יסודות פון אמונה 1 כוזרי

[הקטן]

דערפאר פאררופן מיר זיך אלס מאמינים.

אויב דאס איז פשט פין "מאמינים" וואו אזוי לערנסטו פשט אין ויאמינו בה ובמשה עבדו גראד נאכן זען קריעת ים סוף?

ער זאגט אז דאס האט מען נישט געשריבען תיכף דערנאך

זאל זיין אזוי. אבער ס'דארף דאך האבן א פשט, וואס מיינט דאס?

[יאיר]

ער רעדט אבער פון די עבירות וואס די זעלעטס אליינס האבן געטון ווי למשל "שלאגן דעם שטיין אנשטאט רעדן"

דאס האבן געשריבן פרישע זעלאטס פאר וועמען די פריערדיגע זעלאטס זענען נישט געווען גענוג פרום.

[יאיר]

דערפאר פאררופן מיר זיך אלס מאמינים.

אויב דאס איז פשט פין "מאמינים" וואו אזוי לערנסטו פשט אין ויאמינו בה ובמשה עבדו גראד נאכן זען קריעת ים סוף?

און זיי האבן געהאט טראסט אין גאט.

[הקטן]

דערפאר פאררופן מיר זיך אלס מאמינים.

אויב דאס איז פשט פין "מאמינים" וואו אזוי לערנסטו פשט אין ויאמינו בה ובמשה עבדו גראד נאכן זען קריעת ים סוף?

און זיי האבן געהאט טראסט אין גאט.

זייער גיט!

און דערפאר פאררופן מיר זיך אלס מאמינים. - ווייל מיר האבן טראסט אין גאט

נישט אז אינז טראסט'מער אז ס'דא א גאט

[געוואלדיג]

און פארוואס האבן די זעלבע זעלאטס מסכים געווען אז יהושע איז ווייניגער פון דער ליבעראלער משה און אזוי ווייטער יעדע דור אויב איז יעדער געווען מער עקסטרעים

[יאיר]

הקטן, איך האב אויך אמונה אין אידישקייט, נישט נאר אין גאט.

[יאיר]

און פארוואס האבן די זעלבע זעלאטס מסכים געווען אז יהושע איז ווייניגער פון דער ליבעראלער משה און אזוי ווייטער יעדע דור אויב איז יעדער געווען מער עקסטרעים

ווייל א חלק פון די אגענדע פון די נייע זעלאטס איז געווען דער קאנצעפט פון ירידת הדורות.

[הקטן]

@הקטן, ווער זאגט דיר אז אפילו ביים סאמען ערשטער דור האבן אלע מיליאנען טאקע מסכים געווען אז ס'איז געווען א מעמד? אפשר זענען גאר געווען אזעלכע אויבער-חכמים וואס האבן דאן געזאגט לא היו ולא נברא, אבער די זעלעטס האבן פארמירט א קראפט און אויסגעהארגט די אלע סקעפטיקער למען ישמעו..(עיין תשא אחר שני) די איבריגע המון עם האבן זיך געביסן די ליפן און בע"כ אנגעהויבן קומען צום טיש יעדען פרייטאג צונאכטס, אונטער געשריבן אז זיי האבן א פילטער, און ווייטער איבערגעגעבן די מסורה פאר די קינדער עד היום הזה.

די קענסט אן ענדליכע מעשה. - סתם איך בין נייגעריג

(איך רעד נישט פין קימען צים טיש איך רעד וואו אלע חסידים אן אויסנאם זענען געווארן געצווינגן צי זאגן אז זיי האבן אליין געזען וואו די רבי לערענט מיט אחיה השילוני - און אזוי ארים ווייסט היינט אידער איינער אז טויזנעטער האבן געזען די רבי לערנען.)

אין היסטערי האט פארגעסן די מעשה מיט די זעלעטס

[מאטי]

יא ס'איז געווען אסאך ענדליכע מעשיות, ענדליך האב איך געזאגט? יא ווייל ביי די מעשיות האבן די סקעפטיקער גובר געווען אויף די זעלאטס, און רוב המון עם זענען זיך צעלאפן און ס'איז גארנישט געבליבן פון זיי.

[גראדעמעכעלע]

ווי איך פארשטיי איז א עיקר פאר די כוזרי פרינספל אז אין די קאטאגאריע פון 'נאציאנאלע עדות' נישט פארהאן קיין שקרים ממילא איז מסתבר איז די נאציאנאלע איבערלעבעניש פון הר סיני אויך אמת, אויב איז אמת אז עס איז נישט דא קיין שקר איז דאס א הוכחה אל אף מען קען קוועטשען אהער און אהין, והא ריאה אזא זאך איז נאכנישט געשען, און אויב טרעפט מען יא שקרים איז עס ממילא מופרך מעיקרו און מען דארף נישט די אלע קליינע טענות,

[יאיר]

אין היסטערי האט פארגעסן די מעשה מיט די זעלעטס

אויב היסטארי האט פארגעסן ווייסט מען דאך נישט דערפון.

[הקטן]

יא ס'איז געווען אסאך ענדליכע מעשיות, ענדליך האב איך געזאגט? יא ווייל ביי די מעשיות האבן די סקעפטיקער גובר געווען אויף די זעלאטס, און רוב המון עם זענען זיך צעלאפן און ס'איז גארנישט געבליבן פון זיי.

די קענסט איין אזא מעשה וואו די זעלאטס האבן גובר געווען. אויף אזוי ווייט אז ס'איז נישט געבליבן קיין זכר, און היסטערי ווייסט נישט היינט אז ס'איז געווען א מלחמה צווישען די זעלאטס און די סקעפטיקער?

איך האף די גייסט נישט זאגן אז די זעלאטס האבן גובר געווען ווייל מאיז געווען אין מדבר אפגעשוואכט פין מיצרים.

[הקטן]

אין היסטערי האט פארגעסן די מעשה מיט די זעלעטס

אויב היסטארי האט פארגעסן ווייסט מען דאך נישט דערפון.

דאס איז די סיבה פארוואס ס'קען נישט זיין אז מאטי ווייסט פין עפעס ענדליך!

א פאל וואס ס'דא וואס זאגן אזוי און ס'דא וואס לייקענען איז בכלל נישט ענדליך.

[מאטי]

ווער ס'איז שטערקער דער געווינט, וואס האט דאס מיט וויפיל מאהל ס'איז געשען?

[הקטן]

געווינט, יא!
א יעדער קימט צים טיש.
אין די מעשה מיט די זעלעטס ווערט נישט אינגאנצען פארגעסען פין היסטערי
די וועסט אבער אייביג קענען טרעסען מעררים. און א יעדען דור.
עיין ערך קדמת הזוהר ועוד

[מאטי]

געווינט, יא!
א יעדער קימט צים טיש.

??

[געוואלדיג]

געווינט, יא!
א יעדער קימט צים טיש.

??

[הקטן]

ווער ס'איז שטערקער דער געווינט, וואס האט דאס מיט וויפיל מאהל ס'איז געשען?

געווינט,דאס יא!
אין א יעדער קימט צים טיש.
אבער די מעשה מיט די זעלעטס ווערט נישט אינגאנצען פארגעסען פין היסטערי

די וועסט אייביג קענען טרעסען די מעררים. און א יעדען דור.
עיין ערך קדמת הזוהר ועוד

[יאיר]

אין היסטערי האט פארגעסן די מעשה מיט די זעלעטס

אויב היסטארי האט פארגעסן ווייסט מען דאך נישט דערפון.

דאס איז די סיבה פארוואס ס'קען נישט זיין אז מאטי ווייסט פין עפעס ענדליך!

א פאל וואס ס'דא וואס זאגן אזוי און ס'דא וואס לייקענען איז בכלל נישט ענדליך.

אין אנדערע ווערטער, דו גייסט נאר גלייבן מאטי'ס שפעקולאציע אויב ער ברענגט א ביישפיל. ווען ער גייט ברענגען א ביישפיל גייסטו זאגן אז סאיז נישט קיין אמתע ביישפיל והא ראיה מאטי ווייסט פון דעם ביישפיל. האבן מיר דאך א מוראדיגע פרוף אז מאטי'ס שפעקולאציע איז נישט אמת.

[מאטי]

כ'מיין אז וואס הקטן וויל זאגן איז אזוי. דאס אז זעלאטס האבן זיך משתלט געווען אויפן ציבור מיטן איינרעדן פאר אזויפיל מענטשן א מעמד און ס'זאל ווייטער קליקן ביים ציבור, לייגט זיך נישט אויפן שכל. ווייל אויב איז דא א מעגליכקייט דאס צו טון איינמאל דאן וואלטן דאס זיכער מערערע אנדערע זעלאטס פרובירט נאכאמאל, און סטאטיסטיקלי איז לא ימלט אז ס'זאל זיך נישט געפונען אפילו נאך איין פאל וואו די זעלאטס זאלן האבן הצלחה. אלא מאי, איז דאס טאקע נישט מעגליך צו באווייזן, פארוואס נישט, איז נישט נוגע.

אויב אזוי מוז דאך בע"כ זיין אז די איינע מאהל וואס איז יא געשען איז טאקע געווען אן אמת'דיגע.

[יאיר]

שמעון: אלע מינים חיות וואס זענען היינט דא האבן אלעמאל עקזיסטירט.
ראובן: ווער זאגט? אפשר איז פארהאן געוויסע מינים חיות וואס זענען אלע אויסגעשטארבן און עקזיסטירן מער נישט.
שמעון: נישט אמת. פון די אלע חיות וואס זענען אויסגעשטארבן זענען נאך פארבליבן עפעס. והא ראיה, נישטא קיין איין חיה וואס מיר ווייסן אז עס איז אויסגעשטארבן.
שמעון: אודאי. אויב זיי זענען געשטארבן ווייסט מען נישט פון זיי.
ראובן: נו זעסטו דאך אז סאיז נישטא קיין איין אזא חיה!

[הקטן]

אין היסטערי האט פארגעסן די מעשה מיט די זעלעטס

אויב היסטארי האט פארגעסן ווייסט מען דאך נישט דערפון.

דאס איז די סיבה פארוואס ס'קען נישט זיין אז מאטי ווייסט פין עפעס ענדליך!

א פאל וואס ס'דא וואס זאגן אזוי און ס'דא וואס לייקענען איז בכלל נישט ענדליך.

אין אנדערע ווערטער, דו גייסט נאר גלייבן מאטי'ס שפעקולאציע אויב ער ברענגט א ביישפיל. ווען ער גייט ברענגען א ביישפיל גייסטו זאגן אז סאיז נישט קיין אמתע ביישפיל והא ראיה מאטי ווייסט פון דעם ביישפיל. האבן מיר דאך א מוראדיגע פרוף אז מאטי'ס שפעקולאציע איז נישט אמת.

איך בין נישט דא פאר פרוף אז מאטי'ס שפעקולאציע איז נישט אמת
all im saying אז מיין שכל זאגט מיר אז די טשענסעס דאס זאל געשען איז קרוב לניל.
מאטי זאגט אז דאס איז א מעשה בכל יום.
יאיר זאגט - מאטי קען נישט ברענגן א ביישפיל.

[לעיקוואד]

איך קלער אז דער שמועס דא איז מקצין און מגזים וואס די סברא איז אז די צדדים זענען. ווי כאילו אז דא רעדט זיך פון א מאטעמאטישער פראגע און נישט פון היסטאריע און היסטאריאגראפיע. היסטאריע איז נישט מאטעמאטיק און אפילו נישט פילאזאפיע. יעדער זאך אפילו עס געשעהט יא זיכער האט טויזנט הסברים און וועגן אנקוקען און מסביר זיין. און משער זיין וואס איז געשעהן אין א פריערדיגע צייט האט ווייניג צוטוהן מיט די סארט שטארקע הוכחות וואס אנדערע ווילען דא נוצען. היסטאריע ארבעט פשוט נישט אזוי. דאס איז נישט קיין סוגיא גמרא ווי די אלע טענות ומענות זענען חל בכלל.

דער כוזרי'ס באמערקונג איבער די ייחודיות פון די עדות פון די תורה איז א גוטע באמערקונג. קען זיין עס איז דא נאך פלעצער מיט גרויסע מסורות ענליך צו דעם נעמט דאס נאכנישט אוועק פון די הערה. על כל פנים דער כוזרי באציט זיך נאר צו נצרות און איסלאם און לגבי זיי איז דאס אוודאי אן אינטרעסאנטע באמערקונג. הגם עס זענען דא גרויסע מופתים ביי זיי איז דאס נישט די עיקר מעשה זייערע. וואס פונקט צו מאכען פון דער באמערקונג קען זיין אסאך זאכען. מיר איז גאנץ קלאר מצד אחד אז עס איז סיי נישט א מין הוכחה אז די רעליגיע פון די שטריימאל גייער איז עפעס פיל מער "מוכח" ווי סיי אנדערע רעליגיע. און מצד שני קוקט מיר אויס לעכערליך די קאנספיראציע טעאריעס נוסח וואס מאטי שרייבט דא.

נאר וואס? היסטארישע ספעקולאציעס קען זיין אסאך פונקט ווי תורות קען מען זאגן אסאך. אבער די פאקטן זענען אז אידישקייט איז אייגענארטיג געבויט אויף א מסורת התגלות און הנהגה פון א פאלק, נישט פון יחידים. (אוודאי די פאלק ווי יעדער קבוצה מענטשען איז זיך סומך אויף יחידים אירע מנהיגים, פאר דעם איז די סארט "הוכחה" נאריש, אבער דאך מאכט דאס א חילוק במהות הדת). דאס ארבעט אויך משני הצדדים. מצד אחד, כמו שהכוזרי מקדים, דאס האט נישט קיין שייכות צו אנדערע פעלקער. אין אנדערע ווערטער עס איז נישט קיין אוניבערסאלער אמת וואס איז מחייב יעדער איינעם. און סיי מצד שני אז עס איז פאר דער גאנצער פאלק, נישט נאר פאר יחידים (אפילו יחידים צדיקים וחכמים כדעת הר"מ) אדער פאר מי שנשאו ליבו להכיר האמת. די פאקטן זעהט מען לאורך כל ההיסטוריה עס איז נישט עפעס א מעשה וואס מען דארף גלייבען אז עס איז אמאל געשעהן. און דאס איז מבדיל יהדות פון אירע שוועסטער נצרות און איסלאם. אויב דאס איז א מעלה אדער א חסרון קען מען זיך דינגען..

[הקטן]

אין היסטערי האט פארגעסן די מעשה מיט די זעלעטס

אויב היסטארי האט פארגעסן ווייסט מען דאך נישט דערפון.

דאס איז די סיבה פארוואס ס'קען נישט זיין אז מאטי ווייסט פין עפעס ענדליך!

א פאל וואס ס'דא וואס זאגן אזוי און ס'דא וואס לייקענען איז בכלל נישט ענדליך.

אין אנדערע ווערטער, דו גייסט נאר גלייבן מאטי'ס שפעקולאציע אויב ער ברענגט א ביישפיל. ווען ער גייט ברענגען א ביישפיל גייסטו זאגן אז סאיז נישט קיין אמתע ביישפיל והא ראיה מאטי ווייסט פון דעם ביישפיל. האבן מיר דאך א מוראדיגע פרוף אז מאטי'ס שפעקולאציע איז נישט אמת.

איבער נאכט איז מיר אנגעפאלן אן אנדערע "שפעקולאציע"

די מעמד הר סיני אין יציאת מיצרים איז קיינמאל קיינמאל געשען.
נאר וואס? פאר 10 יאר ציריק איז די מים שלנו געווען פאר'סמט סיי ביי די ארנים און סיי ביי די זאלונים, אין ווער עס טרינקט פין די וואסער פאנגט אן צו האלטן אז פאלשע פיש און די סיפר פין יציאת מיצרים האט אים זיין טאטע פארציילט אין עפעס דאכט זיך אים אויך אז זיין זיידע האט דאס געוויסט פין זיין עלטער זיידע ביז די מעשה איז ווירקליך געשען און ס'מאיז זיין אמת.
מיין "שפעקולאציע" זאגט אויך (היסטארישע ספעקולאציעס קען זיין אסאך פונקט ווי תורות קען מען זאגן אסאך) אז ווער עס ווייסט צי זאגן פין די וואסער באקימט גראד אן הארץ אטאקע און שטארבט. וועגן דעם ווייסן מיר נישט צי זאגן פין די וואסער

איך ווייס @יאיר אז אסך גייען לאכן פין מיר אין פין מיין "לעכערליך קאנספיראציע טעאריעס" און בעיקר ווייל איך האב נישט קיין וועג דאס אויפציווייזען אבער איך בעט דיך קיק צי די חשבון פין ראובן אין שמעון קען מען דא פינקט אזוי ניצען און העלף מיר ארויס.

[הקטן]

די פאקטן זענען אז אידישקייט איז אייגענארטיג געבויט אויף א מסורת התגלות און הנהגה פון א פאלק, נישט פון יחידים. און דאס איז מבדיל יהדות פון אירע שוועסטער נצרות און איסלאם.

ב. ד. וו. נצרות און איסלאם דיספיאטען נישט די "התגלות" נאר פארקערט זיי בויען דעראויף

אוודאי די פאלק ווי יעדער קבוצה מענטשען איז זיך סומך אויף יחידים אירע מנהיגים

און אידישקייט איז דאס אמת ווען עס קימט צי עסען קנאבעל פין א פידיון הבן.
אבער אויף אידישקייט זעלבסט איז אתם ראיתם גאר גאר אנדערש ווי ביי יעדער קבוצה מענטשען