יאיר האט געשריבן:הקטן האט געשריבן:יאיר האט געשריבן:אין היסטערי האט פארגעסן די מעשה מיט די זעלעטס
אויב היסטארי האט פארגעסן ווייסט מען דאך נישט דערפון.
דאס איז די סיבה פארוואס ס'קען נישט זיין אז מאטי ווייסט פין עפעס ענדליך!
א פאל וואס ס'דא וואס זאגן אזוי און ס'דא וואס לייקענען איז בכלל נישט ענדליך.
אין אנדערע ווערטער, דו גייסט נאר גלייבן מאטי'ס שפעקולאציע אויב ער ברענגט א ביישפיל. ווען ער גייט ברענגען א ביישפיל גייסטו זאגן אז סאיז נישט קיין אמתע ביישפיל והא ראיה מאטי ווייסט פון דעם ביישפיל. האבן מיר דאך א מוראדיגע פרוף אז מאטי'ס שפעקולאציע איז נישט אמת.
יאיר האט געשריבן:הקטן האט געשריבן:יאיר האט געשריבן:אין היסטערי האט פארגעסן די מעשה מיט די זעלעטס
אויב היסטארי האט פארגעסן ווייסט מען דאך נישט דערפון.
דאס איז די סיבה פארוואס ס'קען נישט זיין אז מאטי ווייסט פין עפעס ענדליך!
א פאל וואס ס'דא וואס זאגן אזוי און ס'דא וואס לייקענען איז בכלל נישט ענדליך.
אין אנדערע ווערטער, דו גייסט נאר גלייבן מאטי'ס שפעקולאציע אויב ער ברענגט א ביישפיל. ווען ער גייט ברענגען א ביישפיל גייסטו זאגן אז סאיז נישט קיין אמתע ביישפיל והא ראיה מאטי ווייסט פון דעם ביישפיל. האבן מיר דאך א מוראדיגע פרוף אז מאטי'ס שפעקולאציע איז נישט אמת.
לעיקוואד האט געשריבן: די פאקטן זענען אז אידישקייט איז אייגענארטיג געבויט אויף א מסורת התגלות און הנהגה פון א פאלק, נישט פון יחידים. און דאס איז מבדיל יהדות פון אירע שוועסטער נצרות און איסלאם.
לעיקוואד האט געשריבן:אוודאי די פאלק ווי יעדער קבוצה מענטשען איז זיך סומך אויף יחידים אירע מנהיגים
הוגה האט געשריבן:[justify]ליינענדיג דעם שבת דער הפטרה פון אליהו בהר הכרמל און די מופת פון די פייער וואס איז אראפגעקומען פון הימל צו צייגן כלל ישראל דעם אמת איבער השי"ת און להבדיל בעל. איך גלייב אז דער הפטורה איז שטארקע באווייז אקעגן צוויי פון די א.ג. שטארקע יסודות באמונה.
1) די כוזרי'ס ראיה איבער די אומגעבראכענע מסורה קייט פון מעמד הר סיני.
2) די רמב"נ'ס געדאנק אין פרשת בא אז גאט טוט נישט באווייזן אותות און מופתים סתם אזוי, נאר אין מצרים און ביי יציאת מצרים איז עס געווען אן איינמאליגע זאך, און צוליב דעם מאכן מיר אזוי פיל זכר ליציאת מצרים.
אויב איז די כוזרי'ס מסורה אזוי שטארק (אזויווי מאנכע שרייבן אין דער אשכול) דאן פארוואס האט אליהו געדארפט מאכן די אלע שטיק מיט די פייער? פארוואס האט ער נישט געקענט אויפווייזען דעם אמת מיט די כוזרי? פארוואס האט ער נישט אויפגעהויבן א חומש אדער א ספר תורה, אויפגעמישט צו פרשת יתרו און זיי געצייגט דעם פסוק פון לא יהיה לך אלוהים אחרים על פני, דאס האבן ענקערע זיידעס מקבל געווען פארנט פון מיליאנער אנדערע מענטשן ביים בארג סיני, און מיר ווייסן דאס ווייל זיי האבן עס פארציילט פאר זייערע קינדער, אא"וו ביז היינט? איז נישט דער באווייז פון מסורה און אב אינו משקר א ראיה מוכרחת? גיי פרעג ביי עני קירוב וואלונטיר וועט ער דיר עס זאגן. און דאס איז געווען ס"ה געציילטע דורות אפגערוקט פון די מעמד הר סיני.
און בנוגע די מופת פון די פייער, פארוואס האט דאס אויסגעפעלט? איז נישט געווען גענוג סתם צו דערמאנען דעם עולם איבער די געוואלדיגע אותות ומופתים וואס גאט האט געטון פאר אונזערע זיידעס אין מצרים? זעהט אויס אז נישט. איז דאך דער רמב"ן לכאורה נישט גערעכט.
.[/justify]
פלאוויוס האט געשריבן:
פון דער אנדערער זייט איז נישט ריכטיג צו זאגן אז דער כוזרי האט באזירט זיינע הוכחות אויף "מאטעמאטישע" איבערווייזן, ווי ס'ווערט אפגעמאלן אין דעם אשכול. פאקטיש הייבט זיך אן די הקדמה צום כוזרי מיט'ן חלום פונעם מלך וואס האט געהערט פונעם מלאך די קלארע דיבורים "כוונתך רצויה ומעשיך אינם רצויים". דאס הייסט אז די גאנצע דעבאטע פונעם מלך קומט שוין נאך דער הנחה קדומה אז ס'איז דא א פאדערונג צו ריכטיגע מעשים מצד דעם באשעפער פון דער וועלט.
אויב איז עס געוען א מעשה שהי' איז זיכער נישט קיין קשיא אבער אפילו אויב ס'איז נאר אזוי געשריבן מיינט דאס נישט אז דאס איז דער יסוד דאס איז נאר דער שטופ צו זוכן דעם אמת און נישט בלייבן סטאק אינמיטען די פילאזאפישע חקירות.
אינעם ערשטן קאפיטל טרעפט זיך דער מלך מיט'ן פילאזאף און יענער זאגט אים אז גאט פאדערט נישט קיין מעשים. דער מלך ווארפט אים אפ אויפ'ן סמך פון זיין פאראורטייל איבער א "גאט וואס איז גוט", און ממילא מוז זיין אז ער זאל האבן עפעס א פאדערונג צום מענטש, אז ער זאל וועלן טון גוטס. אט די הנחה ווערט נישט איבערגעוויזן אינעם כוזרי. דער כוזרי איז נישט דורכגעפאלן דא מיט א לאגישן פלאנטער, נאר ס'איז קלאר ביי אים אז דער יסוד צו רעליגיע מוז זיך אנהייבן אין געפיל – און ערשט נאכדעם קען מען אנאליזירן וועלכע רעליגיע אנצונעמען.
דער מלך כוזר איז נאך נישט צוגעגאנגען מיט די צוגאנג פון יהדות און חוץ פון דעם פרעגט ער אויך אפ דעם פילאזאף מכח סברה אז קיין איין פילאזאף האט נישט זכה געווען לנבואה.
דער פסוק וואס דער כוזרי ניצט איז "טעמו וראו כי טוב ה'". פונקט ווי מ'קען נישט איבערווייזן דעם טעם פון א זאך, אזוי קען מען נישט איבערווייזן אז גאט איז גוט [אין אנדערע ווערטער, אז גאט פאדערט מעשים פונעם מענטש], אבער דער מענטש וואס איז גרייט צו פארמאכן די אויגן אויף א צייט און געבן דעם "שפרונג פון אמונה" צו גאט'ס שויס, איז אים פארזיכערט אז ער וועט דאס אליין פילן.
וואו ברענגט ער דעם פסוק? ער זאגט זייער קלאר אז מתן תורה איז א הוכחה ווי [tag]גראדמעכעלע[/tag] האט שוין נאך געברענגט שפעטער
אבער לויט'ן כוזרי איז נישט שייך צוצוקומען צו דעם פילאזאפישן גאט אויף קיין שום אופן, נאר דער עיקר קשר ווערט געשאפן מיט'ן אברהמ'ישן גאט – דאס איז דער גאט פון נבואה. אט דער קשר ווערט געשאפן נישט דורך סוספענדירטער ידיעה, נאר דורך אן אינטימער איבערלעבונג ("טעמו וראו").
די מהלך איז זיכער א מהלך אבער דער כוזרי האט זיכער נישט אזוי געהאלטען!! דער צמח צדק שרייבט אז ידעת הבורא איז דורך התבוננות בטבע ועוד (כולל אינטימע געפילען) אבער אמונה איז נאר אין סובב כ"ע.
מיטן גאנצן כבוד צום רמב"ם, איז מסתבר אז דער "גאט פון תנ"ך" איז דער גאט וואס דער כוזרי שילדערט, און נישט דער גאט פון אריסטו. אויך די אמונה וואס די תורה פאדערט איז א געוויסע אינטימע איבערלעבונג (ואהבת את ה' אלקיך – נישט "ותאמין בה' אלקיך"). דאס אז מיר האבן י"ג עיקרים אין וועלכע מיר מוזן גלייבן, איז צו פארדאנקען דעם רמב"ם, ווי אויך די השפעה פון דעם קריסטליכן דאגמאטיזם, אבער דעם תנ"ך איז דער גאנצער באגריף פרעמד. דער מענטש באקענט גאט דורכ'ן פארזוכן זיין תורה, און נישט דורך פלפולים.
דאך, דער רמב"מ'ס מהלך איז זייער א שיינער, און פאר יענע מענטשן וואס זענען פארכאפט אין דעם גריכישן דענקערישן וועג, ווערט אויטאמאטיש פארהאקט דער כוזר'ישער וועג פון טראכטן, און דעמאלט בלייבט דער מורה נבוכים אן איינציגער אויסוועג. די מערהייט פון אונז איז פארכאפט בין תנור לכיריים, וויבאלד אונזער וויסנשאפטליכער וועג פון טראכטן שטימט מער מיט'ן רמב"ם ווי מיט'ן כוזרי, און מיר ווייסן נישט וויאזוי צו אפעלירן אן אנדערן קנה-מידה ווען ס'קומט צו רעליגיע. אויב וויל מען אבער ארויסגיין פונעם צמצום אין וואס דער מערב חינוך האט אונז אריינגעווארפן, קענען מיר צוריק אננעמען דעם אריגינעלן מהלך המחשבה פונעם מזרח, וואס איז באזירט אויף דעם נביאי'שן חוש אין דער מענטשליכער נשמה. און נאר נאכדעם וואס דער נביאי'שער חוש גייט איין אויף דעם יסוד פון רעליגיע, קען מען אונטערזוכן וועלכע רעליגיע זיך אויסצוקלויבן אויפ'ן סמך פון די כוזר'ישע הוכחות (אדער אויפ'ן סמך פון מסורה).
גראדעמעכעלע האט געשריבן: טרעפט מען אויך א שעצונג צו אמונה פשוטה אויף די יסוד היסודות?
פלאוויוס שרייבט
דער עיקר ציל פונעם מורה נבוכים איז געווען צו "ערמעגליכן" אמיתות התורה אין ליכט פון דער גריכיש-באזירטער טעאלאגיע, אבער ס'איז נישט געקומען צו פארוואנדלען אמיתות התורה אין א וויסנשאפטליכער פראגע.
