היסטארישע ראמאן: יעזוס קריסט

[אישתישבי]

http://www.vaybertaytsh.com/episodes/20 ... -jesus-etc

אין א שכינות'דיגע אשכול ווי דער מאכערקע פין דער זייטעל לינקט, געפינט זיך א שיינע שמועס בנוגע דער בליק פין אידן אויף יוזל אין די לעצטע פאר יאר הונדערט, און וואס האט מיר געכאפט ווי זיי ליינען אפ פין א אידישע ביכל וואס ברענגט ארויס ווי יוזל וויל אנטלויפן פין דער קרייץ ווייל ער האט גארנישט אויפגעטאן אויף דער וועלט, מען הרג'ט ווייטער, און נאך מער מען הרג'ט גאר אין זיין נאמען.

[ארי נוהם]

אויפגעברענגט לרגל יומא דהילולא

[מי אני]

474E5BDD-8BFA-41CC-94C4-529FF3F4898A.jpeg

‏דר. מיכה גאטליב.

[מי אני]

אין די לעקציע פארציילט דר. משה הלברטל אז ער האט געטראפן א גר צדק וואס האט לגמרי איינגעזעהן און מקבל געווען אמת תורת משה ויהדות, חוץ אז ער האט געהאלטן אז הגם ישו הנוצרי איז טאקע נישט ״ג-ט״ או ״משיח״ וכדומה, האט ער אבער יא נאך אלס געהאלטן אז ער איז אבער בגדר ״נביא״ וכדומה (אדער עכ״פ כאחד מהתנאים הראשונים). (דאס איז שוואכער ווי ״יהודים למען ישו/יהדות משיחית״.) און זיין שאלה איז געווען אז ער גייט זיין אויפריכטיג מיט זיין שיטה און דאס נישט באהאלטן, איז צי איז דאס אַן עיכוב אז בי״ד וועט אים נישט מקבל זיין? דר. הלברטל האט אים געזאגט אז ער גלייבט נישט אז דאס איז אַן עיכוב. ווען ער האט גערעדט דערוועגן מיט פּראפעסאר ישעיהו ליבוביץ איז פּראפעסאר ליבוביץ געווען גאר שארף דערקעגן און געזאגט אז דאס איז אויסדרוקליך אַן עיכוב. צום סוף האט אים א בי״ד יא מקבל געווען. פּראפעסאר ליבוביץ איז געווען גאר שארף קעגן די בי״ד.

און אז מ׳רעדט שוין, אין די לעקציע פארציילט דר. הלברטל אז ביי א קאנפערענץ איז ער געווען צוזאמען מיט א קלוגע מאָרמאָן סטודענט. ער איז געווען נייגעריג צו הערן איבער די מאָרמאָן גלויבונג און אים געפרעגט איבער זיינע גלויבונגען. ווען יענער האט אים זיי פארציילט האט דר. הלברטל געקלערט צו זיך אז דאס וואס יענער גלייבט איז דאך ממש מוזר און נאַריש. ער האט דערנאך געטראכט אז ער האפט אז דער מאָרמאָן גייט אים נישט צוריקפרעגן וואס ער גלייבט אין ווייל דאס איז דאך פונקט אזוי נאַריש, נאר פשוט עלטער…

וואס ער ברענגט ארויס איז אז מ׳קען נישט געהעריג אפטיילן די סיבה פארוואס איינער ״גלייבט״ און פירט זיך אויף על פיהם נאר מכח זיין גלויבונג סעט, אָן ארייננעמען בחשבון די ארומיגע סאציאלע און קולטוראלע קאנטעקסט און לעבנסוועלט והמסתעף וכו׳.

[מי אני]

דר. וואָרען זאב האַרווי ברענגט צו פון דר. הערי אָסטרין וואלפסאן:

In 1925, Harry Austryn Wolfson (1887–1974), then a young professor of medieval Jewish philosophy at Harvard University, published a controversial essay, “How the Jews Will Reclaim Jesus.” It was published as an introduction to the new edition of Joseph Jacobs’ 1895 historical novel, Jesus as Others Saw Him; and it was reprinted with some revisions almost four decades later in the Menorah Journal, years after the Holocaust and the establishment of the State of Israel

Wolfson argued in it that the Jews will reclaim Jesus as part of their modern project of restoring their “lost literary treasures.” In Wolfson’s words, "the Jewish reclamation of Jesus… will come about as a result of a wider and more comprehensive conception of the scope of Jewish learning and Jewish literature and of a general restoration of our lost literary treasures.” Jesus, he explained, will not be reclaimed as a God, nor as a son of God, a Messiah, or a prophet, but as a Galilean preacher

The Jesus portrayed by Wolfson was a wise man, a hakham, but not an extraordinary one. He was certainly not “a leading authority on questions of the Law, but was a successful “moral and religious teacher” who authored some good gnomic sayings.” He was much more popular with the masses than with the intellectuals and “succeeded quite well in attracting a goodly number of Jews of the lowlier station of life and culture among whom he appeared and to whom he delighted to deliver his messages.” While Wolfson wishes to reclaim the “sayings of Jesus” for Jewish literature, he does not think that Jewish literature is lacking without them. After all, he explains, “we are already supplied with a complete assortment of similar sayings by the Rabbis.” After the Jewish reclamation of Jesus, Wolfson foresees that the sayings of Jesus “will be considered as part of the maxims of the anonymous body of the wise, of blessed memory [i.e. hazal], who express the national genius of the people, not as those of an inspired individual to be worshipped and exalted above others.” Jesus, Wolfson thus predicts, will not enter Jewish literature as a superstar, but will be assimilated into it as one among the hundreds of teachers known generically as “the wise of blessed memory”

Needless to say, if Wolfson’s Jesus was not a preeminent Rabbi, he certainly was not a prophet or a Messiah. That he was not a prophet or Messiah is, for Wolfson, trivially true. He was not a prophet since prophecy came to an end “long before Jesus made his appearance,” and he was not the Messiah because “he simply did not meet the conditions” presumed by the people to attend the Messiah. Similarly, he was not a God or a son of God since such notions are “altogether foreign to [the] fundamental principles” of Judaism. Again and again, Wolfson emphasizes that it is an un-heroic Jesus who will be redeemed by the Jews: “it is not as a returning hero that Jesus will be restored, not as a beatified saint, … we shall not regret the past nor shall we apologize for our forefathers.” Jesus will be reclaimed as a Galilean preacher – one preacher among many

[berlbalaguleh]

מי אני: איך ווייס נישט איבער דר. וואלפסאנ'ס עססיי. אפשר האט ער געזעהן זאכן וואס אונז פשוטי עם זעהען נישט.

נאר פאר אלעם. בעפאר איך לאז מיך אפילו אריין אין אן אינטעלעקטואלער דעבאטע איבער די רעלעוואנס און אנגעהעריגקייט פון ישו (יעזוס קריסטוס) צום אידישן פאלק, פאלג איך נאר נאך מיינע געפיהלן. א מענטש וואס אין זיין נאמען האט מען אויסגעהרג'עט מיליאנען אידן. און זיינע נאכפאלגערס האבן אויסגעדרוקט אן אורשפרונגליכע שנאה צו דעם אידישן פאלק. אריינגערעכנט , פאסיליטירן דעם האלאקאוסט און העלפן און שטיצן די נאצי'שע מערדערס אויף א יעדן שטאפל. און די שנאה גייט נאכאלץ אן. צו אזא אידעאלאגיע קען איך מיך בשום אופן נישט צו פאסן.

ווען די קאטוילישע טשוירטש אלס אן אינסטיטושן וועט אויסדרוקן אמת'ע חרטה אויף זייערע זינד און פארגיטיגן דאס אידישע פאלק פאר די אלע שאדנס וואס זייערע שטיצערס האבן אפגעטון. וועט מען ערשט קענען אנהייבן דעבאטירן אויב דאס קריסטענטום האט עפעס א שייכות אדער אנגעהעריגקייט צו אידן און אידנטום. ביז דאמאלס האבן זיי דעם סטאטוס פון איינפאכע און בייזוויליגע מאסן מערדערס...! וועלכע פארדינען א גאנצע און טאטאלע פארטיליגונג...!

[מי אני]

ער זאגט נישט אז מ׳וועט אָננעמען/אריינעמען נוצרות כלל וכלל. נוצרות איז די רעליגיע וואס מ׳האט אלס געבויט ארום דעם פּערזאן פון ישו. דר. וואלפסאן טענה׳ט אז ברבות הימים וועט מען דאס אלעס ״אפשערן״ פון דעם ישו, און אים אָננעמען ווי נישט מער ווי א אידישער מגיד א חכם פונעם גליל בזמן הבית - נישט מער.

עס דערמאנט אביסל פונעם אנעקדאט וואס דר. משה הלברטל פארציילט שהבאתי לעיל.

דר. וואלפסאן טענה׳ט אז די סיבה פארוואס ישו׳ס דרשות (עכ״פ די דברי חכמה וכו׳) זענען נישט מעיקרא ציטירט און אָנגענומען געווארן, איז פשוט ווייל ער איז נישט געווען א ראש ישיבה אדער אָנגעזעהן מיט א פאזיציע.

ווי דר. האַרווי ברענגט ארויס, איז דאס אלעס א חלק פון דר. וואלפסאן׳ס ברייטערע סיסטעם וואו יהדות ברבות הימים נעמט צוריק אידישע ליטעראטורישע ווערק, און נאר אין טערמינען פון זייער ליטעראטור וחכמה, וואס זענען נישט מעיקרא געווען אָנגענומען וכדומה. וכעין די ווערק פון פילון/ידידיה האלכסנדרוני (ואפילו שפינאזע אליביה).

[berlbalaguleh]

מי אני: מיט דעם גאנצן רעספעקט פאר אינטעלעקטואלע מיינונגען און עסייס, קען איך מיך נישט באפרייען פון די (נעגאטיווע) עמאציעס וועלכע שווימען ארויף ביי מיר נאר מיט דערמאנען דעם נאמען קריסטנטום. איך בין אינגאנצן איבערגענומען פן די היסטארישע פאקטן וועלכע פארציילן איבער דעם אומגעהויערן שאדן וואס די קאטוילישע (און פראטעסטאנטישע) טשוירטש האט אנגעטון במשך פון 2,000 יאר צו מיין פאלק.

ס'איז פונקט אזוי ווי אז א איד וועלכער איז אן אפשטאמיגער פון האלאקאוסט איבערלעבער זאלל זיך נעמען (אויף סיי וואספארא שטאפל) לויבן די ווירדן און בענעפיטן פון די נאצישע אידעאלאגיע. און די וועלכע האבן עס אדורכגעפיהרט. ארויסהייבנדיג די גוטע זייט פון נאציזם. אזוי ווי אויפבויע די עקאנאציע און מיליטער פון דייטשלאנד.

[מי אני]

לגבי דר. וואלפזאן'ס טעזע, זאגט דר. מיכל בר-אשר סיגאל לגבי די גמרא בסוטה מז. ובסנהדרין קז: (אינעם קאנטעקסט ווי יהדות רבנית און, להבדיל, נוצרות האבן זיך אפגעטיילט און זענען ארויסגעוואקסן פונעם פריערדיגן יהדות בית שני, און די קאמפליצירטע רעלעישאנשיפּ צווישן זיי צוויי אין יענע תקופה):

On the other hand the Talmud does preserve as well a story that says Jesus was once a student of a rabbi and a very important student of the rabbi. In fact, one story in the Talmud even says we could have kept him: it was a misunderstanding with which we dealt with wrong. When the story is being composed, whoever composed it knows that in the end Christianity won, at the end of the day. But there's still a sense of the fact that this could have been done differently; we could have retained him; that we remember he was once one of ours; we remember that he was a sage; he was learned in the Torah; he was one of us. But something happened, there was a misunderstanding and we were too harsh on him and we weren't smart enough to keep him. So whoever wrote this story still has a sense that this could have ended differently, which is extremely interesting to find in the text that was redacted so late

ועיין בתוס' הרא"ש שם בסוטה.

זי דערמאנט (מער צום סוף) איר טעזע אז די מעשה פון רשב"י בהמערה (שבת לג:) איז אינפלוענסד דורך נוצרי'שע ליטעראטור איבער די מאָנעסטיק אסעטישע נוצרים וואס פלעגן גיין במדבר ובמערה און עס איז וועגן זיי פארשפרייט געווארן מעשיות פון נסים ווי אזוי זיי זענען אויסגעהאלטן געווארן. דאס האט אפשר קלאנגן פון דר. אלחנן ריינער'ס טעזע איבער ווי אזוי די מקובלים האבן אוועקגעשטעלט חגיגת ל"ג בעומר, כדי דאס אוועקצודרייען פון ישו ונוצרות, וואס אינעם גליל איז יהושע בן נון געווען די העלד פונעם ראיאן וועלכע מ'האט צאמגעשטעלט מיט הר מירון (אלס מקום קבורתו של סמוך להר געש, יהושע כד ל ושופטים ב ט), און מ'האט דאס אנגעהויבן צו צאמשטעלן מיט ישו, וואס שמו נובע מיהושע. ועיין כאן במה שהביא @איש עברי מדר. ריינער בזה.

אין איר בוך שרייבט דר. בר-אשר סיגאל:

bar asher.jpg

[מי אני]

דר. יהודה ליבס (א ציוני דתי) טענה'ט אז די חתימת הברכה בשמונ"ע פון "מצמיח קרן ישועה", איז א רמז צו ישו הנוצרי און עס האט זיך "אריינגעכאפט" אין די שמונ"ע; אריגינעל איז חתימת הברכה טאקע געווען "מצמיח קרן לדוד". (שוין, הא'מיר נאך א סיבה אז פונקט דערויף איז נישטא קיין קרובץ בפורים...) ובכלל פלעגט דאך זיין המנהג בא"י אז ברכת בונה ירושלים און ברכת את צמח דוד זענען איין ברכה (עיין בירושלמי ברכות פ"ד ה"ג).

דאס האט אנגעברענגט א שטארקע פולמוס און דר. מאיר בר-אילן פרעגט שטארק דערויף (לדוגמא, אז מ'האט אריינגעשטעלט ברכת המינים קעגן זיי אויך, און דאך האט זיך דאס אריינגעכאפט?). ער רופט זיין מאמר תגובה "ישוע שר הפנים", עפ"י דאס וואס שטייט ביי די יהי רצון ביי די תקיעות שופר של ר"ה, וואס דער יביע אומר (ח"א או"ח סימן לו) שרייבט דערויף, ווי אויך אנדערע, אז דאס איז א טעות און האט זיך אריינגעכאפט פון די נוצרים אלס א רמז לישו הנוצרי ע"ש.

[מי אני]

דר. חנה כשר און דר. משה קאהאן שרייבן במשנתו של ר' יוסף אבן כספי (ועפ"י מה שזכר המו"נ בח"א ריש פס"ח):

Kaspi proposes another radical doctrine in connection with the Aristotelian conception of God as the intellect, that which intellects, and the intellectum: he compares this conception with the Holy Trinity of Christian theology. He is even willing to accept a moderate interpretation of the Trinity: “Some individuals among them (the Christians) are similar to us (in opinions)” (Gevia‘ ha-Kesef, p. 27)

זיין לשון דארט אין גביע הכסף (פ"א):

כי נכון לאמר בשם ית׳ שהוא הסיבה הראשונה לשון רבים מצד מה גם מצד עצמו. כל שכן שנכון זה בכלל השכל הנפרד, אשר השם ית׳ הוא מן הכלל. וזה כי השכל הנפרד בכלל, ואם תרצה אמור עולם השכל או עולם השכלים, הוא ית׳ ובית דינו ופמליא שלו שאמרו חכמינו ז״ל. וזה הכלל הוא נחלק בציורינו לשלשה חלקים מצד ציירנו אותם בענין עלות ועלולים כמו שאמר אבונצר ״הראשון והשניים והשכל הפועל.״ ודע כי מצד זה יצא ראשונה בשנים קדמניות שנאמר באמונת האב והבן והרוח. רק שאחר כן הועתק לענין אחר. וזה כי הש״ית הוא הראשון הוא האב; השניים יקרא בן או הבנים וזהו אמרו ״בני אלוקים, בני אלים״ בכוונה ראשונה. כ״ש שהא-ל נקרא אב בכל התורה והמקרא כי הוא המוליד הראשון לכל. והשכל הפועל נקרא רוח ה', רוח הקודש, רוח אלוקים. וכל זה מבואר.

א״כ כלל עולם השכל הנפרד הוא אחד מצד ורוב מצד. ואם תרצה אמור הם רבים והם אחד. ואם תרצה אמור השכל הנפרד בכלל הוא שלושה והוא אחד, ומזה הוסכם השילוש ראשונה. וגם הראשון בעצמו הוא ית׳ השם נוכל לומר עליו כל זה בבחינת יחודו לבדו, מצד היותו עלה משלשת לשניים ולשכל הפועל. וגם מצד זה נוכל לאמר בו לבדו שהוא ג׳ והוא אחד. ובכלל כי זה השלוש עם היותו ית׳ אחד גמור וכל זולתו הוא רב מצד היותו מורכב ונשלם מעלה ועלול, מה שאינו כן השם ית כי אין עליו עלה. הנה זהו דעת תורתינו. ולכך אמרו אכ״ה ״קדושה לך ישלשו״, ופירשו לנו מאמר ישעיהו קדוש קדוש קדוש ה׳ צבאות, שהכוונה בזה השילוש לשכל הנפרד בכלל ולה׳ ית׳ בפרט.

און שפעטער בפ"ה:

ראה איך האמת עד לעצמו ומסכים מכל צד. וזה כי השילוש הוא דבר קדום לכל האומות. ואחד מיסודותיו הוא בעבור שמספר שלש הוא מספר שלם כי יש לו ראש ואמצע. ולכן אמר אריסטו בספר השמים והעולם. לכן נהגנו בתפילתינו לומר ענין השלשה. לכן נותן תורתינו הסכים לזה והניח בתחילת תורתינו ג׳ שמות כמו שקדם. והם ״אלוקים״ ״ה׳ אלוקים״ ״ה׳״. ואמר כן במאמר הנכבד שהיה למשה עם ה׳ במ׳ יום השניים כתיב שם ה׳ אל. ובברכת אהרון ה׳ ג׳ פעמים. וכן במה שיחד שמות לשם הנכבד הניחם על מספר שלשה: שם יו׳ד ה׳א ו׳ו ה׳א ושם אהיה אשר אהיה. ובכלל כדי שיהיה השלוש נאמר בעולם השכלים מכל צד. ואם כציירנו השכל הראשון בכלל. וזהו כמו שקדם. לא מצד היות הכלל נחלק לג׳ חלקים בציורינו ראשון ושניים ושכל הפועל עם כל אחד מהשכלים זולת המשנה הקרוב לא הוא לפחות בעלי השלשה ענינים מצד היותו נשלם בהשכילו ראשון והשכל הקרוב לו למעלה ממנו ועצמותו. ואם בראשון לבדו יש לו ציור שלש מצד היותו סבה שלישיה לחלקיו השניים ר״ל ופועל צורה ותכלית.

ולבאר לנו יותר כל זה כתב ישעיהו ״וקרא זה אל זה ואמר קדוש קדוש קדוש ה׳ צבאות.״ והטעם המדקדק ב"צבאות" במקום הזה, השכלים הנפרדים. ואם ביתר המקומות קראו הגשמים השמימיים וכל ישראל צבאותיו ית׳. והכל אמת. ולבאר לנו כי זה השלוש שזכר ישעיהו הוא כולו בעולם השכלים הנפרדים מן הצד שכתבתיו וזה מצד לקחנו הכלל ומצד לקחנו הפרט העליון, סדרו לנו בתפילתינו לשון מפרש זה. ואמר לשם ית׳ ״קדושה לך ישלשו״ וכן ״המשלשים לך קדושה.״ וכבר הארכנו גם על זה בספר מנורת כסף. וממה שכתבנו בזה מתחילת ספרינו גם הנה יובן לך איך אנחנו והנוצרים שוים במלות ר״ל בשלוש ובלשון אמרם ״אב ובן ורוח״, וכי הם שלשה והם אחד, כי זה ענין קרוב. וכתוב כולו בתורתינו ר״ל שתאר ה׳ ית׳ כאב. ויותר נפלא באמרו ״מחוללך״ וכן אם כן יש לו בן בהכרח. כ״ש שכתוב ״בנים אתם לה׳ אלוקיכם.״ כ״ש שנאמר בתורה על השכל הפועל ״רוח אלוקים״ מן הרוח. אך כמה רחוקים אנחנו מן הנוצרים בדעות. ואם אנחנו שוים במלות ובדבור החיצוני אם לא שיהיו כמונו היחידים מהם.

ועיין במה שפירש על מו"נ ח"א סוף פס"ט.

[מי אני]

אפרים דיינרד, אין זיין ״היער באין דוב״ נגד הנצרות, וואו ער טענה׳ט בעד דעם קריסט מיתוס טעאריע אז באמת איז ישו הנוצרי לא היה ולא נברא, באציהט זיך בבוז ובפולמוס צו אַן ענליכן טעזע ווי דר. הערי וואלפזאן׳ס:

אחד מפריצי בני עמנו בנויארק, סאציאליסט, אנארכיסט, באלשעוויק, פועל ציון, שונא ציון, יהודי ונוצרי, לא יהודי ולא נוצרי, מתפלסף ומשתגע, זארגאניסט נלהב, אחד מעמודי התוך בספרת “צאינה וראינה” וכבודו גדול בעיני כל החיה והבהמה אשר הפקידוהו לרועה, וכמעט יום יום יוריד את רירו אל זקן עורכי כתבי העתים לבאלשעוויקים באמעריקא בזארגאן. וזה לא כבר בעתתו רוח אלהים רעה, ויכתוב מאמר בשם “משפט חדש בעד ישו הנוצרי”. ובו הוא דורש כי יחדשו היהודים את המשפט נגד ישו, להושיב שופטים, עדים, קטגור וסנגור, הכל כאשר לכל סדרי המשפטים בימינו, ואז הוא, האדון הפלוסוף, הוא בטוח כי יצא ישו צדיק בהשפטו, וכל היהודים יקבלוהו עליהם לאלהים, והוא, היועץ עצמו יהיה הסנגור, ובלי ספק יאסוף אוצרות קרח וקרעזוס מיד כל הנוצרים בתבל, ויכתירוהו בעטרת “אפאסטאל”, עליון על לוקאס, מתיא, יוחנן ופוילוס, אשר לא הצליחו עד היום להביא את היהודים תחת כנפי השכינה החדשה.

ומה תגידו לשגעון כזה? אמנם כן, שגעון הוא, ועוד יותר משגעון, שארלאטאניזמוס נורא אשר כמוה לא נולדו אף בלב הצורר הבור הענרי פאָרד.

ואגב, דער דיינרד האט אויך געהאלטן אז פונקט אזוי ווי ישו, דער אליל הנוצרות, איז לא היה ולא נברא באמת, איז דער בעש״ט, דער ״אליל החסידות״, לא היה ולא נברא באמת.

[[NAMELESS]]

אין אוצר ויכוחים טענה'ט ער אויך אז ישו האט נישט באשטאנען

[מתתיהו]

ואגב, דער דיינרד האט אויך געהאלטן אז פונקט אזוי ווי ישו, דער אליל הנוצרות, איז לא היה ולא נברא באמת, איז דער בעש״ט, דער ״אליל החסידות״, לא היה ולא נברא באמת.

איי איז עס דען אפילו איין פראצענט מעגליך?! מ'רעדט דא פון א איד וואס האט איבערגעלאזט א משפחה מיט דורות וואס זענען ידועים לכל, גרויסע באקאנטע תלמידים וואס האבן געשריבן ספרים אא"וו, אבער מענטשן קענען נאך אלס לייקענען, און יא אפילו ווען ס'איז ברור כשמש בצהרים. און איך גלייב ער ווערט נאך אלס גערעכנט אלס קלוג און ראציאנאל (אפשר נישט "אין דעם" איך הער..), ווען נישט וואלסטו דאך נישט נאכגעברענגט פון סתם עפעס א משוגע'נער..

[ברוך שפינוזה]

אסאך היסטאריקער פלעגן מטיל בספק זיין אין די גאנצע ר' ישראל בעש"ט ביז מ'האט געטראפן א בריוו פון איהם, אזוי ליגט מיר אין קאפ, עכ"פ נאר פון אזוי האלטן ווערט מען נאכנישט קיין משוגענער. וואס יא, זיין שפראך איז געפערליך שלעכט, ס'דערמאנט מיר פון נתנאל רובין.

[מי אני]

איי איז עס דען אפילו איין פראצענט מעגליך?! מ'רעדט דא פון א איד וואס האט איבערגעלאזט א משפחה מיט דורות וואס זענען ידועים לכל, גרויסע באקאנטע תלמידים וואס האבן געשריבן ספרים אא"וו, אבער מענטשן קענען נאך אלס לייקענען, און יא אפילו ווען ס'איז ברור כשמש בצהרים. און איך גלייב ער ווערט נאך אלס גערעכנט אלס קלוג און ראציאנאל (אפשר נישט "אין דעם" איך הער..), ווען נישט וואלסטו דאך נישט נאכגעברענגט פון סתם עפעס א משוגע'נער..

גערעכט אז עס איז א פרינדזש שיטה. וואס דאס אז ישו האט נישט באמת עקזיסטירט, איז אויך א פרינדזש שיטה, און די קאנסענסוס ביי אקאדעמיקער איז אז ישו איז יא א היסטארישער פיגור. פונקט אזוי ווי עס איז אָנגענומען ביי היסטאריקער אז דער בעש״ט איז טאקע יא א היסטארישע פיגור (וואס איז געווען אזא סארט שׁאַמאַן/ספיריטואלע דאקטאר אין זיין געגענט).

אבער ״ברור כשמש בצהרים״ איז דאס נישט ביי ביידע, און זיי ביידע האבן (אפשר אפילו מער ווי) ״אַן 1% שאנס״ אז זיי זענען נישט קיינע היסטארישע פיגורן. איך האב צוגעלינקט צו דיינרד׳ס ספר ״עם תועי לבב״ וואו ער שטעלט פאר זיינע טענות (טאקע אין א פּאלעמישע שפראך). ער באציהט זיך טאקע צו די דורות פונעם בעש״ט און צו זיינע (לשיטתו, אָנגעבליכע) תלמידים, ווי לדוגמא דאס וואס דער תולדות ברענגט נאך פון אים.

אפרים דיינרד איז געווען פון די משכילים פאר׳ן קריג. כהיום האט מען טאקע מער ראיות אויף די היסטאריסיטי פונעם בעש״ט. לדוגמא, דאס איז פון די סענסוס וואס די פוילישע רעגירונג האט געמאכט אין מעזשיבוז אין 1758, וואו זיי צייכענען א הויז אלס די וואוינונג פונעם ״בעל שם״ (וואס, כנ״ל, זענען ״בעלי שם״ געווען אזעלכע סארט שׁאַמאַנס, ווי ר׳ אדם נחום בעל שם, ר׳ יואל בעל שם, און ר׳ אליהו בעל שם, וועלכע זענען געווען בעפאר דעם בעש״ט):

IMG_6562.jpeg

[חדשים]

די סענסוס האט געשריבן בעל שם און נישט זיין געהעריגע נאמען? אינטערסאנט... איך וואלט געזאגט אז עס איז נאך א אינטערסאנטע נאמען ווי די אנדערע...

אגב, היינט איז ט’ טבת, אנגעבליך די טאג שנולד אותו האיש...

[מי אני]

די סענסוס האט געשריבן בעל שם און נישט זיין געהעריגע נאמען? אינטערסאנט... איך וואלט געזאגט אז עס איז נאך א אינטערסאנטע נאמען ווי די אנדערע...

קיין ראיה חותכת איז עס טאקע נישט. אבער עס איז אזא סארט בּעיסיען ריִזעניִנג, וואו מ׳חשבונ׳ט שוין מעיקרא אז אין יענע היסטארישע תקופה איז טאקע דארט געווען א בעל שם, און פונקט טאקע טרעפט מען אז ס׳איז טאקע דא דארט א ״בּאַלשׂם״ אויפ׳ן סענסוס דעמאלטס, וואס מ׳קען זאגן איז אראפגעשטעלט געווארן אזוי אלס׳ן זיין די שם דבר שׁאַמאַן פּראָפעשאן פונעם געגענט.

[מתתיהו]

דו האלטסט טאקע אז ס'איז דא א שאנס אז דער בעל שם טוב האט נישט עקזעסטירט?!

איך האב געליינט וואס ער שרייבט דארט, און איך מוז זאגן איך צו צוריק ער איז טאקע יא געווען א טאטאלע משוגע'נער.. מילא דאס וואס ער זאגט אז ר' נחמן האט אויפגעמאכט זיין יחוס, אבער וואס איז מיט ר' ברוך'ל ממעזשביזש און די דגל מחנה אפרים פון זיי רעדט ער אפילו נישט.. זיי זענען אויך סתם אויפגעבאקאנע מענטשן.. ווער רעדט נאך פון אלע זיינע תלמידים ווי די מגיד ממעזריטש די מאור עינים די תולדות יעקב יוסף ר' מיכל מזלאטשוב ר' פנחס מקאריץ אא"וו, אלע האבן זיך אפגעשמועסט צו אויפמאכן א מעשה פון א בעל שם טוב?! אויב גלייבסטו אז דאס קען זיין אמת דעמאלטס דארפסטו אויך גלייבן אז סקען זיין די וועלט איז פלאך..

[מי אני]

זיינע טענות וואס ער האט לגבי ר׳ נחמן׳ס יחוס איז אויך נוגע לגבי דעם דגל׳ס מיט ר׳ ברוך׳ס. זיכרון אחד עולה לכאן ולכאן. מיינענדיג, אז איינמאל מ׳האט שוין אַ לאַרדזשער דען לייף אָרידזשין פיגור פאר׳ן באוועגונג, קען מען שוין אויך שפעטער אויפמאכן די יחוס דערפון אז מ׳שטאמט פון אים. דאס גייט דאך געבן דעם מענטש וואס ווערט א פירער אין דעם באוועגונג מער לעדזשיטימעסי. אזויפיל יא, אז ווי מער מענטשן מ׳האט וואס טוהן דאס, אלס מער אימפּראַבּעבּל איז דאס אז זיי האבן דאס אלע טאקע אויפגעמאכט.

ענליך איז בנוגע דעם בעש״ט׳ס תלמידים. די טעזע איז דאך, ענליך צו ווי ביי ישו, אז עס איז געווען א סירקעל/גרופע פון מענטשן/מיסטיקס וואס פון דעם איז ארויסגעוואקסן די באוועגונג (פון ערגעץ קומט עס דאך זיכער). און די מענטשן האבן זיך צוזאמען עווענטועל געגעבן אַן איינעם (לאַרדזשער דען לייף וכו׳) אָרידזשין פיגור וואס פון דעם שטאמט דאס; עס האט זיך עווענטועל קריסטאליזירט און איז ארויסגעוואקסן פון דעם סירקעל דעם (לשיטתו, mythical) פיגור פונעם בעש״ט אלס די איינע מייסד פונעם באוועגונג. אט די סירקעל זענען די (לשיטתו, אָנגעבליכע) תלמידים. אבער איה״נ אז עס איז farfetched דאס צו זאגן, ענליך צו ווי דאס׳ן דאס זאגן אויפ׳ן פיגור פון ישו לגבי די באוועגונג פון נוצרות. און דעריבער זענען זיי, ווי איך האב געזאגט, fringe טעאריעס. אבער צו זאגן אז עס איז דומה ווי צו גיין קעגן די עמפּירישע ‏דעמאנסטרעטיוו הוכחות פון דעם אז הארץ כדורי, איז עס נישט. (אפשר קען מען עס ענדערשער צוגלייכן צום fringe טעאריע פון אינטעלידזשענט דיזיין נגד די ראיות פאר אמיתת עוואלושאן, וועלכע זענען למעשה נישט אזוי דעמאנסטרעטיוו ווי די ראיות שהארץ כדורי?)

אז מ׳דערמאנט די תלמידי הבעש״ט, קען זיין מהראוי לציין אז שלמה מימון, וועלכע איז אויך געווען א משכיל, דערציילט נאכ׳ן זיין באזוכן ביי המגיד ממעזריטש ‏זצ״ל, אז ער האלט בעצם אז זיי זענען שארלאטאנס (צו באקומען מאכט והערצה פונעם המון וכו׳).

[מתתיהו]

איך מיין אז ס'איז בכלל נישט דומה דער בעש"ט צו להבדיל ישו, ווייל דארט רעדט מען פון צוויי טויזענט יאר צוריק און ממילא פעהלט אונז אסאך אינפארמעישן פון יענע תקופה צו פארשטיין וואס דארט איז פארגעקומען, משא"כ די בעש"ט וואס איז געווען נישט אזוי לאנג צוריק און מ'קען מער ווייניגער די גאנצע ארום און ארום.

(איך וויל נישט פארדרייען די אשכול אבער דאס וואס דו שרייבסט וועגן אינטעלידזשענט דיזיין ווס עוואלושאן, זעה איך נאך בכלל נישט קיין הוכחה אז ס'קען נישט זיין אז די זעלבע באשעפער אדער וואטעווער דו ווילסט עס רופן וואס האט געמאכט איין בעל חי זאל האבן געמאכט אסאך בעלי חיים וואס זענען אין אזא עוועלאושנערי סדר, אויב דו האסט שוין געשריבן עפעס דערוועגן ביטע צייכן מיר עס אהן..)

[מי אני]

איה״נ. און וועגן דעם שרייב איך נאר דאס ווארט ״ענליך״ דערביי. אבער מאידך גיסא דארף מען אין אכט נעמען אז עס איז אַליה וקוץ בה. מיינענדיג, א גרויס חלק פון דיינרד׳ס טענות זענען ארגומענטן פון סיילענס/שטילקייט - אז דער בעש״ט ווערט נישט דערמאנט פון (אנדערע/פרעמדע) מענטשן (וועלכע זענען נישט קיינע נוגעים וכו׳) אין יענע תקופה, וכדומה. אזא סארט טענה איז בדרך כלל נישט זייער שטארק, וכמאמר הידוע אז ״דאס אז עס פעהלט ראיות, איז נאך נישט קיין ראיה אז די נידון גופא פעהלט.״ ‏(דאס גייט אין איינקלאנג מיט׳ן אלגעמיינעם שוועריקייט פון אויפווייזן א נעגאטיוו.) אבער דאס שוואכקייט פון אזא סארט טענה איז מער ווען ס׳איז בנוגע גאר א לאנגע תקופה צוריק, וואו עס איז שייך אז (פרעמדע) רעפערענצן און רעקארדס וכו׳ זענען געווען נאר זענען ברבות הימים פארלוירן געגאנגען, וכדומה. די טענה פונעם שטילקייט איז משא״כ יא שטערקער ווען עס ווערט גענוצט אלס א טענה פון עפעס וואס וואלט ווען געדארפט פארמאגן רעקארדס ושאר (פרעמדע) עדיות וואס זענען בנמצא, ווי לדוגמא ביים בעש״ט וועלכע איז אסאך נענטער אין צייט.

‏(דו רעדטס פון ‏טעאיסטיק עוואלושאן, וועלכע איז אַן השוואה פון עוואלושאן מיט ג-ט. איך בין דאס מדמה צו אינטעלידזשענט דיזיין, וועלכע איז א פרינדזש פאזיציע מנוגד און קעגן די פאזיציע פון עוואלושאן. איך בין עס מדמה צום פרינדזש פאזיציע אין היסטאריע וועלכע טענה׳ט קעגן דאס פאזיציע פונעם היסטאריסיטי פונעם בעש״ט.)

[מי אני]

‏פריער הא׳מיר צוגעברענגט פון אבן כספי אז דאס וואס דער רמב״ם דערמאנט פון די פילוסופים במו״נ ח״א פס״ח:

אמרוהו הפילוסופים באלוק ית' והוא אמרם שהוא השכל והמשכיל והמושכל, ושאלו השלשה ענינים בו ית' הם ענין אחד אין רבוי בו

קענען די נוצרים נוצן אלס א געדאנק בהשילוש שלהם. דער נרבוני שרייבט בפירושו על המו״נ ח״ב פ״א:

IMG_6826.jpeg

און דאס איז בפרט לויט וויאזוי דער רמב״ם איז משווה דארט אין פס״ח אז ״השכל והמשכיל והמושכל״ זענען נאר צוטיילט ווען זיי זענען בכח אבער נישט ווען זיי זענען בפועל, וואס ביי הקב״ה איז דאס אלעמאל בפועל ע״ש. (וידוע מש״כ הרמב״ם בריש איגרת תחיית המתים אודות הנוצרים והפסוק, דברים ו ד, שמע ישראל וגו׳.)