ארי נוהם = מתוך קופה של תבן!

[ארי נוהם]

מיט א ציטערדיגע האנט, וועל איך צום ערשטן מאל נעמען א פעדער, און פרובירן אראפצושרייבן מיינע רוישיגע שטורמישע געדאנקען, אינעם איינציגסטן פלאץ וואו עס איז נאך [האפנטליך] ערלויבט: קאווע שטיבל.


שוין א לענגערע צייט וואס איך זוך א פלאץ אויסצוגעבן מיינע קשיות, סברות, ספיקות, טענות, ומענות. אין געווענליכן שול'כל, ווען איך לאז נאר פאלן א ווארט, ווער איך גלייך ארונטערגעריסן אלס משכיל, אפיקורס, אנארכיסט, אדער גאר סתם שוטה. נאכן גלייבן די טיטלען א לאנגע צייט, האב איך זוכה געווען צו קענען לערנען קאווע שטיבל, וואו איך האב געפונען א פלאץ מלא תורה ומדע, שכל הישר, און מענטשליכקייט. דער איינציגסטער אידיש רעדנדע פלאץ, וואו מ'קען פרעגן און אפילו אויסדריקן טענות אויף אנגענומענע נארמען, און אנדערע וועלן זוכן דאס צו פארענטפערן, אדער גאר מסכים זיין, אבער נישט אנצו'שגצ'ן דער בעל הטענות. דערפאר האב איך מחליט געווען זיך איינצושרייבן דא, כדי צו טרעפן א פלאץ אויסצולופטערן אלע ספיקות.

ספיקות אין אונזער חסיד'ישער געזעלשאפט, ספיקות אין אונזער חרד'ישער געזעלשאפט, און אפילו ספיקות אין אונזער תורה הק'. לא באתי כמתריס אלא כמתנצל, איך וויל נישט אפפרעגן נאר טרעפן תשובות. תשובות וואס מ'געבט נישט פאר די יוגנט, תשובות וואס מ'נעמט אוועק פון די יוגנט וואס וויל שוין יא פרעגן, און תשובות וואס באשטייען פון 'מען טאר נישט פרעגן' - אנשטאטס תשובות אויף די פראגעס וואס זענען שוין געפרעגט געווארן.


די גמרא זאגט, אין ארי נוהם מתוך קופה של תבן, אלא מתוך קופה של בשר. ליידער זאג איך, אז איך בין אן ארי נוהם נישט מתוך קופה של בשר, נאר מתוך קופה של תבן. דהיינו, צוליב דעם וואס מען האט אונז אנגעגעסן מיט 'שטרוי' אנשטאטס מיט 'פלייש', בין איך אן ארי נוהם, איך שריי, איך וויין, און איך פאדער תשובות!


אין די נישט ווייטע פארגאנגנהייט, האט געלעבט אן ארי החי, הלוא הוא מרן הגה"ק רבי יהודה אריה די מודינא זי"ע, וואס איז אין א געוויסע הינזיכט מיין רבי. ער איז טאקע געווען א גאון אדיר בכל התורה כולה, ער האט אפילו מחרים געווען ברוך שפינאזא, אבער ער איז גלייכצייטיג געווען אנדערש פון אלע אנדערע גדולים בעפאר אים און נאך אים. ער האט געשפילט קארטן, ער האט געפירט א טעאטער, א גוי'אישע מוזיק אקאדעמיע, און געקענט אסאך גוי'אישע חכמות ומדעים.

זיין ספר מיט וואס ער איז אזוי באוואוסט אין די גאס, איז דער ספר ארי נוהם. דאס איז א גאנצע חיבור אנטקעגן ספר הזוהר וחכמת קבלה, וואס ער צייכנט אפ אלס פאלש, עבודת אלילים, און נאך שארפע לשונות. אפגעזען פון מיין מיינונג אויף זיין ספר, איז אבער זיין ספר א נר לרגלי מיט דעם וואס ער האט נישט מורא געהאט ארויסצוטרעטן אנטקעגן עפעס וואס ער האט געהאלטן פאר אומריכטיג, א זאך וואס קיין איין רב בזמנינו וואלט נישט געטון.

טראץ דעם וואס ער איז געווען א גאון בתורה, און ארויסגעגעבן פילצאליגע ספרים בכל מיני מקצועות התורה, איז ער געבליבן א פארלוירענע נשמה, מיט קשיות און ספיקות, און דאס האט אים נישט אפגעשטעלט פון טון וואס איז ריכטיג אין זיינע אויגן. און דערפאר 'אין מיינע אויגן' איז ער א העלד, יחיד בדורו ובדורות אחרים, צו ווייזן אז מ'מעג זיין פארלוירן און צומישט, און עס נעמט נישט אוועק פון די גדלות בתורה און גדלות האדם. און אזוי אויך פארקערט, דער פאקט אז מ'איז א גדול בתורה ובחכמה, מיינט נישט אז מער קען מען קיין טענות, קשיות, און ספיקות נישט פארמאגן.


צוליב די צוויי טעמים האב איך אויסגעוועלט מיין נאמען ארי נוהם, און איך האף טאקע צו קענען ארויסברענגען מיין נהימת הלב אינעם איינציגסטן פלאץ וואו א נוהם ווערט אנגעקוקט ווי אן ארי, און נישט ווי אן אפיקורס. און בקרוב וועל איך ארויסברענגען פארשידענע פונקטן אין אונזער לעבן וואס עגבערט מיך: אריה שאג, מי לא יירא?!

[ירא שמים]

לכה דודי נצא בשאלה
viewtopic.php?t=10167

[שש משזר]

שיין שטיקל הארץ שניידנדע וויי געשריי. א גוטע פעדער און גוטע געדאנקען.

לאמיר האפן אז דו וועסט טאקע אסאך מוסיף זיין צום שטיבל, און צווישן איין גלאז קאווע און די צווייטע, זאל מען קענען דיסקוסירן די טעמעס וואס דריקן דיר.



איין נקודה נאר: קשיות, טענות, און ספיקות, זענען מער ווי וועלקאמען אין ק"ש, אבער 'אנארכיזם' - נישט... נאר ס'זעט מיר נישט אויס אז דו זאלסט זיין אן אנארכיסט, ס'זעט ענדערש אויס ווי א טיפישער ק"ש איד. לכן, יהא בואך לברכה!

[ליטוואק פון בודאפעסט]

שלום עליכם

האט איהר געזען מיין אשכול דא?
איך ווייס נישט צו ס'וועט אייך העלפען, אבער פראבירען קען מען.

די ספר ארי נוהם קען מען קריגען דא. כאפ שנעל, ווייל ס'שטייט אין די זייט אז מענטשען פון דיין שטיבעל זענען שנעל אנגעקומען און געשריבען געפערליכע מחאות אויפ'ן ארויפלייגען די ספר אויף זייער סייט. אפשר וועלען זי כאפען א הרהור תשובה און מ'וועט שוין נישט קענען אזוי זינדיגען אין פארגעניגען.

[שמעון וואלף]

@ארי נוהם די ביסט פיינע נייעס. פרעג שעפעלע, פרעג וואס באדערט דיר און בטוח אני בחכמי השטיבל אז דיינע אלע שאלות און ספיקות וועלן דא אויסגעקלארט ווערן.

[געוואלדיג]

איין נקודה נאר: קשיות, טענות, און ספיקות, זענען מער ווי וועלקאמען אין ק"ש, אבער 'אנארכיזם' - נישט... נאר ס'זעט מיר נישט אויס אז דו זאלסט זיין אן אנארכיסט, ס'זעט ענדערש אויס ווי א טיפישער ק"ש איד. לכן, יהא בואך לברכה!

אנארכיזם איז שוין איינמאל וועלקאם דא!!!

[טאמבל סאס]

איין נקודה נאר: קשיות, טענות, און ספיקות, זענען מער ווי וועלקאמען אין ק"ש, אבער 'אנארכיזם' - נישט... נאר ס'זעט מיר נישט אויס אז דו זאלסט זיין אן אנארכיסט, ס'זעט ענדערש אויס ווי א טיפישער ק"ש איד. לכן, יהא בואך לברכה!

אנארכיזם איז שוין איינמאל וועלקאם דא!!!

און דא
viewtopic.php?p=326268#p326268

[ליטוואק פון בודאפעסט]

איך ליין יעצט אז די פיוט 'יום זה יהי משקל כל חטאתי' פון יוכפ"ק קומט פון דער 'ארי נוהם'.

Sent from my HTC Desire 510 using Tapatalk

[ארי נוהם]

א גרויסן ייש"כ פאר די ווארימע אויפנאמע, ווי אויך פאר די גאר אינטרעסאנטע לינקס פון די חברים דא. אזויפיל זע איך, אז דאס פלאץ איז א מקום מוכשר ארויסצוברענגען די סטיל מהלך המחשבה, און דערפאר שפיר איך מיך רואיגער צו דיסקוסירן די נושאים הקרובים אל לבי.

איך האף נאר אז דאס וועט אנהאלטן אפילו ווען מיינע קשיות און ספיקות וועלן גריבלן אביסעלע טיפער.

איך האב א לאנגע ליסטע וואס זענען צריכים עיון, וביניהם: אונזער חסיד'ישער לעבנסשטייגער, אונזער חרדי'שער לעבנסשטייגער, תורת הקבלה, תורת החסידות, ירידת הדורות, אוועלוציע, השתלשלות מסורת התורה מדור דור, ספרי תנ"ך, מהר"י מסאטמאר'ס פערזענליכקייט, די ליטווישע מהלך, ועוד. די טשעלענדזשעס באנעמען ווירקליך כמעט יעדן טייל פון לעבן, און איך האף זיי אלע צו דערגרייכן, און באקומען הסברים ראויים.

[אחד העם]

א גרויסן ייש"כ פאר די ווארימע אויפנאמע, ווי אויך פאר די גאר אינטרעסאנטע לינקס פון די חברים דא. אזויפיל זע איך, אז דאס פלאץ איז א מקום מוכשר ארויסצוברענגען די סטיל מהלך המחשבה, און דערפאר שפיר איך מיך רואיגער צו דיסקוסירן די נושאים הקרובים אל לבי.

איך האף נאר אז דאס וועט אנהאלטן אפילו ווען מיינע קשיות און ספיקות וועלן גריבלן אביסעלע טיפער.

איך האב א לאנגע ליסטע וואס זענען צריכים עיון, וביניהם: אונזער חסיד'ישער לעבנסשטייגער, אונזער חרדי'שער לעבנסשטייגער, תורת הקבלה, תורת החסידות, ירידת הדורות, אוועלוציע, השתלשלות מסורת התורה מדור דור, ספרי תנ"ך, מהר"י מסאטמאר'ס פערזענליכקייט, די ליטווישע מהלך, ועוד. די טשעלענדזשעס באנעמען ווירקליך כמעט יעדן טייל פון לעבן, און איך האף זיי אלע צו דערגרייכן, און באקומען הסברים ראויים.

שוין, כאמיך שוין דערשראקן פאר גארנישט.
דאס זענען סה"כ די ספיקות פון וואס די רעדטס?! נא נא
אלנפאלנס, תצליח בכל דרכיך.

[לייבעלע]

איך האב באקימען קאמפיטישען

[ליטוואק פון בודאפעסט]

א פאר תירוצים:

אונזער חסיד'ישער לעבנסשטייגער,
בלויז א קולטורישע ערשיינונג, אן קיין סאך וויכטיגע באדייט.

אונזער חרדי'שער לעבנסשטייגער,
כנ"ל.

תורת הקבלה,
דאס האסטו שוין געברענגט פון דער ספר ארי נוהם, וואס ווי ווייט איך האב געזען איז בעיקר געבויט אויף דעם אז דער רמב"ם האט נישט געגלויבט דערין, און דער וואס רעדט אויפ'ן רמב"ם איז א שוטה רשע וגס רוח. למעשה דארף מען טראכטען אז קלוגע גרויסע מענטשען האבען יא שטארק געהאלטען פון קבלה, אבער קיין אויפווייז אויפ'ן שטאפל פון תורת הנגלה, וואס מיר האבען מיט א קלארקייט מדור דור, איז נישט דא אויף חכמת הקבלה. ס'איז מיר שווער אנצונעמען אז מ'איז עפעס אן עבריין פאר'ן נישט גלויבען דערין. אבער לייקענען אין גאנצען איז אויך נישט צו קלוג, ווארום דער ווילנא גאון איז נאך אזוי קלוג ווי אונז אלע. דאס אז ס'איז נישט אנגעקומען צום רמב"ם מיינט נישט אז ס'איז נישט ריכטיג, נאר אז צו איהם איז עס נישט אנגעקומען.

תורת החסידות,
איך האב אמאל געליינט א ספר 'אלו ואלו דברי א-להים חיים' פון הרב צבי איינפלד. ער רעדט מיט א ריזיגע אריכות, אבער ער ברענגט אראפ די יסוד פון וואס האט זיך דארט געטוהן, און פארוואס מ'האט מתנגד געווען, געבויט אויף אריגינעלע מקורות. (איך האב פארציילט דערפון צו א ליטווישע חבר, האט ער מיר געפרעגט "וויאזוי קומען די אלע סברות אן צו דער בנציון\מרדכי דוד סומאטוכע?" קיין תרוץ האב איך נישט געהאט פאר איהם. ער האט מיר אויך געפרעגט "טאמער ס'איז אן ערנסטע זאך טאקע, דארפען זיי זיין די ערשטע וואס ווערען באליידיגט ווען זייער לעבענסגלויבונג ווערט פארוואנדעלט אין א באנדע נערישע ווערטליך און מנהגי אכילה און פארוויילונגס הנהגות. פארוואס לאזען זיי עס צו?") ס'איז אינטרעסאנט צו ליינען, אבער אן אריכות ללא צורך.

ירידת הדורות,
קוק דא און מ'עט קענען אנהויבען.

אוועלוציע,
איך ווייס נישט.

השתלשלות מסורת התורה מדור דור,
עי' כאן

ספרי תנ"ך,
וואס דארף מען וויסען? די פשט דערפון, עי' ראשונים. געוויסע שאלות, עי' כאן, א שטילע אשכול, אבער מ'זוכט ארומצושמועס'ן די זאכען.
מהר"י מסאטמאר'ס פערזענליכקייט,
נאך פיפצען בענדער מושיען של ישראל פרעגט איהר נאך אזוי?

די ליטווישע מהלך,
פאר דעם דארפט איהר פרעגען בערעל בעלעגלה. ער האלט זיך א געפערליכע מומחה אין די זאכען.

ועוד.
עי' כאן

[זבולון]

אין אורח מכניס אורח, איך בין א גאסט פונקט ווי אייך, אבער איך האב איין נקודה צו מעיר זיין.

דו שרייבסט אז קיין איין רב בזמנינו וואלט נישט געטוהן וואס דער ארי נוהם האט געטוהן, און איך מיין אז דו טוהסט א שטיקל טעות דערמיט.

ברוך השם! לא אלמן ישראל, עס זענען פארהאן היינט אויך גרויסע רבנים, גוטע דענקער, און געלונגענע שרייבער. נעמט פאר א דוגמא: הרב יונתן זאקס (רב הראשי דבריטניה לשעבר) שליט״א, ער איז שוין דיסקוסירט געווארן דא אין קאווע שטיבל אסאך, ועוד ועוד.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

ס'איז נישט דא קיין געסט אין ק"ש, אלע זענען אייניג. קיינער האט נישט קיין רעכטען איבער א צווייטען. וכמבואר בתקנות השטיבל

לגבי הרב זאקס. יא, איינער קען עס טוהן, אבער הרב די מודינה האט עס געטוהן פון וויסענשאט, נישט פון השערה. ער האט געהאט א מיינונג געבויט אויף זיין קענשאפט אין תורה ופילוזופיא, נישט סתם ארויסגעשאסען א ווערטעל וואס קלינגט גוט אין אויער און מיינט ווייניג.

[berlbalaguleh]

ליטוואק פון בודאפעסט: איין קליינע הערה אויף דיין בעקהענדעד קאמפלימענט. אז די קשיות אויפ'ן ליטווישן מהלך קען איך פארענטפערן ווייל איך האלט זיך ..."פאר א געפערליכער מומחה"... אויף די טעירעס הליטאית.אלס עקספערט קען איך מעיד זיין אז די גאנצע ליטאית באשטייט פון איין ווארט...טעירע ואידך פירושא. זיל גמור. (און זיץ נישט אזויפיהל דארט. ווייל דארט טאר מען נישט לערנען טעירע... )

[ליטוואק פון בודאפעסט]

א מאדנע פאלק די ליטוואקע'ס. זיי מיינען אז ווייל דער אויבישטער האט אריינגעלייגט זיין ווילען אין די תורה, מיינט עס אז אנדערע זאכען זענען נישט וויכטיג, נאר טאמער ס'שטייט אין תורה. די חברה האלטען זאגאר אז די תורה איז די כלי חמדה פון די אויבישטער, זיי מיינען אז דער אויבישטער פרייט זיך ווען א איד לערנט תורה, אזש מ'האט געהערט פון זיי עפעס מאדנע רייד כאילו אין לו להקב"ה אלא ד' אמות של הלכה! זיי ווייסען נישט אז נישט טראגען א האנט זייגער איז וויכטיגער ווי אלעם, די נערישע ליטוואקע'ס.

[ארי נוהם]

דו שרייבסט אז קיין איין רב בזמנינו וואלט נישט געטוהן וואס דער ארי נוהם האט געטוהן, און איך מיין אז דו טוהסט א שטיקל טעות דערמיט.

ברוך השם! לא אלמן ישראל, עס זענען פארהאן היינט אויך גרויסע רבנים, גוטע דענקער, און געלונגענע שרייבער. נעמט פאר א דוגמא: הרב יונתן זאקס (רב הראשי דבריטניה לשעבר) שליט״א, ער איז שוין דיסקוסירט געווארן דא אין קאווע שטיבל אסאך, ועוד ועוד.

לגבי הרב זאקס. יא, איינער קען עס טוהן, אבער הרב די מודינה האט עס געטוהן פון וויסענשאט, נישט פון השערה. ער האט געהאט א מיינונג געבויט אויף זיין קענשאפט אין תורה ופילוזופיא, נישט סתם ארויסגעשאסען א ווערטעל וואס קלינגט גוט אין אויער און מיינט ווייניג.

כיהודה ועוד לקרא.
הרב זאקס איז מער דענקער און שרייבער, ווי גדול בתורה [וואס איך מאך אויך נישט אוועק]. ווען מ'רעדט פון גדולי התורה, איז דא א ריזן ליסטע פון גאונים מופלגים בעפאר הרב זאקס.

אזוי אויך איז הרב זאקס אפגעשטעמפלט אלס 'לינקער', און לינקע ת"ח וואס זענען אויך דענקער - זענען דא די והותר. אויפן פלאץ האב איך א לאנגע רשימה: הרב יובל שרלו, הרב דוד סתיו, הרב מלך שפירא, ישיבת חובבי התורה עם רבניה, וכו' וכו'.

די קונץ פון רבי יהודה אריה די מודינא איז געווען, אז ער איז געווען א גאון מופלג בתורה, אחד מן הגאונים המפורסמים בדורו, און אעפ"כ האט ער זיך געטרויעט צו זאגן את אשר עם לבבו [משא"כ אזא מענטש ווי הרב זאקס ודומיו, האלטן דאס גופא פאר א שטאלץ, ודו"ק בחילוק].

[ארי נוהם]

א מאדנע פאלק די ליטוואקע'ס. זיי מיינען אז ווייל דער אויבישטער האט אריינגעלייגט זיין ווילען אין די תורה, מיינט עס אז אנדערע זאכען זענען נישט וויכטיג, נאר טאמער ס'שטייט אין תורה. די חברה האלטען זאגאר אז די תורה איז די כלי חמדה פון די אויבישטער, זיי מיינען אז דער אויבישטער פרייט זיך ווען א איד לערנט תורה, אזש מ'האט געהערט פון זיי עפעס מאדנע רייד כאילו אין לו להקב"ה אלא ד' אמות של הלכה! זיי ווייסען נישט אז נישט טראגען א האנט זייגער איז וויכטיגער ווי אלעם, די נערישע ליטוואקע'ס.

איך קען נישט מער ווי זאגן, אז איך בין פולשטענדיג אומאיינשטימיג מיט דיינע רייד. דו ברענגסט ארויס די חשיבות פון די תורה, אבער דו געבסט נישט קיין הסבר פארן ליטווישן דרך החיים, וואס איך וועל אי"ה אדורכטון אין אן אשכול פאר זיך.

דיין לענגערע תשובה איבער מיינע פונקטן, וועל איך אדוכטון אין נעקסטן תגובה.

[נהורא נפישא]

viewtopic.php?f=8&t=4591&p=144976&hilit=%D7%92%D7%9C%D7%90%D7%A8%D7%A8%D7%99%D7%99%D7%9B%D7%A2#p144976

[ארי נוהם]

א פאר תירוצים:
אונזער חסיד'ישער לעבנסשטייגער, בלויז א קולטורישע ערשיינונג, אן קיין סאך וויכטיגע באדייט.
אונזער חרדי'שער לעבנסשטייגער, כנ"ל.
תורת הקבלה, דאס האסטו שוין געברענגט פון דער ספר ארי נוהם, וואס ווי ווייט איך האב געזען איז בעיקר געבויט אויף דעם אז דער רמב"ם האט נישט געגלויבט דערין, און דער וואס רעדט אויפ'ן רמב"ם איז א שוטה רשע וגס רוח. למעשה דארף מען טראכטען אז קלוגע גרויסע מענטשען האבען יא שטארק געהאלטען פון קבלה, אבער קיין אויפווייז אויפ'ן שטאפל פון תורת הנגלה, וואס מיר האבען מיט א קלארקייט מדור דור, איז נישט דא אויף חכמת הקבלה. ס'איז מיר שווער אנצונעמען אז מ'איז עפעס אן עבריין פאר'ן נישט גלויבען דערין. אבער לייקענען אין גאנצען איז אויך נישט צו קלוג, ווארום דער ווילנא גאון איז נאך אזוי קלוג ווי אונז אלע. דאס אז ס'איז נישט אנגעקומען צום רמב"ם מיינט נישט אז ס'איז נישט ריכטיג, נאר אז צו איהם איז עס נישט אנגעקומען.
תורת החסידות, איך האב אמאל געליינט א ספר 'אלו ואלו דברי א-להים חיים' פון הרב צבי איינפלד. ער רעדט מיט א ריזיגע אריכות, אבער ער ברענגט אראפ די יסוד פון וואס האט זיך דארט געטוהן, און פארוואס מ'האט מתנגד געווען, געבויט אויף אריגינעלע מקורות. (איך האב פארציילט דערפון צו א ליטווישע חבר, האט ער מיר געפרעגט "וויאזוי קומען די אלע סברות אן צו דער בנציון\מרדכי דוד סומאטוכע?" קיין תרוץ האב איך נישט געהאט פאר איהם. ער האט מיר אויך געפרעגט "טאמער ס'איז אן ערנסטע זאך טאקע, דארפען זיי זיין די ערשטע וואס ווערען באליידיגט ווען זייער לעבענסגלויבונג ווערט פארוואנדעלט אין א באנדע נערישע ווערטליך און מנהגי אכילה און פארוויילונגס הנהגות. פארוואס לאזען זיי עס צו?") ס'איז אינטרעסאנט צו ליינען, אבער אן אריכות ללא צורך.
ירידת הדורות, קוק דא און מ'עט קענען אנהויבען.
אוועלוציע, איך ווייס נישט.
השתלשלות מסורת התורה מדור דור, עי' כאן
ספרי תנ"ך, וואס דארף מען וויסען? די פשט דערפון, עי' ראשונים. געוויסע שאלות, עי' כאן, א שטילע אשכול, אבער מ'זוכט ארומצושמועס'ן די זאכען.
מהר"י מסאטמאר'ס פערזענליכקייט, נאך פיפצען בענדער מושיען של ישראל פרעגט איהר נאך אזוי?
די ליטווישע מהלך, פאר דעם דארפט איהר פרעגען בערעל בעלעגלה. ער האלט זיך א געפערליכע מומחה אין די זאכען.
ועוד. עי' כאן

די קולטורן פון חסידים, ליטאים, און בכלל - חרדים, איז טאקע נאר דאס, א קולטור. אבער קשיות טענות און ספיקות מעג מען, און דארף מען, אייביג ארויסברענגען. חוץ מזה, ליגט אין דעם עפעס טיפער'ס, בבחינת על מה עשה ה' ככה. אבער די דעטאלן וועלן צואווארטן פאר די ספעציפישע אשכולות וואס טוען אדורך נושא ביי נושא.


מיין פראבלעם מיט תורת הקבלה, איז לאו דוקא דער [ספר] ארי נוהם'ס פראבלעם, כאטש ס'איז גוט אלס סניף. תורת הקבלה איז איינס פון די מערסט אומפארשטענדליכע זאכן, סיי פון א היסטארישע אפשאצונג, סיי פון איר תוכן, סיי וויאזוי זי איז נתקבל געווארן, סיי אין די אזוי גערופענע חיוב צו גלייבן אין איר, און סיי אין איר השוואה צו תורה המסורה ע"פ דברי הכוזרי. ווי דערמאנט, וועל איך ערשט אנקומען ארויסצוברענגען יעדן פונקט אין איר ספעציפישער אשכול. די רשימה וואס איך האב אראפגעברענגט אויבן, פון מיינע קשיות און ספיקות, זענען נישט מער ווי א אומפארענדיגטע מפתח.


תורת החסידות האט געוויסע פראבלעמען וואס זענען דומה צו די פראבלעמען מיט תורת הקבלה. בנוסף לזה, האט עס באזונדערע פראבלעמען, סיי מיט איר עפראוטש, סיי מיט איר פילצאליגע מהלכים, סיי מיט איר עבר, הווה, און עתיד. כנ"ל, וועט עס אויסגעשמועסט ווערן במקומה.


ירידת הדורות. דיין לינק איז זייער נוצבאר, און איך האב אסאך צוצולייגן דערוועגן. אזוי אויך, זענען דא נאך סניפים בענין 'ירידת הדורות', א שטייגער ווי די בליק פון ראשונים אויפן בריאה, תורה, און דרך החיים, לעומת די בליק פון אחרונים. די וועג וויאזוי זיי פלעגן אנקוקן א בר פלוגתא, ועוד הרבה דברים.


השתלשלות מסורת התורה, מיין איך נישט די היסטאריע וואס אונזערע מקורות צייכענען צו. איך רעד ענדערש פון די מציאות הדברים, צו די מסורה האט זיך נישט אפגעהאקט פיל מאל, געוויסע מחלוקות וואס קענען לכאורה נאר צושטאנד קומען פון אי-מסורה, די בליק אז די תורה זעט אויס ווי א עוואלוציאנערישע שטיקל, וואס האט זיך פארברייטערט במשך הדורות, און נאך אסאך דיונים [היבש שארפע נושאים, וואס פארן אין ריכטונג פון תורה מן השמים, והמבין יבין].


ספרי תנ"ך, מיין איך ווען דאס איז געשריבן געווארן היסטאריש, וויפיל מ'קען ארויסלערנען דערפון, סיפורי המקרא וואס שטייען נישט אין קיין שום אנדערע מקור, און בכלל - ביקורת המקרא.


מהר"י מסאטמאר'ס פערזענליכקייט, איז פול מיט געגנזייטיגע שטריכן, צומאל אויף א פאטאלע אופן. דאס פרעגט ביי מיר קשיות אויף זיין עצם מהות פון צדיק צו 'צדיק הדור', און איז בעצם א קשיא אויף נאך אסאך אנדערע רבי'ס, נאר עס האט זיך אממערסטנס ארויסגעשיילט ביי מהר"י מסאטמאר.


איבער די ליטווישע דרך האב איך שוין אנגעמערקט אין פריערדיגן תגובה.


---------------------------
מיין ליסטע גייט פאקטיש אסאך לענגער [ממילא, אחד העם, איר מעגט זיך בארואיגן...], אבער עס האט קיין זין צו שרייבן וואס איך וויל אלס אדורכטון, אנשטאטס אן עפרון, וויל איך ענדערש זיין אן אומר מעט ועושה הרבה. מיט גאטס הילף, און מיטן הילף פון די חברים אין קאווע שטיבל.

[שש משזר]

א באנדע מחוצפים, דריי חברה שטייען און דיסקוסירן הרב יונתן זאקס, און קיינער ווארט ניטאמאל אויפן מרא ד'זאקסיזא:
הרב @קאווע טרינקער, איר זענט איינגעלאדנט צו נעמען די מייק [און פארשטייט זיך ארויסברענגען אז הרב יונתן זאקס איז א גאון אדיר...].

און אז מ'רעדט שוין: @ארי נוהם, דו זעסט אויס צו האבן א קאפ אויפן פלייצע, א פעדער אין האנט, און א גוטע שפראך. נעם דיך שרייבן איבער דיינע נושאים, אנשטאט ארומרעדן איבער וואס איר ווילט אלס דעקן... מיר קענען קוים ווארטן אויף א זאפטיגן אשכול.


---
אין מער אן ערנסטער מינע, מיין אשכול וואס הרב @ליטוואק פון בודאפעסט האט אראפגעברענגט (ותשוחח"ל), רעדט טאקע נישט פון די סארט מושגים וואס ארי נוהם וויל דיסקוסירן, אבער ווי איך האב אנגעמערקט דארטן, איז געווען אין געדאנק צו שרייבן וועגן ביקורת המקרא ועוד, און כ'בין נאכנישט אנגעקומען דערצו. א שאד, ווייל כ'זע וויפיל מענטשן וואלטן זיך מחיה געווען מיט אזא 'מפתח' וואס טוט אדורך אלע די ענינים בטוטו"ד.

בעצם איז מיין שאלה צום עולם: וויפיל האט איר אדורכגעליינט פון די לינקס וואס כ'האב צוגעצייכנט אין מיין אשכול 'הלכה למעשה' [וואס איז בעצם טייל פון מיין חתימה]?! ווייל ס'איז אריין דערין אזויפיל שעות ע"ג שעות, אז ס'לוינט מיר נישט די שווערע ארבעט אויב מ'האט עס סתם אנגעקוקט, אביסל הנאה געהאט, און געגאנגען ווייטער. אבער אויב מ'איז עס אדורך בכובד ראש, ווייס איך אז מיין הארעוואניע צאלט זיך כאטש אויס, און דאן לוינט זיך מיר אפשר אנצוגיין מיט א נייע 'הלכה למעשה' אשכול, וואס זאל זיך באציען צו די פרישע נושאים.

[מפוזרי]

דו שרייבסט אז קיין איין רב בזמנינו וואלט נישט געטוהן וואס דער ארי נוהם האט געטוהן, און איך מיין אז דו טוהסט א שטיקל טעות דערמיט.

ברוך השם! לא אלמן ישראל, עס זענען פארהאן היינט אויך גרויסע רבנים, גוטע דענקער, און געלונגענע שרייבער. נעמט פאר א דוגמא: הרב יונתן זאקס (רב הראשי דבריטניה לשעבר) שליט״א, ער איז שוין דיסקוסירט געווארן דא אין קאווע שטיבל אסאך, ועוד ועוד.

לגבי הרב זאקס. יא, איינער קען עס טוהן, אבער הרב די מודינה האט עס געטוהן פון וויסענשאט, נישט פון השערה. ער האט געהאט א מיינונג געבויט אויף זיין קענשאפט אין תורה ופילוזופיא, נישט סתם ארויסגעשאסען א ווערטעל וואס קלינגט גוט אין אויער און מיינט ווייניג.

כיהודה ועוד לקרא.
הרב זאקס איז מער דענקער און שרייבער, ווי גדול בתורה [וואס איך מאך אויך נישט אוועק]. ווען מ'רעדט פון גדולי התורה, איז דא א ריזן ליסטע פון גאונים מופלגים בעפאר הרב זאקס.

אזוי אויך איז הרב זאקס אפגעשטעמפלט אלס 'לינקער', און לינקע ת"ח וואס זענען אויך דענקער - זענען דא די והותר. אויפן פלאץ האב איך א לאנגע רשימה: הרב יובל שרלו, הרב דוד סתיו, הרב מלך שפירא, ישיבת חובבי התורה עם רבניה, וכו' וכו'.

די קונץ פון רבי יהודה אריה די מודינא איז געווען, אז ער איז געווען א גאון מופלג בתורה, אחד מן הגאונים המפורסמים בדורו, און אעפ"כ האט ער זיך געטרויעט צו זאגן את אשר עם לבבו [משא"כ אזא מענטש ווי הרב זאקס ודומיו, האלטן דאס גופא פאר א שטאלץ, ודו"ק בחילוק].

הרב דע מאדענא בדורו האט נישט פארנומען קיין גרעסערע פלאץ ווי הרב סאקס בדורנו.
זיינע דעות לפי זיין סביבה זענען נישט געווען אזוי דרייסט.
אגב, איז דער ספר ארי נוהם געדרוקט געווארן אחר פטירתו.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

הרב שש משזר, ביי מיר גייט עס אזוי. איך הייב אן עפעס ליינען, און איך שפרינג צו א צווייטע זאך און איך פארגעס פון די ערשטע. דאס גילט ביי געדרוקטע ביכער אויך. איך בין יעצט געווען אין א קענד"י סטא"ר, אן אלמנה האט מיר געגעבען רעכט צו נעמען פון איהר מאן, א חובב ספרים, ס אוצר און איך בין אהיים געקומען מיט פינף באקסעס, און איך שפרינג, פון הרי"ד סאלאווייציק צו הר"ש גורן און ווייטער. אבער למעשה בלייב איך נישט ביי איין זאך. איך האב אויך יעצט פארהאנדל'ט אן אוצה"ח (נישט 14, נאר 8, אבער עפעס איז עס) און איך שפרינג פון נושא צו נושא.

אבער וויסען זאלסטו אז דאס אליינס אז איינער האט זיך באמיהט אראפצולייגען דער ענין קלאר גיבט א חיזוק צו מענטשען. אסאך מיינען אז ס'איז אלס נערישקייטען געזויגען פון פינגער. אז מ'זעט אז ס'איז דא א סוגיא דערפון, על אף אז מ'קען נישט די סוגיא, גיבט עס א חיזוק אנצוגייען. איך האב אזוי באקומען פון מענטשען אויף מיין אשכול אויף אמונה, און מ'זעהט אז פיהל באזוכער'ס און ליינער'ס לאזען זיך נישט הערען על אף מ'האט א השפעה געמאכט אויף זיי.

[ריכטיג]

בעצם איז מיין שאלה צום עולם: וויפיל האט איר אדורכגעליינט פון די לינקס וואס כ'האב צוגעצייכנט אין מיין אשכול 'הלכה למעשה' [וואס איז בעצם טייל פון מיין חתימה]?! ווייל ס'איז אריין דערין אזויפיל שעות ע"ג שעות, אז ס'לוינט מיר נישט די שווערע ארבעט אויב מ'האט עס סתם אנגעקוקט, אביסל הנאה געהאט, און געגאנגען ווייטער. אבער אויב מ'איז עס אדורך בכובד ראש, ווייס איך אז מיין הארעוואניע צאלט זיך כאטש אויס, און דאן לוינט זיך מיר אפשר אנצוגיין מיט א נייע 'הלכה למעשה' אשכול, וואס זאל זיך באציען צו די פרישע נושאים.

איך לייען עס א סך איבער, ס'איז מיר שוין צוניץ געקומען זייער א סך, לעיון ולמפתח.

[ירא שמים]

גם לי